به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، در حال حاضر ۲۰۰ هزار دانشجوی علوم پزشکی در دانشگاه‌های علوم پزشکی تحصیل می‌کنند و ۵۰ هزار تخت در بیمارستان‌های آموزشی کشور برای آموزش این دانشجویان مهیا شده است.

ماجرا از آنجایی کلید خورد که محمدعلی زلفی گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری از ادغام دانشگاه‌های علوم پزشکی در دانشگاه‌های وزارت علوم سخن گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی اصل تاسیس و کارکردش این است که فراتر از تعارض منافع و مسائل سیاسی باید موضوعات را پیگیری بکند. هر چه زودتر دو وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزاتخانه علوم با هم ادغام شوند، جلوی ضررهای بیشتر گرفته خواهد شد.

وی در خصوص همگرایی رشته‌ها اظهار کرد: مگر می‌شود رشته داروسازی را از شیمی و داروسازی را از بیوشیمی جدا کرد! مگر می‌توان رشته انگل شناسی پزشکی را از دامپزشکی و کشاورزی جدا کرد. اگر دانشگاه‌های وزارت بهداشت و وزارت علوم در کنار هم قرار بگیرند، رتبه بندی دانشگاه‌های ایران در ابعاد بین المللی فرق خواهد کرد. درخصوص بخش ظرفیت‌های پزشکی؛ یک استاندارد جهانی نسبت پزشک عمومی با جمعیت وجود دارد. اگر طبق آمار جهانی، ایران از استانداردها جهانی در سرانه پزشکی عقب است بنابراین باید در عمل به این میزان دست یابد.

ماجرای الحاق آموزش پزشکی به وزارت بهداشت به سابقه تشکیل وزارت بهداشت در سال ۱۳۶۴ باز می‌گردد. در آن زمان برای استفاده مطلوب و هماهنگ از امکانات پزشکی کشور در جهت تأمین و تعمیم بهداشت و درمان و بهزیستی و آموزش و پژوهش پزشکی و تحقق بندهای ۴ و ۱۲ و ۱۳ اصل سوم و آن قسمت از اهداف اصل ۲۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که مربوط به خدمات بهداشت و درمان و بهزیستی است، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی تشکیل شد.

در قانون تشکیل وزارت بهداشت آمده است: تمام وظایف و اختیارات وزیر بهداری و بهزیستی و آن قسمت از وظایف و اختیارات وزیر فرهنگ و آموزش عالی که در ارتباط با امر بهداشت، درمان، آموزش و پژوهش پزشکی است، به وزیر این وزارتخانه "وزارت بهداشت" محول می‌شود.

در سال ۱۳۶۴ دانشگاه‌های بزرگی مانند تهران، تبریز، اصفهان، مشهد و شیراز که دانشکده‌های پزشکی داشتند ساختمان‌های خود را جدا کردند و ساختار دانشگاه‌های علوم پزشکی به تدریج شکل گرفت و از ۱۶ دانشکده به ۶۴ دانشگاه علوم پزشکی کنونی رسید.

در سال ۱۳۹۳ در دو سند بالادستی "سیاست های کلی سلامت" و "سیاست های علم و فناوری" که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شدند، در هر کدام وظایف آموزش عالی و بهداشت و درمان و آموزش پزشکی مشخص شد.

در بند ۱۳ سیاست‌های کلی نظام سلامت آمده است: توسعه کیفی و کمی نظام آموزش علوم پزشکی به صورت هدفمند، سلامت محور، مبتنی بر نیازهای جامعه، پاسخگو و عادلانه و با تربیت نیروی انسانی کارآمد، متعهد به اخلاق اسلامی حرفه‌ای و دارای مهارت و شایستگی‌های متناسب با نیازهای مناطق مختلف کشور.

مخالفان ادغام با توجه به این قانون اقداماتی از جمله ادغام دانشگاه‌های علوم پزشکی را با قانون تشکیل وزارت بهداشت و سند سیاست‌های کلی نظام مغایر می‌دانند.

اظهارات وزیر علوم واکنش‌های بسیاری را به دنبال داشت، از کمیسیون بهداشت گرفته تا رئیس فرهنگستان علوم پزشکی، انجمن‌های پزشکی، نظام پزشکی و وزارت بهداشتی‌ها.

حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی گفت: جداسازی آموزش پزشکی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خلاف سیاستهای ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری است. بعید می دانم وزیر علوم این پیشنهاد را داده باشد احتمالا فرد دیگری به اسم ایشان این کار را انجام داده است، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از سال 1364 در کشور تشکیل شده و یکی از مزایای نظام سلامت ایران، پیوند بین آموزش پزشکی و ارائه خدمات بهداشتی و درمانی در سراسر کشور و تربیت نیروهای انسانی مورد نیاز حوزه سلامت در دانشگاه های علوم پزشکی است. 
 
وی افزود: قبل از انقلاب در استان سیستان و بلوچستان فقط یک مدرسه عالی بهداشت وجود داشت که تحت نظر اداره کل آموزش و پرورش این استان فعالیت می کرد اما بعد از انقلاب، مدرسه عالی بهداشت به سازمان منطقه ای بهداری استان سیستان و بلوچستان واگذار شد و پس از آن در سال ۱۳۶۵ با پیشنهادی که به وزیر وقت بهداشت دادیم، دانشکده پزشکی زاهدان تاسیس شد، ایجاد و تقویت دانشگاه های علوم پزشکی کشور به ویژه زاهدان، توانسته نیازهای حوزه سلامت به نیروهای تخصصی و فوق تخصصی را برطرف و در جهت خودکفایی در حوزه پزشکی و درمان نقش آفرینی کند. دانشگاه های علوم پزشکی کشور در سطح بین المللی، جایگاه ممتازی دارند و انتظار می رود که دانشگاه های وزارت علوم نیز در جهت تقویت جایگاه خود در رتبه بندی های بین المللی، تلاش کنند.

ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران، نسبت به ادغام دانشگاه های علوم پزشکی با دانشگاه های وزارت علوم واکنش نشان داد و  گفت: جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران مخالفت خودر را با این ادغام اعلام کرده و اعتقاد دارد وزارت علوم آنقدر در مشکلات خودش گرفتار است که جای بیشتر برای گرفتار کردن پزشکان و دانشجویان پزشکی ندارد، وزیر علوم بهتر است در فکر کارشناسان و کارشناسان ارشد خود باشد که در کوه های کردستان به کولبری مشغول هستند.

محمد رییس‌زاده در پیامی توییتری نوشت: جناب آقای دکتر زلفی گل! لطفا ابتدا فکری برای خیل عظیم فارغ‌التحصیلان بیکار وزارت علوم کنید بعد به تقاضای تصدی آموزش پزشکی کشور بیندیشید!

جامعه پزشکی در شرایط فعلی خسته‌تر از آنست که تاب فرمایشات اینچنینی را داشته باشد.

لااقل به حریم وزارتخانه‌های دیگر احترام بگذارید.

غلامرضا حسن زاده دبیر شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی درباره جدایی آموزش پزشکی از وزارت بهداشت و الحاق آن به وزارت علوم گفت: تمام نهادهایی که با آموزش پزشکی در دنیا مرتبط هستند اعلام کردند این روش بهترین راهکار در آموزش پزشکی و ارتقای سلامت است زیرا ما در عرصه آموزشی به محلی برای کار مرتبط با رشته ها نیاز داریم و این دغدغه آموزشی در حوزه های مختلف شامل مهندسی و پزشکی وجود دارد.

وی افزود: دانشجوی پزشکی با سلامت مردم سر و کار دارد و وقتی در دوران تحصیل در بیمارستان مرتبط آموزش می‌بیند، توان پاسخگویی بالایی پس از فارغ التحصیلی به نظام سلامت و مردم دارد و با جدایی آموزش پزشکی  عرصه بالین و آموزش از هم تفکیک می‌شوند و این مسئله می‌تواند پیامدهای منفی به دنبال داشته باشد،در این صورت ما با چالش‌های آموزشی، مدیریتی و ساختاری مواجه خواهیم شد و هزینه‌های بسیاری برای انتقال دانشگاه‌های علوم پزشکی به وزارت علوم و ارتباط آن به بیمارستان‌های وزارت بهداشت برای آموزش دانشجویان باید پرداخت شود.

