پزشکان و قانون: لطفا به عنوان مقدمه این مصاحبه، بفرمایید موضوع اعتراض و انتقاد شما چیست؟

یکی از موضوعاتی که در روزهای اخیر در میان مباحث روز گروه‌های پزشکی و دندانپزشکی قرار گرفته است، نامه و دستورالعمل اخیری است که از سوی معاونت محترم آموزشی وزارت بهداشت درخصوص صلاحیت علمی نامزدهای هیئت‌های مدیره انجمن‌های علمی مطرح شده و یک‌سری شرایط را برای ورود افراد به هیئت‌های مدیره انجمن‌های علمی اعلام کرده‌ است. مهمترین شرط این مجموعه شرایط، عضویت در هیئت علمی دانشگاه است ولی اینطور اعلام شده است که اگر کسی عضو هیات علمی نباشد، لازم است حداقل 5 شرط از شرایط ده‌گانه‌ای که در نامه معاون آموزشی وزارت بهداشت اعلام شده است را داشته باشد و تنها در این صورت می‌تواند برای شرکت در انتخابات هیئت مدیره انجمن مربوطه، نامزد شود.

پزشکان و قانون: لطفا اشاره مختصری به این شرایط ده‌گانه بفرمایید.

این شرایط به این شرح است:
1- دارا بودن پست‌های مدیریتی در دستگاه‌های اجرایی
2- فعالیت در شاخه‌های استانی انجمن
3- سابقه ۱۰ سال فعالیت حرفه‌ای در رشته مربوطه
4- سابقه ریاست یا دبیری علمی کنگره در سطح ملی یا بین‌المللی
5- اجرای طرح‌های پژوهشی برجسته در سطح ملی یا بین‌المللی
6- دریافت گرنت و جوایز علمی از مراکز علمی و تحقیقاتی معتبر
7- عضویت در هیئت تحریریه نشریات معتبر
8- عضویت در مجامع علمی معتبر جهانی
9- عضویت در انجمن مربوطه حداقل به مدت ۳ سال
10- عضویت و فعالیت در کمیته‌های علمی و تخصصی انجمن‌های مربوطه

پزشکان و قانون: در نگاه اول، به نظر نمی‌رسد این 10 شرط، شرایطی غیرعادی باشند. انتقاد شما نسبت به چیست؟

اگر ملاحظه بفرمایید 2 شرط که یکی سابقه ریاست یا دبیری علمی کنگره است و دیگری دارا بودن سابقه پست‌های مدیریتی در دستگاه‌های اجرایی، برای احراز خصوصیت مدیریتی نامزد‌های حضور در هیئت‌های مدیره است اما 8 شرط باقیمانده، عملاً شرط‌های مدیریتی نیستند. درواقع این 10 شرط برای کسانی که مدیر نیستند و قابلیت‌های مدیریتی ندارند و می‌خواهند وارد هیئت مدیره شوند، کار را بسیار راحت کرده است درحالیکه به نظر می‌رسد این نامه به این هدف طراحی و صادر شده باشد که به رشد و تعالی هرچه بیشتر انجمن‌های علمی کمک کند. به بیان دیگر کمک کند تا تغییراتی در انجمن‌های علمی وزارت بهداشت حاصل شده و از این وضعیت رکود خارج شوند. اما وضع این ۱۰ شرط، عملا کسانی را که قابلیت مدیریت دارند اما عضو هیئت علمی نیستند یا گرنت بین‌المللی ندارند یا مثلا عضو یک مجله علمی بین‌ا
لمللی نیستند، به راحتی از گردونه رقابت خارج می‌کند. مثلاً خود بنده عضو هیئت مدیره جامعه دندانپزشکی ایران شعبه استان همدان هستم، دو سال پیش دبیر سازمان مردم نهاد مداد (مجمع دانش‌آموختگان استعدادهای درخشان) بوده‌ام، 15 سال پیش دبیر مجمع فارغ التحصیلان سمپاد همدان بوده‌ام، سوابق عضویت در انجمن اسلامی و آینده‌سازان و تشکل‌هایی دیگر را دارم و به‌هرحال درطول مدت تحصیل و فعالیت حرفه‌ای، همواره در کارهای تشکیلاتی حضور داشته‌ام. ضمن اینکه سال 93 فارغ‌التحصیل شده و رتبه ۷ برد را هم داشتم ولی اتفاقاً صندلی آزاد بودم و طرح نداشتم و لذا وارد دانشگاه نشدم. خب کسی مثل بنده با این سوابق تشکیلاتی و مدیریتی، امروز که احساس وظیفه و نیاز کرده‌ام و تصور می‌کنم با ورود به هیئت مدیره انجمن می‌‌توانم به رشته‌ام خدمت کنم، چرا به دلیل اینکه صندلی آزاد بوده و وارد دانشگاه نشده‌ام، باید کنار گذاشته شوم؟

