به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، در حرفه پزشکی که در واقع یک تخصص است، با همه رعایت اخلاق پزشکی گاهی در روند درمان قصورهایی رخ می‌دهد که منجر به واردشدن ضرر و زیان‌هایی به بیمار و حتی گاهی مرگ می‌شود.

در صورت بروز قصور پزشکی در روند درمان، بیمار با اطلاع از قوانین می‌تواند به مراجع ذیصلاح شکایت کند و پرونده وی در سازمان نظام پزشکی یا سازمان پزشکی قانونی مورد بررسی قرار می‌گیرد و این دو با اعلام نظر کارشناسی می‌توانند وقوع قصور را تایید کنند یا خیر و بر این اساس هرساله بخشی از پرونده‌های شکایتی مربوط به قصور پزشکی در پزشکی قانونی با محرز شدن قصور محکوم و بخشی هم تبرئه می‌شوند.

برخی از بیماران حتی اطلاع ندارند که در چه صورت می‌توانند از پزشک یا درمانگر خود بابت "قصور پزشکی" شکایت کنند و گاهی نیز برای بیماران پیش می‌آید که به دلیل نگرانی از طولانی شدن روند رسیدگی به شکایت حتی در صورت رخداد قصور پزشکی، از شکایت صرف‌نظر می‌کنند. برخی نیز به اشتباه تصور می‌کنند که قصور پزشکی تنها به معنای عدم انجام یک اقدام درمانی برای بیمار است و با انواع قصور پزشکی و حقوق خود آشنایی کافی ندارند.

در این گزارش سعی شده است با گفت وگویی که با بابک سلحشور مدیرکل کمیسیون‌های پزشکی، سازمان پزشکی قانونی انجام شده است به سوالاتی نظیر اینکه قصور پزشکی چیست؟ و چرا رخ می دهد؟، انواع قصور چیست؟ مراجع ذیصلاح رسیدگی به قصور چه دستگاه هایی هستند؟ بیشترین قصور در چه رشته هایی رخ می دهد؟ و اینکه در بیش از دوسالی که از شیوع کرونا گذشت، قصوری هم در این خصوص بوده است یا نه؟ پاسخ داده شود.  

سلحشور:قصور به معنای عجز و ناتوانی و کوتاهی کردن از کاری است، اما اگر بخواهیم لفظ قصور پزشکی را درباره اقدامات تشخیصی و درمانی به کار ببریم باید دارای شرایطی باشد، اول این که درمانگر، باید مسوولیت تشخیص یا درمان بیماری فردی را برعهده گرفته باشد، دوم آنکه در راستای این اقدام درمانی یا تشخیصی، اقدامی را انجام داده باشد که بر اساس قواعد علمی و قانونی نباشد، سوم آن که کار انجام شده موجب ضرر و زیان فرد بیمار شده باشد، و اینکه باید رابطه علیت بین اقدام درمانگر و صدمه‌ای که به بیمار رخ داده را احراز کنیم.

مدیرکل کمیسیون های پزشکی، سازمان پزشکی قانونی: قصور پزشکی به ۴ شکل بی‌مبالاتی، بی‌احتیاطی، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی ممکن است اتفاق بیفتد، بی‌مبالاتی یعنی کارهایی که یک پزشک یا درمانگر باید در روند درمان برای بیمار انجام دهد، اما انجام نداده است که شدیدترین نوع قصور است.

بی‌احتیاطی یعنی کارهایی که نباید برای مریض انجام دهد، اما انجام داده است، عدم مهارت یعنی اتفاقی که به دلیل عدم مهارت درمانگر در هنگام انجام جراحی یا اقدام درمانی و تشخیصی، رخ می‌دهد و معمولا هم توسط پزشکان جوانتر انجام می شود و عدم رعایت نظامات دولتی نیز عدم رعایت بخشنامه، پروتکل‌ها و آیین نامه های ابلاغی وزارت بهداشت است که به دلیل عدم رعایت، منجر به قصور و خسارتی و عارضه به بیمار می‌شود.