دبیر شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی ادامه داد: با ادغام آموزش پزشکی در وزارت علوم اثربخشی و بهره وری کاهش پیدا می‌کند چرا که ما به دنبال آموزش مبتنی بر نیازهای جامعه و پاسخگو هستیم و تجربه ما در مدیریت بیماری کرونا و تلاش مدافعان سلامت بیانگر آن است که سیستم بهداشتی، درمانی و آموزش پزشکی کشور، کارآمد بوده است و  اگر دانشگاه های علوم پزشکی در بحران کرونا پای کار نمی آمدند با بحران مواجه می‌شدیم بنابراین سیستم آموزشی، پژوهشی، بهداشتی و درمانی کشور توانسته پاسخگویی لازم را داشته باشد .

حسن زاده گفت: کیفیت آموزش پزشکی با ادغام در وزارت علوم کاهش پیدا خواهد کرد. باید توجه داشت که رتبه بندی دانشگاه‌ها نسبت به کیفیت آموزشی در رتبه دوم قرار دارد، در وزارت علوم دانشگاه ها تخصصی شده‌اند و دانشگاه صنعتی شریف، صنعتی اصفهان و علامه طباطبایی به صورت تخصصی در حوزه فنی و مهندسی و علوم انسانی فعالیت می‌کنند، اگر ادغام خوب است چرا وزارت علوم دانشگاه‌های تخصی خود را برای ارتقا رتبه ادغام نمی‌کند؟، وزارت علومی‌ها آیا توانسته اند، بین بیولوژی، شیمی و فیزیک که در یک دانشکده بودند و قبلا تحت عنوان دانشکده علوم فعالیت می‌کردند، ارتباط برقرار کنند؟ آیا دانشکده دامپزشکی با شیمی، فیزیک و بیولوژی ارتباط نزدیکی پیدا کرده‌اند؟ اگر فرمول و راهکار مناسبی دارند به ما هم اعلام کنند تا از آن استفاده کنیم. 

روسای دانشگاه های علوم پزشکی کشور هم به دنبال اظهار نظر وزیر علوم دست به قلم شدند و در نامه‌ای به رئیس جمهور نسبت به مطرح شدن مطالبی در خصوص طرح ادغام آموزش پزشکی با وزارت علوم ابراز نگرانی کردند.

در نامه روسای دانشگاه های علوم پزشکی کشور به رئیس جمهور آمده است: تجربه کشور در مدیریت بیماری کووید۱۹ و تلاش مجاهدانه کادر بهداشتی و درمانی کشور بیانگر این است که سیستم بهداشتی، درمانی و آموزش پزشکی کشور، کارآمد و نافع بوده است.

اگر دانشگاه های علوم پزشکی در بحران کووید۱۹ ایفای نقش موثر نمی کردند تبعات این بیماری بسیار عمیق تر و مخرب تر بود، بنابراین سیستم آموزشی، پژوهشی، بهداشتی و درمانی کشور توانسته پاسخگویی اجتماعی داشته باشد و کارآمدی خودش را نشان دهد، وقتی نظام فعلی آموزش پزشکی کشور بارها از سوی مراجع بین المللی به دلیل دیده شدن عرصه آموزش و خدمات در یک وزارتخانه، مورد تقدیر قرار گرفته بنظر می رسد که برگشت به عقب، هزینه های زیادی دارد با این استدلال که می خواهیم کارایی و بهره وری یک سیستم را فدای رتبه بندی کنیم.

زیرساخت های عمده آموزش دانشجویان گروه پزشکی که عمدتا به بسترهای درمانی نیازمند هستند در وزارت علوم‌ وجود ندارد و این از علل اصلی جدایی این دانشگاه ها در سه دهه پیش بوده که هنوز هم این دلایل به قوت خود باقی است، به جای برگشت به گذشته باید به سمت اجرای طرحی برای ایجاد انگیزه بیشتر جهت ماندگاری کادر پزشکی در مناطق محروم کشور گام برداشت، در صورت عدم اقدام لازم، پدیده نامیمون خروج نخبگان، کادر بهداشتی درمانی و اعضای هیات علمی از کشور تشدید خواهد شد، این موضوع که آموزش پزشکی باید در کنار بهداشت و درمان باشد، بدون تردید کار درستی است و طرح ادغام دانشگاههای علوم پزشکی با دانشگاه های وزارت علوم خلاف قوانین بالادستی و به خصوص بند هشتم سیاست های سلامت کشور ابلاغی مقام معظم رهبری حفظه الله است.

