به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، سازمان جهانی بهداشت هم این طب را تأیید کرده است، هر چند که این طب مدت‌های مدیدی است که مورد سوءاستفاده قرار گرفته و برخی سودجویان با به انحراف کشیدن آن، هم جیب بیماران را خالی می‌کنند و هم مسیر درمان را منحرف. از توصیه به مالیدن عدس روی دست گرفته تا خوردن یک استکان نفت یا شیر شتر که عمدتا به‌صورت غیرپاستوریزه فروخته می‌شود و مصرف آن به این شکل منجر به تب مالت می شود - و... در بازار درمانی که برای رسمی شدنش از عنوان طب سنتی استفاده، اما توسط غیرپزشکان و سودجویان اداره می‌شود، داغ است.

آنها حتی مدعی درمان دیابت نوع یک هم هستند! سودجویی‌هایشان به‌ویژه پس از شیوع پاندمی کووید-19 هم تقویت شد و همچنان هم به قوت خود باقی است. طی روزها و ماه‌های اخیر موارد متعددی از چنین توصیه‌هایی که منجر به مشکلات متعدد برای بیماران شده، از سوی پزشکان گزارش می‌شود این در حالی است که دنیای علم هم تفاوت‌های فردی را در حوزه پزشکی مورد توجه قرار داده و در درمان و تجویزهای دارویی برای بیماران این مسئله را رعایت می‌کند.

تفاوت‌های فردی که البته در طب ایرانی هم از گذشته‌های بسیار دور تحت عنوان مزاج‌شناسی وجود داشته، اما سود جویان طب سنتی با همین مزاج‌شناسی هم جیب مردم را خالی می‌کنند و سلامت‌شان را مورد تهدید قرار می‌دهند.

مرتضی مجاهدی معاون تعالی دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت هم با تائید این موضوع گفت: آگاهی مردم درباره طب سنتی مورد تأیید وزارت بهداشت با اطلاع از خطرات آنچه اکنون از سوی عده‌ای بی‌سواد به‌عنوان طب سنتی مطرح می شود، باید بیشتر شود. مجاهدی در پاسخ به سؤالات همشهری توضیحات بیشتری در این‌باره و سودجویی این افراد داده است.

اکثر مکاتب طبی قدیمی ازجمله طب ایرانی اساس و بنیان‌شان براساس تفاوت‌های فردی، ظاهر و بالین بیمار بوده است. در گذشته امکان آزمایش‌ها یا بررسی‌های ژنتیک وجود نداشته به همین دلیل براساس تفاوت‌هایی که در رفتار، جسم، روح، ظواهر فیزیکی، عملکرد بدن و... بیمار دیده می‌شد، افراد را گروه‌بندی می‌کردند. در هر مکتب طبی با یک عنوان یا خصوصیات خاص تقسیم‌بندی‌هایی انجام شد. در طب ایرانی این گروه‌بندی در قالب مفهوم مزاج تعریف شده و بر این اساس افراد به مزاج‌های سرد، گرم یا معتدل و از سوی دیگر به دارندگان مزاج‌های تر، خشک یا معتدل تقسیم‌بندی می‌شوند.

پزشکی اکنون به سمتی رفته که به جای مدنظر قرار دادن بیماری، فرد را در اولویت بررسی‌ها قرار می‌دهد. در گذشته معیار این بود که اگر کسی فشار خون دارد، داروی فشار خون برای او تجویز می‌شد، اما امروز می‌گویند که داروی درمان فشار خون در یک گروه از بیماران اثر بیشتری دارد و همان دارو در گروه دیگر اثر کمتر یا در گروهی دارای عوارض است به همین دلیل "پزشکی شخص‌محور" مطرح شده است، یعنی هرگونه سلامت و استعداد ابتلا به بیماری و هرگونه پیشگیری و درمان وابسته به تفاوت‌های فردی از فردی به فرد دیگر متفاوت می‌شود. این رویکرد تاکنون در پزشکی رایج کمتر معمول بوده و همه را در یک گروه قرار می‌دادند، اما حالا بعد از سال‌ها کار پژوهشی در این زمینه، بالاخره این نتیجه به‌دست آمده که تفاوت‌های فردی بسیار مهم است.