این دستورالعمل از سوی وزارت بهداشت ابلاغ می‌شود برای مثال اگر ابلاغ شود که یک نوع آمپول باید صرفاً در مراکز درمانی بیمارستانی تزریق شود و یک پزشک در مطب این کار را انجام دهد و اتفاقی برای بیمار رخ دهد، می‌توان آن را به عنوان قصور بررسی کرد، برخی از عوارض بعد از درمان یا جراحی ها جزء عوارض شناخته شده بعد از روند درمان هستند زمانی منتسب به قصور است که کادر درمان تمام اقدامات درمان را برای بیمار انجام نداده است، قصور خواهد بود.

سلحشور: اگر پزشکی مسوولیت درمان یک بیمار را برعهده گرفت و اقدامی را انجام داد که برخلاف موازین علمی و قانونی بود و این مسئله محرز شد و اقدام یا عدم اقدام در درمان بیمار، باعث آسیب به فرد نشد، خطای انتظامی در نظر گرفته می‌شود و لفظ قصور برای او به کار برده نمی‌شود، اما بر اساس قوانین سازمان نظام پزشکی، این خطای انتظامی می‌تواند از توبیخ شفاهی و کتبی و درج در پرونده تا ابطال پروانه مطب را در پی داشته باشد.

سلحشور: سازمان نظام پزشکی به تخلفات صنف پزشکی رسیدگی می‌کند و سازمان پزشکی قانونی زیر نظر قوه قضائیه است و پزشکی قانونی، تخلفات و خساراتی که جنبه کیفری داشته باشد را بررسی و پیگیری می‌کند، برای مثال اگر فردی از برخورد ناشایست پزشک یا بیش از اندازه اخذ کردن تعرفه ویزیت شکایت داشته باشد باید به سازمان نظام پزشکی شکایت ببرد، اما درباره خطاهای پزشکی که منجر به آسیب جسمی یا روحی فرد شده سازمان نظام پزشکی و پزشکی قانونی می‌توانند به موضوع رسیدگی کنند، اگر فردی برای شکایت به مرجع قضایی یعنی دادسرای ویژه جرایم پزشکی مراجعه کند، بازپرس پرونده می‌تواند پرونده را هم به پزشکی قانونی و هم نظام پزشکی پرونده ارجاع دهد.

مدیرکل کمیسیون های پزشکی، سازمان پزشکی قانونی: برای اینکه بیمار از حقوق خود آگاه شود یک منشور حقوق بیمار در تمام بیمارستان‌ها نصب شده است و بیماران با مطالعه این منشور می‌توانند از حقوق خود آگاه شوند، با این وجود بیماران معمولاً پس از یک جراحی یا یک اقدام درمانی یا تشخیصی اگر دچار عارضه‌ای شوند یا اگر حس کنند که در راستای این اقدام، کوتاهی از سوی پزشک معالج، کادر درمان یا بیمارستان اتفاق افتاده، معمولا شکایت می‌کنند، اگر انجام یک اقدام درمانی منجر به نقص عضو یا فوت شده باشد نیز معمولاً همراهان بیمار شکایت می‌کنند.

مردم برای اعلام قصور می توانند ازچند طریق اقدام کنند،یکی تنظیم شکایت در دادسرای رسیدگی به جرایم پزشکی و دیگری مراجعه به سازمان نظام پزشکی است و حتما باید برای پزشکی قانونی نامه ای از طریق یک مرجع ذیصلاح برای ما آمده باشد تا قصور از طریق ما در داخل کمیسیون های تخصصی مورد بررسی قرار گیرد، قاضی می تواند پرونده را هم به نظام پزشکی و پزشکی قانونی ارجاع دهد، اما بهتر است  که پرونده به یک جا ارجاع شود تا مشکلاتی را به همراه نداشته باشد.

سلحشور: رضایت با برائت کاملا متفاوت است و گرفتن رضایت برای هر اقدام پزشکی لازم و اجباری است و با برائت کاملا متفاوت است که متاسفانه گاهی این دو به جای هم استفاده می شوند، در برائت و امضایی که بیمار انجام می دهد، اعلام می کند در مقابل عارضه ای که ممکن است رخ دهد، کادر درمان مسوول نیست، اما این امر دارای یک شرط است که کادر درمان باید کاملا به وظیفه خود در روند درمان به خوبی و درستی عمل کند و هیچ کوتاهی را مرتکب نشده باشد.