محمدعلی محسنی بندپی نماینده مردم چالوس، نوشهر و کلاردشت در مجلس شورای اسلامی درخصوص طرح ادغام آموزش پزشکی و ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات درمانی در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس که حرف و حدیث های بسیاری را به دنبال داشته است گفت: طراحان این طرح به دنبال ادغام آموزش پزشکی با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هستند که عملا این تفکر مغایر بند ۸ سیاست های کلی سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری است، در آن بند، صریح بیان شده که آموزش پزشکی در بهداشت و درمان ادغام شود.
 
وی با اشاره به اینکه عدالت در دسترسی به خدمات درمانی دغدغه نمایندگان محترم بوده است افزود: در جریان هستم که بسیاری از نمایندگان محترم از عدم وجود پزشکان متخصص و فوق تخصص در حوزه انتخابیه خود رنج می برند و فکر می‌کنند با این طرح می توانند آن قضیه را پوشش دهند که این طور نیست، چرا که با اجرای طرح نه تنها این اتفاق مسیر نخواهد شد بلکه اساسا ادغام آموزش پزشکی در نظام سلامت در دهه ۶۰ برای افزایش ظرفیت های موجود جهت تربیت دانشجویان گروه پزشکی بوده است، یعنی عملا وزارت بهداشت با این ادغام تمام ظرفیت هایی که برای ساختار نظام درمانی و بهداشت خود داشته در بستر آموزش قرار داده و عملا آموزش قوت گرفته است، به این شکل که ما امروز گروه پزشکی فارغ التحصیل شده بسیاری را در جامعه داریم، این ادغام نه تنها در نهاد های داخلی بلکه در نهادهای بین المللی هم مورد تشویق قرار گرفته است ‌و حتی سازمان جهانی بهداشت هم چند سال گذشته این مدل از آموزش را به کشورهای دیگر توصیه کرده بود.

نماینده مردم چالوس، نوشهر و کلاردشت در مجلس عنوان کرد: این موضوع که آموزش پزشکی باید در کنار بهداشت و درمان باشد، بدون تردید کار درستی است و اجرای این طرح هم خلاف قوانین بالادستی است و هم هزینه های بسیار سنگینی را به جامعه تحمیل خواهد کرد و هرگز به افزایش کمیت و کیفیت تربیت دانشجویان پزشکی منجر نخواهد شد، زیرساخت های عمده آموزش دانشجویان گروه پزشکی که عمدتا به بسترهای درمانی نیازمند هستند در وزارت علوم وجود ندارد؛ فکر می کنم ما باید به سمت اجرای طرحی برای ایجاد انگیزه بیشتر جهت ماندگاری دانشجویان پزشکی در کشور در مناطق محروم گام برداریم و در این صورت است که ما می توانیم به دغدغه نمایندگان محترم پاسخ دهیم.
 
محسنی بندپی تصریح کرد: بنابراین در شرایط فعلی و البته در هیچ مقطع زمانی، این ادغام به صلاح نیست؛ راه حل ماندگاری پزشکان و پیراپزشکان ما افزایش ظرفیت آنها نیست چراکه اگر ما فکری برای ماندگاری و ایجاد انگیزه آنها نداشته باشیم قطعا زیرساخت‌های کشور را به هم خواهیم زد و تربیت نیروی انسانی بیشتر را در شرایط اقتصادی کنونی را برای کشورهای همسایه ممکن است در دستور کار خود داشته باشیم.

علیرضا مرندی رئیس فرهنگستان علوم پزشکی کشور در نامه ای به وزیر علوم از طرح مباحث مربوط به ادغام آموزش پزشکی با آموزش عالی انتقاد کرد و گفت: این موضوع با سیاست های کلی سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری مغایرت کامل دارد.

در نامه سید علیرضا مرندی  آمده است: پیرو اظهارات در جلسه شورای ستاد راهبردی نقشه جامع علمی کشور مبنی بر ضرورت ادغام هر چه زودتر دو وزارتخانه بهداشت و علوم به صورت خلاصه به استحضار می رساند مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۳ دو سند بالادستی را تحت عناوین "سیاست های کلی سلامت"و "سیاست های علم و فناوری" ابلاغ فرمودند که در هر کدام وظایف آموزش عالی و بهداشت و درمان و آموزش پزشکی مشخص شده است.