پزشکان و قانون: به نظر شما خدمت به رشته، فقط در قالب عضویت در هیئت مدیره انجمن امکانپذیر است؟

قطعا اینطور نیست ولی اگر بخواهم از سر دلسوزی و صداقت به این سوال شما پاسخ بدهم، باید بگویم که سال گذشته برای رشته رادیولوژی دهان، فک و صورت، سال بسیار دردناکی بود. ازجمله اتفاقاتی که در این سال افتاد، این بود که از طرف معاونت درمان وزارت بهداشت، نامه‌ای ارسال شد که براساس آن به دندنپزشکان عمومی شاغل در کلینیک‌های دندانپزشکی هم مجوز دستگاه پانورامیک داده شد. این در حالیست که من متخصص رادیولوژی فک و صورت، یکی دو سال پشت دوران رزیدنتی مانده‌ام و درس خوانده‌ام تا در رشته خودم قبول شوم و پس از آن 3 سال که درس خوانده و تخصص گرفته‌ام، اما حالا به راحتی اجازه استفاده از اصلی‌ترین دستگاه رشته مرا بدون درنظر گرفتن تخصص، به همکار محترم دندانپزشک من داده‌اند و نزدیک به ۱۰۰ تا ۱۲۰ مجوز هم برای کلینیک‌های دندانپزشکی سراسر کشور صادر کرده‌اند که اینها اجازه داشته باشند بدون حضور مسئول فنی از دستگاه پانورامیک استفاده کنند.

