فشار خون بالا،قاتل خاموش
دنیای امروز به دلیل تغییر سبک زندگی ، کم تحرکی و تغییر ذائقه بشر با چالش های مختلفی در حوزه سلامت روبه رو شده که هزینه های سنگینی را بر جامعه تحمیل کرده است.
به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، یکی از مهمترین این چالش ها، رشد روز افزون بیماری های غیرواگیر همچون سکته های قلبی، مغزی و سرطان است که سلامت جامعه و رشد و پویایی آن را هدف گرفته و گرد بیماری را بر روی جامعه نشانده است.
روزگاری بیماری های واگیردار سلامت مردم را هدف گرفته بود، اما امروز این بیماری ها به مدد رشد علم و تکنولوژی و دستیابی بشر به درمان های جدید، تا حدود قابل توجهی کنترل شده است و ظاهرا جای خود را به بیماری های غیرواگیر و مرگ های ناشی از آن در سنین مختلف داده است.
یکی از خطرناک ترین بیماری های غیرواگیر که از آن به عنوان قاتل خاموش نیز یاد می شود و خود زمینه ساز ابتلاء به بیماری های خطرناک دیگری است، فشار خون بالا می باشد.
هفدهم ماه مه "27 اردیبهشت" به منظور افزایش آگاهی عمومی در مورد فشار خون بالا، اقدامات پیشگیرانه و عوارض این اختلال روز جهانی فشار خون نامیده شده است که این نامگذاری خود نشان از خطرات بالای این بیماری برای سلامت انسان آن دارد.
فشار خون نیرویی است که توسط جریان خون به دیواره رگ ها وارد می شود تا خون در سراسر رگ ها و بدن جریان یابد. اگر این نیرو افزایش پیدا کند و در طول زمان ثابت باقی بماند، بدن با مشکلات زیادی روبرو می شود.
به گفته پزشکان فشار خون در یک فرد بالغ و سالم باید 120 روی 80 باشد؛ عدد بالایی در واقع بیشترین مقدار فشار خون و عدد پایین کمترین فشار خون در طول این جریان است. از آنجایی که ضربان قلب و پمپاژ خون در بدن حالت نوسانی دارد، مقدار فشار خون همیشه در یک حد نمانده و کم و زیاد می‌شود.
کارشناسان و متخصصان حوزه پزشکی می گویند: فشارخون بالا اولین عامل خطر سکته مغزی و عامل مهم بیش از نیمی از بیماری قلبی و مغزی است.
طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی ، پیش بینی می شود تا سال 2025 شیوع فشارخون بالا 60 درصد افزایش یابد و به یک میلیارد و 56 میلیون نفر برسد؛ سازمان جهانی بهداشت برآورد کرده که فشارخون بالا سبب یک مرگ از هر هشت مرگ می شود و سومین عامل کشنده در دنیا است.
در کشور ما طبق اعلام مسوولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ، یک سوم جمعیت بالای 30 سال به فشارخون بالا "پرفشاری خون" مبتلا هستند که این زنگ خطری جدی برای سلامتی جامعه است.
از یک سوم جمعیت مبتلا به فشار خون بالا، حدود 60 درصد از بیماری خود آگاه نیستند و از 40 درصد باقی مانده ، 40 درصد درمان دارویی صحیح ندارند و تحت مراقبت نیستند. این آمارها حکایت از آن دارد که بخش قابل توجهی از بیماران مبتلا به فشار خون بالا از بیماری خود و خطرات آن آگاهی ندارند و از همین منظر است که پزشکان توصیه بر کنترل منظم فشار خون دارند، زیرا این بیماری مانند بالا بودن چربی های خون، می تواند برای سال ها بی سر و صدا وجود داشته باشد، بدون آن که هیچ گونه علایمی را در شخص مبتلا بروز دهد.
متخصصان حوزه پزشکی دلایل مختلفی را در ابتلاء به فشار خون بالا عنوان می کنند که عمده ترین این دلایل مصرف بالای فست فود، چربی خون بالا، خوردن الکل، استرس های روحی و روانی، چاقی، کم تحرکی، استعمال دخانیات و مصرف زیاد نمک است.
حسین فرشیدی رییس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی هرمزگان با بیان اینکه امروز بیماری های غیرواگیر سلامت جامعه را هدف قرار داده، گفت: یکی از این بیماری های خطرناک فشار خون بالا است که متاسفانه چندان جدی گرفته نمی شود.