به عنوان نمونه در سیاست های کلی سلامت به ارتقاء سلامت روانی جامعه از طریق ترویج آموزش های اخلاقی و معنوی و همچنین بر ضرورت ادغام مراقبت ها و خدمات سلامت در نظام آموزش علوم پزشکی تاکید شده و تولیت نظام سلامت در این خصوص به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سپرده شده است.

با استدلال وزیر علوم که در این جلسه گفته شده اگر برخی از عوامل مرتبط با سلامت که با رشته های روانشناسی، علوم انسانی، علوم دینی، کشاورزی و غیره نیز مرتبط است آیا دلیل بر آن است وزارت های علوم و بهداشت و حوزه های علمیه و کشاورزی و غیره در هم ادغام شوند، در این صورت تقسیم وظایف وزارتخانه ها و نهادها بی معنی می شود.  لذا با توجه به اینکه بیانات وزیر علوم با اسناد بالادستی و به ویژه سیاست های کلی سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری مغایرت کامل دارد خواهشمند است نسبت به اصلاح آن تجدیدنظر کنید.

انجمن آموزش علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران نیز در بیانیه‌ای طرح شتاب زده ادغام آموزش پزشکی را موجب حیرت و تاسف دانست.

این انجمن در بخشی از این بیانیه در واکنش به سخنان اخیر وزیر علوم مبنی بر لزوم ادغام آموزش پزشکی در وزارت علوم یادآور شده است: متاسفانه طرح موضوع آنقدر شتابزده و بدون استناد به مطالعات و شواهد معتبر ملی و بین المللی مطرح شده که موجبات حیرت و تاسف اعضای هیئت علمی، مدیران آموزش و نظام سلامت، متخصصین آموزش پزشکی، دانشجویان و کارکنان خدوم وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی است.

بررسی مطالعات و شواهد علمی نشان می‌دهد که در ایران معانی مختلفی از ادغام آموزش پزشکی و نظام سلامت از دیدگاه‌های مختلف منتزع می‌شود و ابعاد مختلفی نیز برای آن بیان شده است که هر یک از منابع موجود نیز منافع، موانع و مزایایی برای آن برشمرده‌اند. پیرو معرفی استراتژی مراقبت‌های اولیه سلامتی توسط سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۷۸، ایده ادغام آموزش پزشکی با عرصه‌های خدمات بهداشتی درمانی با هدف پاسخگویی آموزش پزشکی و نیز تامین نیازهای جامعه به خدمات بهداشتی درمانی در سطح بین الملل مطرح شد.

در جمهوری اسلامی ایران نیز در سال ۱۳۶۲ ایده ادغام به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه و در سال ۱۳۶۴ پس از پاره‌ای از اصلاحات تصویب شد. پر واضح است که ادغام موضوعی نیست که یک شبه مطرح شده باشد، بلکه به دنبال ایجاد شکاف فزاینده بین آموزش پزشکی و عملکرد افراد آموزش دیده مطرح شده است که از تفاوت بین ارزش‌های علمی موسسات آموزشی و الزامات خدمتی و توقعات جامعه نشات می‌گیرد.

در واقع می‌توان گفت وجود عواملی از قبیل پیچیدگی‌های نظام آموزشی و لزوم انطباق آموزش ارائه شده با نیازهای درحال تغییر جامعه، تغییر و گسترش سریع دانش پزشکی، کمبود نیروی انسانی، نقش نظام سلامت در پاسخگویی به نیازهای جامعه، آموزش پزشکی مبتنی بر جامعه و شرایط سیاسی و بحث عدالت در ارائه خدمات منجر به جلب توجه سیاستگذاران و رهبران آموزشی به درهم تنیدگی آموزش پزشکی با نظام سلامت شد.

تجربه ادغام تنها مختص به ایران نبوده و در حال حاضر در ۳۰ درصد دانشکده‌های پزشکی آمریکا و دانشگاه‌های در کانادا، هلند و مصر هستند که آموزش پزشکی را با خدمات بهداشتی و درمانی به درجات مختلفی درهم ادغام کرده‌اند.

جدایی آموزش پزشکی از وزارت بهداشت و الحاق آن به وزارت علوم بر خلاف اسناد بالادستی است از طرفی باید برای هر طرح مسئله هزینه هایی که دولت و مردم متحمل می شوند مدنظر قرار گیرد و همکاری وزارت علوم و بهداشت به ارتقای جایگاه علوم پزشکی ایران در دنیا کمک خواهد کرد. باشگاه خبرنگاران جوان