پزشکان و قانون: خب چه اشکالی داشت که دیگران هم از این دستگاه استفاده کنند؟

این کار باعث استفاده از چنین دستگاهی بدون شناخت ایکس‌ری می‌شد. همچنین باعث ایجاد خودارجاعی می‌شد یعنی اگر کلینیکی قبلا از هر صد بیمار خودش، 2 نفر را لازم می‌دانست که برای ایکس ری و تصویربرداری پانورامیک به کلینیک رادیولوژی بفرستد، حالا دیگر باتوجه به شرایط اقتصادی موجود، ترجیح صاحب کلینیک به این سمت می‌‌رفت که از 70 نفر از بیمارانش پانورامیک گرفته شود آن هم در کلینیک خودش و این مسئله باعث افزایش هزینه درمان مردم هم می‌شد. ضمن اینکه اصلا مخالف قانونی بود که توسط سازمان انرژی اتمی به مجلس ارائه شده و مورد تصویب قرار گرفته بود. قانون، داشتنِ مسئول فنی رادیولوژیست فک و صورت و رادیولوژیست جنرال را برای استفاده از دستگاه پانورامیک الزامی می‌داند. اما رویه‌ای که باب می‌شد هم تخطی از قانون بود و هم یک ظلم آشکار. البته من این بحث را مطرح کردم که به جواب سوال شما برسم که حضور در هیئت مدیره، چه لزومی دارد. نامه معاونت درمان، اگر اشتباه نکنم، مربوط به سال 96 یا 97 است که همان زمان ابلاغ شده و در اختیار انجمن‌ها قرار گرفته بود. ولی انجمن ما، تنها نهاد حقوقی یا NGO یا سازمانی است که می‌‌تواند مدافع رشته ما باشد. چون ما انجمن صنفی جداگانه‌ای که نداریم. ولی همین انجمن ما هم به دلایلی فقط به نامه‌نگاری اکتفا کرده بود. در عین حال تا مردادماه 98 که این نامه‌نگاری‌ها در اختیار و در دید سایر اعضا قرار گرفت و ما متوجه شدیم که چه بر سرمان آمده است، ما هیچ اطلاعی نداشتیم. مرداد ماه سال 98 بود که ما به اتفاق گروهی از همکاران تحت عنوان کارگروه صنفی رادیولوژی فک و صورت ایران دور هم جمع شدیم و در یک بازه زمانی 5 یا 6 ماهه، حدود 20 مرتبه به وزارتخانه مراجعه کردیم و با خود وزیر بهداشت و معاونت‌های مختلف آموزشی، درمان و مجلس وزارت بهداشت دیدار و گفت‌وگو کردیم و همه راه‌ها و کانال‌هایی که وجود داشت را امتحان کردیم و 6 ماه طول کشید تا اینکه ما موفق شدیم بالاخره دستور لغو این نامه را از معاونت محترم درمان بگیریم. اما نکته‌ای که در تمام این مدت ما را آزار می‌داد این بود که هروقت برای پیگیری موضوع وارد هرکدام از اتاق‌های وزارت بهداشت می‌شدیم، به ما می‌گفتند شما چه‌کاره‌اید؟ جایگاه حقوقی شما چیست؟ درواقع چون ما عضو هیئت مدیره انجمن نبودیم، هیچ جایگاه حقوقی نداشتیم. از طرفی همانطور که اشاره کردم، هیئت مدیره ما هم فقط به نامه‌نگاری اکتفا کرده بود و این کافی نبود. به‌هرحال انجام بعضی کارها فقط با پیگیری توسط افراد پرانرژی با تجربه کارهای تشکیلاتی به انجام می‌رسد. بنابراین بعد از این موضوع بود که ما به نتیجه رسیدیم که برای اینکه حرفمان در دفاع از حقوق هم‌رشته‌ای‌هایمان برنده‌تر باشد، باید عضو هیئت مدیره انجمن باشیم. از این رو تصمیم گرفتیم که برای انتخابات پیش رو، نیروهایی که کاردان‌تر، زبده‌تر و دارای سوابق تشکیلاتی بیشتر هستند را معرفی کنیم تا در یک انتخابات آزاد بین همه نامزدهای انتخاباتی شرکت کنند. اما حالا با این مسئله روبه‌رو شده‌ایم که 10 شرط جدید برای عضویت در هیئت مدیره گذاشته‌اند.

پزشکان و قانون: بسیار خوب. لطفا یک مقدار جزئی‌تر درباره انتقاداتتان نسبت به شروط ده‌گانه‌ای که تعیین شده صحبت کنید.

ببینید اولا این نامه 26 تیرماه 99 به ما اطلاع داده شد. درنظر داشته باشید که تاریخ انتخابات ما، 27 شهریور 99 است. به عنوان مثال من نامزد انتخابات هیئت مدیره انجمن رادیولوژی چطور می‌توانم این 10 شرط را طی 2 ماه احصا کنم؟ آیا بهتر نیست که یک فرصت یک یا دو ساله داده شود تا افراد و اعضای انجمن‌ها در جریان این موضوع باشند و بدانند که مثلا برای انتخابات آینده باید حائز چنین شرایطی باشند؟ نه اینکه یک مرتبه بگوییم اینها شرایط هستند و حالا هم یا همین شرایط یا هیچ. این ایراد اول است.

ایراد دوم؛ اینکه افراد علمی وارد هیئت‌های مدیره انجمن‌ها شوند، اصلا چیز بدی نیست اما حذف افرادی که سابقه مدیریتی و تشکیلاتی بیشتری دارند، خودش به یک معظل جدیدتر و بزرگتر تبدیل خواهد شد.

