اوتیسم یا درخودماندگی یک اختلال عصبی رشدی با شاخص‌های نقص در ارتباط اجتماعی، رفتارهای کلیشه‌ای، مشکلات درک شناختی و رفتاری، حرکتی و کلامی محدود همراه است. اوتیسم به عنوان شایع‌ترین اختلال رشدی و پرهزینه باعث می‌شود که مغز فرد مبتلا نتواند در زمینه رفتارهای اجتماعی و مهارت های ارتباطی به‌ درستی عمل کند و برای یادگیری چگونگی ارتباط و تعامل با دیگران به ‌طور اجتماعی مزاحم فرد می شود.

در حقیقت اوتیسم اختلالی است که به دلیل ناشناخته بودن و عدم درک درست از آن به کودکانی که با این اختلال زندگی می‌کنند، لقب‌هایی مانند "بی‌تربیت" داده می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که والدین به دلیل ترس از قضاوت‌های نادرست جامعه فرزندان خود را از اجتماع دور نگه دارند و آنها را در سایه پنهان کنند.

اوتیسم اختلالی است که بر روی رفتار، ارتباطات و تعاملات اجتماعی افراد تأثیر می‌گذارد. این اختلال به صورت یک طیف وجود دارد و هر فردی که با اوتیسم زندگی می‌کند، ویژگی‌ها و چالش‌های خاص خود را دارد. اغلب فرزندان دارای اوتیسم رفتارهای نامتعارفی مانند دادزدن و بی قراری از خود نشان می‌دهند. اما در جامعه‌ای که آگاهی و دانش کافی درباره اوتیسم وجود ندارد، این افراد به‌ راحتی مورد قضاوت قرار می‌گیرند. بسیاری از مردم نمی‌دانند که رفتارهای خاص کودکان مبتلا به اوتیسم ناشی از اختلال آنها است و نه بی‌تربیتی یا نافرمانی.

وقتی یک کودک مبتلا به اوتیسم در محیطی عمومی رفتارهایی از خود نشان می‌دهد که برای دیگران غیرعادی به نظر می‌رسد اولین واکنش‌ها معمولا قضاوت‌های نادرست و نامناسب است. والدین این کودکان ممکن است با جملاتی مانند "چرا بچه‌ات اینقدر بی‌تربیت است؟ " یا "باید بیشتر مراقبش باشی! " روبرو شوند. این قضاوت‌ها نه تنها احساسات والدین را جریحه‌دار می‌کند، بلکه موجب می‌شود که آنها احساس کنند باید فرزندانشان را از جامعه دور نگه دارند.

سجاد بهجتی مدیر واحد آگاهی بخشی انجمن اوتیسم ایران در این خصوص گفت: روی خانواده های دارای فرد اوتیسم همواره فشار زیادی است به رغم اینکه والدین دارای فرزند اوتیسم خیلی برای فرزندشان تلاش می‌کنند و قطعا این تلاش خیلی بیشتر از سایر مادران و پدران است اما در جامعه این تلاش خیلی دیده نمی شود و خیلی وقت ها به خاطر رفتارهای غیرمعمول فرزند خود مانند داد زدن و بی قراری، خانواده محکوم می شود.

وی افزود: خانواده با عباراتی مانند "شما درست بچه را تربیت نکردی" یا "شما آنقدر که باید برای فرزند خود زحمت نکشیدید" محکوم می‌شود و خانواده اوتیسم که فشار زیادی را تحمل می کند مجبور است در برابر این حرف‌ها و نگاه‌ها هم صبوری کند که این مساله باعث انزوای خانواده می شود، دوست داریم در سال جدید به مردم بگوییم آن کاری که برای یک مادر و پدر بسیار ساده باشد مثل گفتن "مامان و بابا" توسط فرزندشان، برای یک خانواده اوتیسم با سالها کلاس بردن و با ماهها تلاش کردن امکان پذیر است امیدواریم با این آگاهی بخشی بتوانیم آن فشار را به نوعی از خانواده اوتیسم برداشته و یا کمرنگ کنیم.

متاسفانه به رغم روند افزایشی اوتیسم و تلاش برای آگاهی بخشی بیشتر در زمینه این اختلال هنوز بسیاری از مردم با اوتیسم ناآشنا هستند. ناآشنایی عمومی با این اختلال می‌تواند منجر به برچسب زدن و قضاوت‌های نادرست درباره افراد مبتلا به اوتیسم شود.

سیدجواد حسینی رئیس سازمان بهزیستی کشور در این خصوص گفت: بسیاری از مردم با اوتیسم آشنا نیستند و رفتارهای اوتیسمی را بی‌تربیتی و ناهنجاری تلقی می‌کنند. بنابراین باید مراکزی برای خانواده های اوتیسم بتوانند فرزندان خود را برای نگهداری در این مکان‌ها بسپارند. بنابراین ۶ مرکز نگهداری موقت اوتیسم ایجاد شد.

گاهی مردم آنقدر به کودک دارای اوتیسم برچسب "بی تربیت" و "بی ادب" می‌زنند و خانواده را شماتت می‌کنند که خانواده کودک را از چشم جامعه دور نگه می‌دارد و او را پنهان می‌کند. پنهان کردن کودکان از چشم دیگران موضوعی است که انجمن اوتیسم ایران بارها درباره آن هشدار داده است.

برای تغییر نگاه بد جامعه به اوتیسم نیاز به فرهنگ‌سازی داریم. آگاهی بخشی درباره اوتیسم و ویژگی‌های آن می‌تواند به کاهش قضاوت‌های نادرست کمک کند. آموزش به والدین، معلمان و اعضای جامعه درباره اوتیسم می‌تواند فضایی را ایجاد کند که در آن کودکان مبتلا به اوتیسم احساس امنیت و پذیرش کنند.

علاوه بر این برگزاری کارگاه‌ها، سمینارها و برنامه‌های آموزشی درباره اوتیسم می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی کمک کند. همچنین رسانه‌ها نیز نقش مهمی در این زمینه دارند. تولید محتوای آموزشی و مستندهایی که واقعیت‌های زندگی با اوتیسم را نشان می‌دهد، می‌تواند تأثیر مثبتی بر روی نگرش جامعه داشته باشد.

در نهایت باید بپذیریم که هر کودکی با اوتیسم مانند گیاهی منحصر به فرد است که نیاز به نور خورشید و آب دارد تا شکوفا شود. اگر ما بتوانیم با آگاهی و محبت به آنها توجه کنیم، خواهیم دید که آنها چگونه می‌توانند غنای بیشتری به جامعه اضافه کنند.

با فرهنگ‌سازی مناسب و تغییر نگرش‌ها، می‌توانیم فضایی ایجاد کنیم که در آن همه کودکان از جمله کودکان مبتلا به اوتیسم بتوانند بدون ترس از قضاوت‌های نادرست جامعه زندگی و رشد کنند. نباید فراموش کرد که تنها با افزایش آگاهی و درک می‌توانیم جامعه‌ای فراگیرتر و پذیراتر برای همه افراد بسازیم. ایرنا