به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، پزشک خانواده از جمله طرح‌هایی است که قریب به ۲۰ سال از طرح ایده آن می‌گذرد اما اهداف تصور شده در طرح هنوز محقق نشده است و نوعی ناهماهنگی میان وزارت بهداشت و سازمان‌های بیمه‌گر دیده می‌شود. هدف از اجرای برنامه پزشک خانواده کاهش هزینه‌های سلامت و پرداختی از جیب مردم، کاهش بار مراجعه به پزشکان متخصص و فوق تخصص، تامین منابع مالی عادلانه، ارتقا کیفیت ارائه خدمات و نهایتا ارتقا سطح سلامت جامعه بود اما آنچه اجرا شد اهداف اولویت‌بندی شده‌ای نداشت. هر چند هدف اصلی اجرای طرح پایلوت، سطح بندی خدمات و نظام ارجاع بود.

به نظر می‌رسد برنامه بدون نقش‌هایی که قوانین برای اعضای تیم سلامت مشخص کرده بود تدوین و اجرا شد. از این گذشته فرهنگ‌سازی مناسبی صورت نگرفته بود و همین موضوع باعث شد مردم کماکان دانش پزشکان خانواده را کافی ندانسته و سیستم ارجاع را نادیده بگیرند و به متخصص مراجعه کنند. در واقع  بیشتر تمرکز بر اجرای برنامه بود تا نیازهای جامعه.

حسین فرشیدی معاون بهداشت وزارت بهداشت در این خصوص گفت: نظام ارجاع واقعیت است که اگر به آن بپردازیم، درون آن پزشکی خانواده نهفته است وقتی از نظام ارجاع می گویید خیلی موارد دیگر مانند کاهش فرانشیز پرداختی مطرح می شود، برای اجرای هر برنامه ای در ابعاد ملی به ویژه در حوزه سلامت مهمترین فاکتورها تعهد دولت و همکاری مردم است. در سخنان مقام معظم رهبری به ویژه در دو سال گذشته چندین بار بر تقویت نظام شبکه بهداشت کشور تاکید شده است. همچنین رییس جمهور چندین بار از تقدم پیشگیری بر درمان تقدم تقویت بهداشت بر بیمارستان سازی و نظام ارجاع و پزشکی خانواده حتی در مراسم افتتاح بیمارستان غدیر، صحبت کرده است.

وی خاطرنشان کرد: کمیسیون بهداشت مجلس در چندین برنامه بحث اجرای پزشکی خانواده به عنوان یک اولویت در راستای دو هدفِ پوشش همگانی و کاهش پرداختی از جیب مردم مورد توجه قرار گرفته است. کسی در مفید و موثر بودن پزشکی خانواده در دریافت خدمات مناسب بهداشتی و درمانی شکی ندارد اما دیدگاه ها برای رسیدن به هدف پوشش جامع و حداقل پرداختی از جیب مردم متفاوت است، دولت منابع خوبی برای حوزه بهداشت در نظر گرفته است، در 20 سال گذشته برنامه های متنوعی از پزشکی خانواده اجرا شده و آنچه امروز می بینیم ماحصل تجارب گذشته است.

معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: شبکه بهداشت و درمان کشور از خانه بهداشت تا بیمارستانها را در بر می گیرد که در ارائه مراقبت ها و خدمات اولیه بهداشتی با تلاش بهورزان اقدامات مناسبی انجام شد اما مهمترین خصوصیت عملکردی بهورزان شناخت آنها از جامعه است و فقط به حوزه بهداشت و درمان افراد توجه ندارد بلکه یک جزیی از آن جامعه است و متاسفانه این خدمات در شهرها ارائه نشده است، در حال حاضر مشکل ما درمان نیست بلکه مشکل ما و آنچه نادیده گرفته می شود، حوزه بهداشت است و بهداشت به این معنی است که باید به فرد سالم رسیدگی کرد و سلامت هم فقط به معنی نداشتن بیماری نیست و در جامعه ای زندگی می کنیم که تمام اتفاقاتی که در جامعه رخ می دهد، از جمله ترافیک، برخوردها، تغذیه و فعالیت های بدنی در سلامت افراد موثر است که بخشی از آن در اختیار وزارت بهداشت است و در این زمینه به افرادی نیاز داریم که آموزش دیده باشند.