ایراد سوم؛ برای انجمن‌هایی مثل انجمن دندانپزشکان عمومی ایران که متشکل از اکثریت دندانپزشکان عمومی است که عضو هیئت‌های علمی نیستند، در این نامه یا شیوه‌نامه، چاره‌ای اندیشیده نشده است.

ایراد چهارم؛ گفته شده که نامزدها باید 10 سال سابقه کار حرفه‌ای در رشته مربوطه یا فارغ‌التحصیلی را داشته باشید. یک دندانپزشک در حدود 26 سالگی فارغ‌التحصیل می‌شود، 2 سال طرح می‌رود و 2 سال هم برای رزیدنتی درس می‌خواند و تا اینجا 30 ساله می‌شود. 3 سال دوره رزیدنتی او به طول می‌انجامد و تا بیاید خودش را آماده ورود حرفه‌ای به بازار کار کند، 34 ساله شده است. براساس این دستورالعمل، 10 سال هم باید سابقه فعالیت حرفه‌ای داشته باشد. یعنی کمترین سنی که شخص می‌تواند تازه شرایط نامزدی در انتخابات هیئت مدیره را به دست آورد، 44 سالگی است. به نظر شما آیا نیروهای جوان با این شرط حذف نمی‌شوند؟ این درحالی است که این اصل در همه جا پذیرفته شده که ما باید شرایط را به شکلی تسهیل کنیم که نیروهای جوان‌تر و پرانرژی‌تر بتوانند به میدان آمده و کارها را به دست بگیرند. ما باید ایده‌های نو را از جوان‌ترها بخواهیم. من در ارتباط با انجمن خودمان می‌توانم بگویم که انجمن رادیولوژی دهان و فک و صورت 20 سال است که یک ترکیب ثابت با حداقل تغییرات دارد که از همه آنها تشکر هم می‌کنیم و می‌دانیم که در طول این سال‌ها همه تلاششان را هم کرده‌اند و هر ایده‌ای که داشته‌اند را در این مدت به کار گرفته‌اند. اما کمیسیون انجمن‌های علمی اگر واقعا به دنبال ایجاد تغییرات مثبت در انجمن‌ها است، حالا دیگر وقت آن است که به جای اینکه فقط دغدغه ورود افراد علمی به هیئت مدیره انجمن‌ها را داشته باشد، به فکر ورود جوان‌ترها، ایده‌های نو و خلاقانه‌ای که در جامعه ما هم ظهور و بروز پیدا کرده‌اند باشند.

ایراد پنجم؛ درست است که انجمن‌های علمی گروه پزشکی از وزارت بهداشت مجوز فعالیت دریافت می‌کنند اما آنها هم مثل یک NGO یا سازمان مردم‌نهاد، دارای اساسنامه هستند، مجمع عمومی دارند که هر سال تشکیل جلسه می‌دهد، هیئت مدیره دارند و لازم است که در عین حال که وزارت بهداشت به آنها مجوز می‌دهد اما به استقلال آنها هم احترام بگذارد. نه اینکه بگوییم این شرایط، از طرف معاون آموزشی وزارت است و الا و بلا باید اعمال شود. حالا چه مجمع عمومی انجمن این شرایط را قبول داشته و تصویب کند یا اینکه تصویب نکند. این به نظر من احترام گذاشتن به یک سازمان مردم‌نهاد متشکل از تعدادی عضو تحصیل‌کرده نیست. بالاخره لازم است انجمنی که مجمع عمومی دارد، این شرایط را به رای مجمع بگذارد. اگر در مجمع عمومی رای آورد و وارد اساسنامه شد که فبهاالمراد. مثل ماجرای انتخابات الکترونیک که کمیسیون انجمن‌های علمی گفت که انتخابات به صورت الکترونیک برگزار شود ولی این موضوع در وهله اول در مجمع عمومی انجمن ما رای نیاورد و وارد اساسنامه نشد تا اینکه در مجمع عمومی گذشته مجددا مورد بررسی قرار گرفت، رای آورد و وارد اساسنامه شد. این روند، یک روند عاقلانه و مورد پسندی است چرا که حق اعضا و مجمع عمومی به رسمیت شناخته شده و به آن احترام گذاشته شد.