این بحث در بسیاری از مراکز علمی دنیا مطرح است و کاربردی هم شده است. حتی درمان‌های گران‌قیمت مثل بیماری‌های سرطان در کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته براساس تفاوت‌های فردی و بیشتر با بررسی ژنوم افراد انجام می‌شود به همین دلیل در بسیاری از مراکز پیشرفته درمانی، یک دارو برای یک بیمار تجویز می‌شود، اما براساس تفاوت ژنتیک، همان دارو برای بیمار دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد درحالی‌که سال‌های گذشته این بُعد فردی چندان مورد توجه نبود.

همین تفاوت فردی در حال حاضر در بحث تغذیه، پیشگیری، ابتلا به بیماری و... هم مطرح است و همه مردم تفاوت فردی را در ابتلا به بیماری لمس کرده‌اند. در پاندمی کووید-19 این مسئله به خوبی دیده شد، به‌عنوان مثال 2 عضو یک خانواده با وجود اینکه هر دو در معرض ویروس قرار داشتند، اما اشکال متفاوتی از ابتلا به کرونا در آنها رخ داد یکی با علائم بسیار شدید و دیگری بدون علائم. این دقیقا همان تفاوت‌های فردی است که امروز جوامع پزشکی جدی‌تر آن را مورد توجه قرار داده‌اند.

این مسئله را عده‌ای بی‌سواد در جامعه منتشر کرده‌اند. بحث مزاج‌شناسی کاملا علمی است، اما عده ای با جوسازی و تبلیغات عوام‌فریبانه به مردم می‌گویند یا دموی هستند یا بلغمی یا سوداوی یا صفراوی. این نگاه کاملا غلطی است که کل جامعه تنها در 4مزاج تقسیم‌بندی شوند و این خلأ‌های علمی باعث شده که عده‌ای مفهوم مزاج را از جایگاه علمی خودش منحرف کنند، بیش از 15سال است که رشته‌های طب ایرانی در دانشگاه‌های کشور مصوب شده و یکی از مهم‌ترین وظایف دانشگاه‌هایی که این رشته را تدریس می‌کنند، پژوهشگر آموزش می‌دهند و هیأت علمی دارند، این است که مفاهیم مربوط به مزاج، شاخه‌های مربوطه و شاخص‌های تشخیصی آن که در کتاب‌های طب ایرانی وجود دارد را براساس علوم علمی روز و با استفاده از ظرفیت‌های علمی روز استاندارد سازی کند.

بحث مزاج و تفاوت‌های فردی یکی از فاکتورها و عوامل تعیین کننده برای هر کاری است. انسان یک موجود چند بعدی است؛ به همین دلیل حق نداریم به صرف یک تفاوت در یک بعد همه‌چیز را به هم ربط دهیم. در حال حاضر جریان‌های شیادگونه و غیرعلمی با افکار عمومی بازی و اعلام می‌کنند که کدام مزاج‌ها باید یا نباید با یکدیگر ازدواج کنند.

این گونه مفاهیم کاملا عوام‌فریبی است و به فرهنگ عمومی آسیب می‌زند. درباره اینکه بین 2 فرد تفاهمی وجود دارد یا فرد توانایی انجام یک کار را دارد باید همه جوانب و عوامل بررسی شود. در این عوامل مزاج یکی از فاکتورهاست نه همه آنها و البته فاکتور جانبی. به این دلیل که ما در این‌باره مطالعه‌ای را در اختیار نداریم که به‌عنوان مثال درباره ازدواج به‌صورت مستند علمی نشان دهد ازدواج افراد با چه مزاج‌هایی موفق یا ناموفق خواهد بود. آنچه فعلا مطرح است مباحث تئوری اثبات نشده است.