فرشیدی اظهار کرد: دکتر عین اللهی، وزیر بهداشت به دلیل رویکرد مثبت نسبت به بهداشت و قبل از مسئولیت بنده در معاونت بهداشت قرارگاه سلامت خانواده و نظام ارجاع را در وزارت بهداشت تشکیل داده که این قرارگاه 8 کمیته یا زیرگروه دارد و یکی از کمیته های آن، ارجاع است و معاون درمان وزارت بهداشت مسئول این کمیته است. هزینه های القایی را باید در نظام ارجاع کاهش دهیم چون یک آزمایش ممکن است چندین بار تکرار شود و سیستم از آن خبر ندارد بنابراین نیاز به سیستم پایش بسیار قوی داریم، الکترونیک کردن فرآیندهای حوزه سلامت ضروری است، بر اساس کد ملی می توان تاریخچه خدمات دریافتی افراد مختلف را مشاهده کرد. از سال گذشته اقداماتی را در این حوزه آغاز کرده ایم که کار سختی است و 4 سامانه اصلی سطح یک ارائه خدمات به بیمارستان ها متصل شده و نظام ارجاع الکترونیک شکل گرفته است.

وی افزود: اجرای پزشکی خانواده نباید به تضعیف نظام شبکه بهداشت و درمان کشور منجر شود، در دو استان فارس و مازندران این برنامه از سالهای قبل اجرایی شده که در برنامه جدید گفته ایم فعلا تغییری در این دو استان ایجاد نمی کنیم اگرچه دیدگاه های دو دانشگاه علوم پزشکی مازندران و شیراز متفاوت است و یکی از آنها معتقد به اجرای همین برنامه و دیگری خواستار تغییراتی در آن است اما جلساتی را با حضور استانداران و پزشکان خانواده در این دو استان در جریان هستند اما ضعف هایی دارد که باید برطرف شود، همه دانشگاه های علوم پزشکی کشور در 29 استان کشور باید درگیر اجرای برنامه سلامت خانواده شوند. باید در دوران گذشته که در دو استان فارس و مازندران این برنامه اجرا می شد، همگرایی بین سایر دانشگاه ها با دانشگاه های علوم پزشکی این دو استان ایجاد می شد. در حال حاضر همه روسای دانشگاه های علوم پزشکی از این طرح اطلاع دارند و در نهایت هر ایرانی باید مراقب سلامت خود را در تیم سلامت که ما در نظر می گیریم بشناسد.

معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: قبلا هر دو هزار و 500 نفر به یک مراقب سلامت شهری منتسب می شد که به یک هزار و 500 نفر کاهش یافته و هر تیم سلامت شامل دو مراقب سلامت و یک پزشک خواهد بود. بنابراین تیم سه نفره متشکل از دو مراقب سلامت و یک پزشک، سه هزار نفر از جمعیت شهری را در یک پایگاه سلامت تحت پوشش دارند و هر پایگاه سلامت می تواند دو یا سه تیم را در خودش جای دهد. این پایگاه ها به مراکز جامع خدمات سلامت متصل می شوند و افراد نیازمند خدمات که در تیم های سلامت شناسایی شده اند، به فراخور نیاز به کارشناسان مستقر در مراکز جامع سلامت، ارجاع داده می شوند.

فرشیدی گفت: در نظام جدید که برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع اجرا می شود هدف اصلی ما ارتقای پوشش همگانی سلامت است که متغیرهای زیادی از جمله کاهش پرداختی از جیب دارد که همه این برنامه ها از طریق ارتقای سواد سلامت جامعه و تقویت خودمراقبتی، امکان پذیر می شود، پایه و اساس اجرای سلامت خانواده و نظام ارجاع، توانمندی های شبکه بهداشت و درمان کشور است، پزشکان خصوصی در موارد و مناطقی که پزشکان دولتی فعالیت ندارند مشارکت می کنند، در حال حاضر 30 درصد از مراقبان سلامت هم با خرید خدمت از بخش خصوصی در حال فعالیت هستند، یکی از ضعف های اجرای سلامت خانواده و نظام ارجاع عدم اطلاع رسانی کافی است، فرهنگسازی یکی از اقداماتی است که حتما باید برای اجرای این دو برنامه انجام شود. شروع سلامت خانواده اختیاری خواهد بود و هیچ اجباری برای مراجعه مردم در نظام ارجاع و سلامت خانواده نیست. پزشک نیز باید از دستورالعمل های مربوطه وزارت بهداشت تبعیت کند.