به عبارتی اگر من بخواهم صحبت‌هایم را تکمیل کنم، ما باید به اعضای هر انجمن آزادی «حق انتخاب» بدهیم نه اینکه بیاییم برای آنها فیلتر تعیین کنیم. اعضا باید حق شرکت در انتخابات آزاد را داشته باشند. این به خصوص درمورد اعضای انجمن‌های علمی بیشتر صدق می‌کند. به‌هرحال هم نامزدها و هم رای‌دهندگان افرادی تحصیل‌کرده و دارای فهم و شعوری هستند. خداوند متعال در سوره رعد آیه 11 میفرماید: «إِنَّ اللهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ» یعنی «خداوند وضع و حال هیچ قومی را عوض نخواهد کرد مگر آنکه خودشان وضع و حال خودشان را تغییر دهند.»

وقتی یک جمعیتی خودشان نمی‌خواهند تغییر کنند، شما چرا به زور متوسل می‌شوید؟ در صورتی‌که حتی خواست خداوند متعال هم بر این موضوع قرار نگرفته است. شما هدایت کنید اما اجبار نکنید. این ایده که انجمن‌های علمی ما باید دچار تغییر و تحول مثبت شده و چابک و کارامد شوند، بسیار هم خوب است ولی نباید با اجبار به وجود آید. تغییرات ماندگار باید به شکل ارشادی و در طول زمان به وجود بیایند. یک مثال ساده برای شما بزنم. در همه جای دنیا وقتی یک دارو بخواهد برای درمان یک بیماری مورد تایید قرار گیرد، مراحل مختلف کارآزمایی بالینی را باید از سر بگذراند. باید ابتدا آزمون حیوانی شود، بعد آزمون انسانی شود، بعد بر روی یک تعدادی انسان داوطلب و شناخته‌شده و تحت نظر آزمایش شود، چندین مرحله را طی می‌کند تا در نهایت مشخص شود که آیا این دارو فواید موردانتظار را دارد یا نه. اگر مشخص شد اثرگذاری مثبتی دارد و عارضه‌ای هم ندارد یا اینکه عوارض آن در حد قابل قبولی بود، آن زمان آن دارو وارد فهرست دارویی کشور شده و به شکل رسمی و گسترده وارد بازار می‌شود. این موضوع درباره دستورالعمل‌هایی که قرار است صادر شود هم صادق است. تغییرات باید مرحله به مرحله انجام شود نه اینکه امروز از خواب بیدار شویم و تصمیم بگیریم که یک نامه را ابلاغ کنیم.