سلحشور: گرفتن برائت اجباری نیست در صورتیکه پزشک معالج اقدامات خود را انجام داده باشد قصوری را مرتکب نشده باشد برائت ارزشی ندارد و صرفا گرفتن برائت  دلیل براین نمی شوند که در صورت انجام قصور کوتاهی بیمار نتواند شکایت کند، بنابر این برائت می تواند برای هر دو طرف چه بیمار و چه پزشک مهم باشد.

اما متاسفانه برائت نامه درمراکز درمانی در کشور ما درست انجام نمی شود و وقت کافی خیلی از همکاران برای توضیح دادن عوارض بعد از اقدام پزشکی یا جراحی برای بیمار نمی گذارند به همین دلیل هم گاهی بعد از عمل جراحی عارضه ای که اتفاق می افتد، بیمار به دنبال شکایت می افتد، اما اگر بیمار با آگاهی برائت را امضا کرده باشد می داند که پزشک عارضه احتمالی را توضیح داده است، مگر اینکه اتفاق دیگری افتاده باشد و کوتاهی در روند درمان شده باشد می تواند شکایت کند.

مدیرکل کمیسیون های پزشکی، سازمان پزشکی قانونی : ممکن است مردم احساس کنند رسیدگی به پرونده‌های قصور پزشکی کمی طولانی است که البته حق دارند، زیرا وقتی پرونده ها با شکایت قصور پزشکی موردبررسی قرار می‌گیرد، نیاز به یک سری اقدامات تکمیلی دارند که خارج از حیطه پزشکی قانونی است برای مثال ممکن است برای بررسی پرونده‌ای که بیمار دچار نقص عضو شده است، نیاز باشد زمان لازم برای بهبودی فرد طی شود تا بتوانیم حکم صادر کنیم یا لازم باشد یک سری مدارک و مستندات از جمله آزمایش‌ها و اقدامات تشخیصی برای بیماری که شکایت کرده انجام شود که این مسئله تا زمان رسیدن جواب آزمایشات طول می‌کشد، یا ممکن است نیاز به درخواست پرونده کیفری از سیستم قضایی باشد که وصول آن زمانبر است.

سلحشور: در سال گذشته "۱۴۰۰" درمجموع  ۱۲هزارو ۱۲۰پرونده در نوبت های مختلف مورد قصور پزشکی بررسی قرار گرفت که از این تعداد ۵هزارو ۵۸۳هزار پرونده محکوم و ۶هزارو ۵۳۷هزار پرونده هم تبرئه شدند که ۴۷درصد از پرونده های قصورمحکوم و ۵۳درصد هم تبرئه شدند، درمقایسه با تعداد پرونده های قصور در سال قبل ازآن "۱۳۹۹" با ۱۰هزار و ۸۴۸ پرونده، تعداد پرونده ها در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۰ درصد افزایش داشته است.

در سال گذشته بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی و بر مبنای موضوع کمیسیون قصور در همه نوبت‌های رسیدگی رشته جراحی زنان و زایمان با ۲۶۳۸ نفر رتبه اول بعد ازآن رشته جراحی عمومی با ۲۰۰۹ نفر  و رتبه سوم دندانپزشکی با ۱۸۲۹ نفر  قرار داشت، همچنین آمار مقایسه افراد درگیر در پرونده های قصور بر حسب رشته تخصصی نیز رتبه اول جراحی عمومی با ۱۹۱۸ مورد، رتبه دوم دندانپزشکی با ۱۷۱۵ مورد و رتبه سوم پرستاران با تعداد ۱۵۶۱ نفررا به خود اختصاص دادند.

در رشته زنان و زایمان از ۲۶۳۸ مورد پرونده  ۱۷۷۲ مورد تبرئه و ۸۶۶ مورد محکوم شدند، در رشته جراحی عمومی از ۲۰۰۹ مورد  ۱۲۷۶ مورد تبرئه و ۷۳۳ مورد محکوم و  رشته دندانپزشکی از ۱۸۲۹ مورد ۷۷۲ مورد تبرئه و۱۰۵۷ مورد محکوم شدند.