در حد تجربه بالینی و نکات تئوریک هم که در کتاب‌های طب ایرانی وجود دارد یک روانشناس یا پزشک حق دارد توصیه‌هایی به افراد بدهد. آنها حق ندارند به‌عنوان فاکتور قطعی چنین چیزهایی را مطرح کنند و منجر به تصمیم‌سازی شوند. در مزاج‌شناسی و تفاوت‌های فردی، واژه قطعی به‌ویژه در مسائل رفتاری نباید مطرح کرد و اگر کسی این کار را انجام دهد برای فریب افکار عمومی و رسیدن به اهداف منفعت‌طلبانه است.

از سال93 برخی اولویت‌های پژوهشی در دفتر طب ایرانی وزارت بهداشت تعریف و برای دانشگاه‌ها ارسال شد. براساس آن دانشگاه‌ها موظف شدند براساس اولویت پژوهشی ارسال شده، مطالعاتشان را انجام دهند. یکی از این اولویت‌ها، استانداردسازی شاخص‌های تشخیص در طب ایرانی بود. اما طی این سال‌ها به این اولویت‌ها عمل نشده و دانشگاه‌ها این مسیر را طی نکرده‌اند.

اکثر پژوهش‌هایی هم که در سال‌های گذشته در رشته طب ایرانی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور انجام شده، بررسی خواص بعضی‌ از داروها درباره بیماری‌هایی است که تشخیص آن بیماری هم براساس طب رایج انجام می‌شود نه براساس طب سنتی. درباره اینکه چرا دانشگاه‌ها مسیر اولویت‌های پژوهشی برای طب ایرانی را طی نکردند باید آسیب‌شناسی صورت بگیرد. اما یکی از دلایل آن این است که مطالعات مربوط به استانداردسازی شاخص‌های تشخیص زمان‌ می‌برد و سخت‌تر از مطالعات کارآزمایی‌های بالینی است.

همچنین نیاز به تیم‌های بیشتر هم بودجه بیشتری می‌خواهد. هزینه‌های این پژوهش‌ها پرداخت نمی‌شود و طولانی شدن دوره‌ها باعث می‌شود که اعضای هیأت علمی رغبت چندانی به جریان استانداردسازی نداشته باشند. دفتر طب ایرانی هم سازوکار کاربردی قوی‌ای برای به جریان انداختن این پژوهش‌ها ندارد چون نه‌تنها بودجه خاصی در این‌باره تعیین نشده که اهرم تشویق یا ترغیب تعریف شده‌ای هم برای اجرای این پژوهش‌ها وجود ندارد.

باید در کلان کشور به‌ویژه در بحث معاونت پژوهشی وزارت بهداشت اولویت‌ها دیده شود یا مرکز مشخصی به‌عنوان یک انستیتوی ملی پژوهش در این حوزه، مأمور شود تا با یک بودجه تعیین شده آن را انجام دهد وگرنه در شرایط عادی و فراینده‌های روزمره دانشگاه‌های علوم‌پزشکی این پژوهش‌ها همچنان مغفول خواهند ماند و به نتیجه نخواهد رسید. نتیجه آن هم چیزی جز آشفتگی و بلاتکلیفی پژوهشگران، اعضای هیأت علمی، پزشکان و مردم نیست.

مردم چگونه می‌توانند از گزند چنین توصیه‌های غیرعلمی در امان باشند؟

در حال حاضر استاندارد کامل برای انواع مزاج‌ها را در کشور نداریم و پیشنهاد ما این است که مردم این خدمات را در مرحله اول از پزشکان متخصص طب ایرانی و در درجه دوم از پزشکان دوره دیده دریافت کنند این در حالی است که به‌دلیل سودآوری فراوان این حوزه ‌غیرپزشکانی وجود دارند که بدون حد و حدود علمی هرگونه ادعا و مطالب اغراق‌آمیز را در سایت‌ها و فضای مجازی منتشر می‌کنند که اگر مردم خودشان را به‌دست این غیرپزشکان بدهند به سلامتی آنها لطمه خواهد خورد.