نکته بعدی که من می‌خواهم خدمت شما عرض کنم این است که ما درمورد این موضوع یک شاهد هم داریم و آن هم نظر همکاران رادیولوژیست فک و صورت ما است. ما آمدیم یک نامه الکترونیک را تنظیم کردیم و به دبیر و رئیس کمیسیون انجمن‌های علمی گفتیم که ما حتی از شما نمی‌خواهیم که دستورالعمل خود را الان لغو کنید. ولی حداقل نخواهید که این را برای انتخابات انجمن رادیولوژی دهان و فک و صورت که ثبت نام نامزدهای انتخاباتی‌اش دی‌ماه گذشته بوده است، هم اعمال کنید. یک نفر مثل خود من باتوجه به اساسنامه انجمن در دی ماه سال گذشته ثبت نام کرده است. انتخابات ما قرار بود 25 اسفند پارسال به صورت الکترونیک برگزار شود. ولی به‌خاطر شرایط کرونا، به تعویق افتاده و به 27 شهریور 99 موکول شد. حالا با این دستورالعمل جدید، حق نامزدی مثل بنده یا نامزدهای دیگری که براساس بندهای همین نامه جدید رد صلاحیت شده‌اند، ضایع شده و یک مُهر رد صلاحیت هم بر پیشانی اینها خورده خواهد شد که این واقعا منصفانه نیست. درصورتی که اگر این نامه زودتر ابلاغ شده بود، این افراد اصلا ثبت‌نام نمی‌کردند یا اینکه به فکر احراز شرایط می‌افتادند. نکته جالب درمورد انجمن ما این است که این نامه دو روز بعد از مهلت ثبت‌نام نامزدهای انتخاباتی یعنی 26 تیر ماه تازه ابلاغ شد. یعنی 17 تیرماه آخرین مهلت ثبت نام بود، اما مهلت را به مدت یک هفته و تا 24 تیرماه تمدید کردند. 2 روز بعد از اتمام مهلت ثبت نام یعنی تاریخ 26 تیرماه، گفتندچون تعداد نامزدهای بازرس به حد کافی نرسیده، اعضایی که مایل هستند می‌توانند تا 29 تیرماه برای بازرسی مجمع کاندیدا شوند. چرا که این نامه معاونت محترم آموزشی وزارت بهداشت باعث می‌شود که صلاحیت علمی افراد براساس این شیوه‌نامه مورد بررسی قرار گیرد. حالا شما در نظر بگیرید که ما بعد از پایان مهلت ثبت‌نام هیئت مدیره، با چه شرایطی روبه‌رو شدیم. 2 روز بعد از ثبت‌نام‌مان تازه فهمیده‌ایم که شیوه‌نامه‌ای هست که قرار است مبنای تایید یا رد صلاحیت ما قرار گیرد. اگر ما زودتر از پایان مهلت ثبت نام نامزدها از مفاد نامه مطلع شده بودیم، بالاخره گروه ما هم که همان کارگروه صنفی است و تمایل دارد از یک سری نامزدهای خاص برای ورود به هیئت مدیره حمایت کند، می‌توانست آرایش انتخاباتی و نامزدهای خود را تغییر دهد که متاسفانه این فرصت از ما گرفته شد. یعنی من می‌خواهم بگویم با این روند، نه یک تعدادی از افراد، بلکه یک تفکر از گردونه انتخابات کنار گذاشته شد. از طرفی تاریخی که نامه از طرف معاونت محترم آموزشی صادر شده، 16 اردیبهشت 99 و تاریخی که در کانال انجمن ما قرار داده شده، 26 تیر 99 است. ضمن اینکه اگر نامه‌ای از طرف معاونت آموزشی صادر شود، قاعدتا باید به کمیته انتخابات انجمن هم ابلاغ می‌شد. کمااینکه رئیس محترم کمیته انتخابات هم در مصاحبه‌ای که همین روز گذشته با ما انجام دادند، گفتند که خود ما هم با سرچ سایت وزارت بهداشت و کمیسیون انجمن‌های علمی این نامه را به دست آوردیم. یعنی این نامه از طرف معاونت محترم آموزشی یا کمیسیون انجمن‌های علمی حتی به کمیته انتخابات انجمن ما هم ابلاغ نشده است.

پزشکان و قانون: در نهایت خواسته شما چیست؟
ایده اولیه این نامه، ایده بدی نیست اما ما معتقدیم که باید به صورت «ارشادی و تدریجی» باشد نه به صورت «دستوری و دفعتی». ما باید این فرصت را به انجمن‌ها بدهیم که در فرصت مناسب زیرساخت لازم برای این تغییرات را فراهم کنند. بدون ایجاد این زیرساخت‌ها، دو مشکل ایجاد می‌شود. یکی موضع‌گیری و گاردگیری اعضای انجمن‌ها نسبت به این موضوع (مثل اعضای انجمن رادیولوژی دهان و فک و صورت که حق تعدادی از اعضایش با این دستورالعمل پایمال می‌شود) و دوم اینکه باعث می‌شود سایر انجمن‌ها هم درمقابل این نامه موضع مخالف داشته باشند و مخالفت خود را به تدریج به معاونت آموزشی و کمیسیون انجمن‌های علمی بروز دهند. درواقع باید مراقب باشیم که با یک حرکت نسنجیده، یک ایده خوب را از بین نبریم. امیدوارم که با تفکر و برنامه‌ریزی بهتر شاهد تغییر و اصلاح عملکرد و رویکرد انجمن‌های علمی گروه پزشکی باشیم.