سلحشور:در مورد جراحی زیبایی و پلاستیک بر اساس افراد درگیر طبق آمار پزشکی قانونی در سال گذشته  پرونده هزار و ۳۳۵ نفر هستند که به دلایل مختلف مانند جراحان عمومی، زیبایی و جراحی پلاستیک مورد بررسی قرار گرفت که  ۵۸۰ پرونده تبرئه ۷۶۵ پروند نیز منجر به محکومیت شد، نکته ای که در مورد پروندهای قصور پزشکی در جراحی زیبایی و پلاستیک اهمیت دارد این است که این نوع پرونده ها می تواند شامل هر اقدام که برای زیبایی انجام می شود، باشد، حتی اقداماتی مانند تزریق ژل و صرفا این نوع پرونده ها منظور جراحی های  بزرگ مد نظر نیست.

نکته مهم این است که مردم دقت کنند اگر واقعا نیاز به یک اقدام زیبایی ندارند به دلیل عوارض احتمالی بعدی به دنبال آن نروند و یا اینکه با تحقیقات و کسب آگاهی کامل  و اطمینان از تخصص پزشک معالج این نوع اقدامات را انجام دهند، همچنین همکاران ما انتخاب درست در مورد بیماران خود داشته باشند، گاهی افراد یا بیمارانی هستند که همیشه از وضعیت جسمانی خودشان شاکی هستند و هیچ وقت از شرایط جسمانی و ظاهری خود راضی نیستند و اگر اقدام درمانی و زیبایی برای این افراد انجام شود، معمولا راضی نیستند و بنابر این پزشکان جراحی زیبایی در انتخاب بیمار خود دقت کنند.

برای رعایت این موضوع و انتخاب درست بیمار، پزشک می تواند با بیمار و مراجعه کننده خودش مشاوره انجام دهد یا اینکه  دقت کند که بیمار در اقدام جراحی قبلی خودش راضی بوده است یا نه؟، اما در انجام اعمال زیبایی و اقدامات زیبایی باید گفت که تعداد این گونه اعمال جراحی یا اقدام به زیبایی در کشور در مقایسه با جمعیت کشور نسبت به کشورهای پیشرفته یا کشورهای منطقه زیاد است اگرچه آمار دقیقی دراین خصوص نداریم، اما می دانیم که آمار اقدامات زیبایی در کشورما نسبت به جمیعت ما زیاد است و طبیعی است که هرچه این گونه اعمال و اقدامات بیشتر باشد، احتمال قصور هم درآنها بیشتر خواهد بود.

مدیرکل کمیسیون های پزشکی، سازمان پزشکی قانونی: در رشته دندانپزشکی به دلیل اینکه تعداد مراجعه کننده بیشتراست و از سویی هم مردم برای درمان و ترمیم دندان های خود به آگاهی های بیشتری رسیده اند و بیشتر هم به دندانپزشک مراجعه می کنند و بنابر این با مراجعه بیشتر، احتمال قصور هم بالاترمی رود و همچنین هرچند تعرفه دندانپزشکی دربرخی از کشورهای در رده خدمات لوکس محسوب می شود و در مقایسه با این کشورها هزینه دندانپزشکی در کشورما پایین تراست، اما در مقایسه با برخی از خدمات دیگر پزشکی در کشوما تعرفه دندانپزشکی بالاست و با پرداخت هزینه بالاتر تعداد شکایت ها هم بیشتر خواهد بود.

اما دررشته زنان و زایمان به دلیل اینکه حساسیت این رشته زیاد است و یک رشته تلفیقی محسوب می شود و دو نفر (مادر و کودک) درآن درگیر هستند و از سویی دیگر رشته زنان و زایمان یک رشته پیچیده و سخت است و اقدامات درمانی پیچیده دارد به همین دلایل هم احتمال قصور و شکایت درآن بیشتر است.