وی از کمبود 60 هزار نیروی انسانی در سطح یک خدمات برای اجرای برنامه سلامت خانواده خبر داد و خاطرنشان کرد: بخشی از این کمبودها از مسیر خرید خدمت برطرف می شود. یک سال از اجرای سلامت خانواده می گذرد و بهترین مسیری که به آن رسیده ایم، تقویت تیم های سلامت و افزایش دسترسی مردم به این تیم ها است. در حال حاضر اجرای سلامت خانواده کاملا اختیاری است اما در آینده اختیاری نخواهد بود بلکه وقتی زیرساخت ها آماده و فرهنگسازی به میزان کافی انجام شود طرح به طور کامل اجرایی می شود، دو کمیته فرهنگسازی و اطلاع رسانی قرارگاه سلامت خانواده در حال فعالیت هستند، بحث هایی که باید در عمل اجرا شود آماده شده و این بحث ها باید منجر به این شود که خدمات اختیاری پزشکی خانواده اجباری شود و مشوق هایی مانند کاهش فرانشیز پرداختی برای مردم اطلاع رسانی شود.

معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: در سه دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، خراسان جنوبی و کردستان، ارائه خدمات بستری برای بیمارانی که از مسیر ارجاع پذیرش می شوند رایگان است تا ببینیم این طرح، چه میزان هزینه دارد. ما را تحت فشار قرار دادند که هزینه های بستری رایگان بسیار سنگین است که اینگونه نیست. وقتی بیمار از طریق ارجاع مراجعه کند باید خدمات بستری رایگان باشد. در 59 شهرستان فاز اول سلامت خانواده اجرا شده و 20 شهرستان نیز آماده اجرای فاز دوم هستند و جمعیت تحت پوشش این برنامه در 59 شهرستان، به 8 میلیون نفر می رسد، در سه استان بوشهر، کردستان و خراسان جنوبی، خدمات بستری رایگان است. برای مردم روستاها بیش از 90 درصد از هزینه ها توسط دولت پرداخت می شود. در اجرای سلامت خانواده، خیلی ها تضاد منافع پیدا می کنند. هزینه های کنونی درمان کشور، بسیار سرسام آور است که باید فکری برای آن کرد. شهروندان باید از سلامت خود آگاه شوند.

فرشیدی یکی از چالش های اجرای سلامت خانواده، عدم آموزش کافی پزشکان برای اجرای طرح دانست و گفت: پزشکان طرحی اکثرا در مناطق روستایی فعالیت دارند و لاجرم در طرح سلامت خانواده فعالیت می کنند اما برای این کار آموزش های لازم را فرا نگرفته است. عمده پزشکان فارغ التحصیل در کشور درمان نگر هستند و تغییر این رویکرد زمانبر است. پزشکی خانواده باید سالها با جمعیت تحت پوشش کار کند. معاونت آموشی برنامه هایی برای آموزش به پزشکان خانواده دارد، در حال حاضر نمی دانیم پزشکان خانواده کنونی تا چه میزان با جمعیت تحت پوشش خود ماندگار هستند البته شاید با بالابردن امکانات رفاهی و افزایش پرداختی بتوان برای ماندگاری پزشکان در طرح سلامت خانواده مشوق ایجاد کرد.

به گزارش فارس وی در پایان افزود: از کمیسیون بهداشت و درمان مجلس برای اختصاص بودجه مناسب برای سلامت خانواده تشکر می کنیم اما منابع بودجه 1402 برای سلامت خانواده کاملا محقق نشده و اگر منابع مورد نیاز که در بودجه پیش بینی شده محقق شود طرح سلامت خانواده به خوبی پیش می رود، اگر سیستم سلامت کشور مناسب است همه قوای کشور از آن حمایت کنند و پزشک خانواده باید بداند چه نهادهایی پشتیبان او هستند. در روستاها پزشکانی که برای نظام ارجاع مورد ضرب و شتم قرار می گیرند کم نیستند. 60 هزار نیرو در سطح یک خدمات برای اجرای سلامت خانواده کم داریم و بیشتر آن مربوط به مناطق محروم است. منابع پایدار طرح باید تامین شود و در صورت عدم تامین منابع، طرح سلامت خانواده در همین حد می ماند و جلو نمی رود.