به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، سالخوردگی جمعیت یعنی پایین‌بودن نرخ ناخالص باروری نسبت به نرخ ناخالص مرگ‌ومیر. سالخوردگی جمعیت، پدیده‌ای جهانی است و هر جامعه‌ای به فراخور شرایطش با آن دست ‌به گریبان است.

محمد میرزایی  رئیس انجمن جمعیت‌شناسی ایران گفت: در دهه‌های ٤٠،٣٠، ٥٠ و ٦٠ ما رشد انفجاری جمعیت را تجربه کرده‌ایم، در حالی که پیش‌بینی‌ها از سالخوردگی جمعیت در سال ١٤٣٠ خبر می‌دهند. چالشی که ریشه در پایین‌بودن نرخ باروری و بالارفتن سن ازدواج دارد.

اولین سرشماری عمومی نفوس در سال ١٣٣٥ اتفاق افتاد. طبق آن، سرشماری جمعیت ایران حدود ١٩میلیون نفر بود که در سرشماری سال ١٣٩٥ به حدود ٨٠میلیون نفر رسید. به عبارتی ساده‌تر، در بازه زمانی ٦٠ساله جمعیت ایران ٤,٢برابر شد. پس از انقلاب روند رشد جمعیتی افزایشی بوده، به‌طوری که در دهه ١٣٥٥-١٣٦٥ جمعیت ایران رشد ٤درصدی را به خود دید که در تاریخ کشور بی‌سابقه بود. هرچند در این بازه زمانی کشور شاهد مهاجران بسیاری به‌خصوص معاودین عراقی و پناهندگان افغانستانی هم بود، با این وجود، رشد طبیعی سالانه جمعیت به رقمی حدود ٣.٢درصد می‌رسد که میزان رشد بالای جمعیت را نشان می‌دهد.

رشد جمعیتی نگرانی بابت تامین نیازهای مختلف در سال‌های آتی را رقم زد تا جایی که دولت وقت در خرداد ١٣٦٧، سیاست تحدید موالید را اعلام کرد و متعاقب آن برنامه‌های تنظیم خانواده را به اجرا درآورد. تاثیر اجرای سیاست تنظیم خانواده در دهه‌های بعد موفقیت چشمگیری یافت تا جایی که سرعت کاهش باروری در نیمه دوم دهه ١٣٦٠ و اوایل دهه ١٣٧٠ به اندازه‌ای چشمگیر بود که تعبیر "انقلاب باروری" در مورد آن مصداق پیدا کرد. به این ترتیب، میزان کاهش تعداد موالید به همراه کاهش تعداد مرگ‌ومیر و افزایش امید به زندگی، متوسط رشد سالانه‌ جمعیت کشور را کاهش داد.

سیدمحمد طباطبایی معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران اسفند ١٤٠١ گفت: نرخ رشد جمعیت در سال ١٤٠١ به ٠,٦درصد رسید.

وی ٢٤ اردیبهشت ١٤٠٢ نیز گفت: در صورت ادامه روند فعلی در سال ١٤٣٠ حدود ٣٠درصد جمعیت کشور سالمند خواهند بود، یعنی به‌ازای هر سه نفر یک سالمند خواهیم داشت.

این در حالی است که مطابق آمار رسمی، تعداد متولدین دو ماه اول سال ١٤٠٢، برابر ١٤٢/١٦٨ نفر است که ٦٢٥٩ نفر کمتر از دو ماه مشابه سال ١٤٠١ است، به عبارتی با حدود ٣.٥درصد کاهش فرزندآوری مواجهیم. هرچند نتایج پیش‌بینی‌های سازمان ملل در سال ٢٠١٧ در مورد تحولات باروری نشان می‌دهد در هر سه سناریو "پایین، متوسط و بالا" تا سال ١٤٢٠سطح باروری ایران به سطح جانشینی افزایش نخواهد یافت و نرخ رشد جمعیت در هر سه سناریو کاهشی خواهد بود.

در سناریوی حد پایین در سال ١٤٠٩ نرخ رشد جمعیت ایران به حدود صفر می‌رسد و برمبنای سناریوی حد متوسط در سال ١٤٢٩ نرخ رشد جمعیت ایران منفی می‌شود. همچنین تغییرات حجم جمعیت ایران براساس سناریوهای سازمان ملل نشان می‌دهد در صورت ادامه روند کنونی کاهش باروری، بر اساس سناریوی حد پایین، جمعیت ایران تا سال ١٤٣٠ به حدود ٨٢میلیون نفر، در سال ١٤٣٩ به حدود ٧٧.٦ میلیون نفر و تا سال ١٤٧٩ به حدود ٤٢میلیون نفر کاهش خواهد یافت.

سالخوردگی جمعیت پدیده‌ای همه‌گیر در سطح جهان است. در این میان ژاپن هم از این مسئله مستثنا نیست. جمعیت ژاپن در دهه ٢٠٠٠ میلادی رشد صفر درصدی را تجربه کرد. رشد جمعیتی که ١٠ سال یعنی سال ٢٠١٠ روند کاهشی را در پیش گرفت تا جایی که طی سال‌های اخیر از روند کاهشی شتاب‌ بیشتری به خود گرفته است، به‌طوری که در بازه زمانی ٢٠٢٠ تا ٢٠٢١ جمعیت ژاپن کاهش ٦٤٤ هزار نفری را تجربه کرد.

پیش‌بینی‌های جمعیتی در این کشور نشان از این دارد که ژاپن در میانه این قرن کاهش چشمگیری را در شاخص جمعیت تجربه خواهد کرد، البته طبق همین پیش‌بینی‌ها ژاپن در سال ٢٠٦٥ جمعیتش به ٨٨ میلیون نفر تنزل می‌یابد. این مسئله به این معناست که جمعیت ژاپن در مدت زمان ٤٥سال گذشته با کاهش ٣٠ درصدی روبه‌رو شده است.

براساس آمارها در چند سال اخیر در آمریکا تعداد مردان زیر ٣٠ سالی که تمایلی به برقراری رابطه منجر به ازدواج ندارند، سه برابر افزایش یافته و این روند با نسبتی تقریبا مشابه در کشور ژاپن هم دیده می‌شود. اتحادیه اروپا هم درخصوص پیری جمعیت وضعیت نگران‌کننده‌ای دارد تا جایی که طبق بررسی‌ها ١٠ کشور اروپایی تا سال ٢٠٥٠، ٢٠ درصد از جمعیت خود را از دست خواهند داد.

این کشورها عمدتا در اروپای شرقی هستند. به عنوان نمونه بررسی‌ها نشان می‌دهد بلغارستان، لتونی، مولداوی، اوکراین، کرواسی، لیتوانی، رومانی، صربستان، لهستان و مجارستان تا ٢٠٥٠ نرخ رشد جمعیت منفی را تجربه خواهند کرد. در میان این کشورها بلغارستان شرایط بحرانی‌تر را تجربه می‌کند، البته لتونی در دهه‌های اخیر یک‌چهارم جمعیت خود را از دست داده است و در آینده هم همین روند کاهشی ادامه خواهد یافت. چنین کاهش جمعیتی حتی از کاهش جمعیت پس از جنگ جهانی دوم هم بیشتر است.