سلحشور: در مدت زمانی که از شیوع کرونا درکشور گذشته است، قصور پزشکی در این خصوص را هم داشتیم، اما اینکه چه تعداد پرونده قصور مختص به قصور در کرونا راداشته باشیم به صورت مجزا نداریم، چون قصور در مورد کرونا داشتیم، شکایت هم در این خصوص بوده  است که با عناوینی مثال اینکه  فردی به دنبال یک بیماری دیگر به بیمارستان رفته و بستری شده یا به یک مرکز درمانی رفته در آنجا به کرونا مبتلاشده است، یا اینکه به دنبال ابتلابه کرونا  بستری شده است و رسیدگی خوبی از وی نشده است که منجربه شکایت شده و یا اینکه در روند تشخیص و درمان کرونا کوتاهی صورت گرفته است و منجر به مرگ شده است.  

اما باید توجه کرد که در ابتدا  شیوع کرونا، روند تشخیص و درمان در کرونا کند بود و براساس پروتکل های موجود و درمان های احتمالی موجود انجام  می شد و همکاران پزشکان ما هم با توجه به آگاهی ها، رفرنس ها و مقالات موجود  اقدام می کردند ، اما با این حساب البته پرونده های محکومیت درکرونا را هم داشتیم، اما بیشتر این پرونده ها به سمت تبرئه رفته است، در زمان اوج گیری کرونا بخصوص در زمان سویه دلتا چون تعداد مبتلایان زیاد بود، روند ابتلا هم خیلی سریع بود پرونده هایی را داشتم که بیشترین آنها مربوط به ابتلا به کرونا در مرکز درمانی و عدم رسیدگی به بیمار کرونایی چه دربخش وچه در" ای سی یو" بوده است.

اگرچه در دوسال و اندی که از شیوع کرونا گذشت واقعا کادر درمان تمام تلاش خود را به نحو احسن انجام داد در سال اول هم همه بیمارستان بسیج شده بودند، اما عدم آگاهی کافی در مورد این بیماری ممکن بود عارضه هایی را برای بیمار ایجاد کند و برخی از این عارضه ها هم ربطی به کادر درمان ندارد،گاهی هم در مورد قصور در کرونا پرونده هایی بود که فردی برای جراحی به بیمارستان رفته و بعد مبتلا به کرونا شده  که شکایت شده به دلیل کرونا فوت کرده و ما این نوع پرونده ها را مورد بررسی قرار می دهیم و  براساس مستندات، آزمایش ها، اگر فوت به دلیل کرونا باشد را  اعلام می کنیم و فرد فوت شده هم در آمار فوت شده های کرونا ثبت می شود.

سلحشور: به پزشکان توصیه می کنیم که برای بیماران خود وقت کافی بگذارند و درخصوص عوارض ناشی از اعمال جراحی یا مصرف برخی داروها توضیحات کامل را در اختیار بیماران قرار دهند و بیماران نیز با آگاهی کامل از این عوارض تصمیم بگیرند و دوره درمان را طی کنند، رعایت اخلاق پزشکی برای پزشکان در اولویت است و زحمات زیادی نیز در این خصوص متحمل می شوند، اما گاهی به دلیل ازدحام جمعیت زیاد مراجعه کنندگان ممکن است کم توجهی هایی انجام شود. البته همکاران پزشک که پروانه مطب و گواهینامه پزشکی دارند، از مهارت و دانش کافی برخوردار هستند اما گاهی لازم است برای آن‌ها دوره های آموزشی تکمیلی برگزار شود.

به بیماران نیز توصیه می کنیم همه جوانب درمان بیماری خود را در نظر بگیرند و اطلاعات کافی در مورد بیماری خود داشته باشند و بعد پزشک معالج خود را انتخاب کنند، به مردم اطمینان می دهیم که پزشکی قانونی در رسیدگی به پرونده های قصور جانب حق و عدالت را رعایت می کند و از تضییع حقوق چه بیمار یا پزشک جلوگیری می کند و در رسیدگی پرونده ها برای ما بین پزشک و بیمار هیچ تفاوتی وجود ندارد. ایرنا