وی افزود: این بیماری با وجود تشخیص آسان، اغلب بی علامت و بسیار رایج است و در صورتی که درمان نشود ،آسیب‌های مرگباری به همراه دارد. حمله قلبی، سکته قلبی، مشکلات کلیوی، نارسایی کلیه، پارگی عروق چشم و نابینایی، پارگی عروق و رگ ها در مغز و سردردها در فشار خون بالا افزایش پیدا می کند. 50 درصد نارسایی های قلبی به دلیل فشار خون بالا است.
این متخصص قلب و عروق ادامه داد: اگر فشار خون به طور مرتب کنترل نشود، در 95 درصد موارد موجب بروز سکته های مغزی و یا قلبی می شود. با وجود اهمیت مساله کنترل فشار خون، در ایران تنها حدود 20 درصد از بیماران مبتلا به فشار خون به درمان خود به صورت جدی ادامه می دهند.
فرشیدی علل رفتاری افزایش خطر ابتلا به فشار خون را شامل مصرف زیاد الکل، مصرف غذاهای چرب و پرنمک، مصرف کم میوه و سبزیجات ، ورزش نکردن و نداشتن تحرک بدنی کافی، کنترل و مدیریت ناکافی خشم و استرس عنوان کرد.
رییس دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان با اشاره به اجرای پویش همگانی کنترل فشار خون گفت: پیش بینی می شود در این پویش بیش از 700 هزار نفر در این استان از نظر ابتلا به فشار خون بالا غربالگری شوند.
وی اضافه کرد: این اقدام در قالب پویش همگانی کنترل فشار خون در هرمزگان همزمان با دیگر نقاط کشور از 27 اردیبهشت روز جهانی فشار خون آغاز می شود و تا 15 تیر ماه ادامه خواهد داشت.
فرشیدی ادامه داد: در این غربالگری افرادی که حداکثر و حداقل فشار خون آنها به ترتیب از 140 و 90 میلیمتر جیوه بالاتر باشد تحت کنترل، مراقبت و بررسی قرار می گیرند. غربالگری فشار خون در تمام مراکز خدمات جامع سلامت، خانه های بهداشت، مراکز بهداشت شهری و روستایی انجام خواهد شد.
رییس دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان با اشاره به افزایش بیماری های قلبی و عروقی در کشورهای در حال توسعه و هزینه بالای درمان این بیماران، بیان داشت: با توجه به این مساله بهتر است پیشگیری را در اولویت کارهای خود قرار دهیم و در این راستا برنامه ریزی های دقیقی انجام شود.
وی خاطر نشان کرد: لازمه یک برنامه ریزی مناسب ، داشتن مدارک ومستندات از مردم جامعه می باشد و از این رو به منظور بررسی و دست یابی به آمارهای استانی، این دانشگاه طرحهای غربالگری را با جدیت پیگیری و اجرا می کند.
فرشیدی با اشاره به اهمیت آموزش و خودمراقبتی برای پیشگیری از ابتلاء به بیماری ها، گفت: در این میان رسانه های جمعی نقش بسیاری مهمی در جهت آگاهی بخشی به مردم دارند.
به اعتقاد کارشناسان پزشکی می توان با تغییر برخی عادت های غلط از جمله مصرف بالای غذاهای آماده، مصرف دخانیات، ورزش نکردن، مصرف نمک زیاد، استفاده بی رویه از مسکن ها از ابتلاء به فشار خون بالا پیشگیری کرد.
مصرف نمک باعث احتباس آب و مایعات در داخل رگها شده و در نتیجه حجم خون را افزایش داده و باعث افزایش فشار خون می شود .
براساس آمارهای موجود در استان هرمزگان مصرف سیگار هفت وسه دهم درصد می باشد که در کشور 11 درصد است ولی سن شروع مصرف در استان هرمزگان چهار سال کمتر از کشور است.
سن شروع مصرف سیگار در هرمزگان از 16 سالگی اما درکشور از 20 سالگی است.
پنجاه درصد مردم استان هرمزگان فعالیت جسمانی کم دارند در صورتی که در کشور این رقم 44 درصد می باشد. زمان انجام فعالیت جسمانی در هرمزگان پنج و نیم دقیقه می باشد در صورتی که در کشور 10دقیقه است.
عبدالله قریب‌زاده معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان می گوید: شناسایی فشارخون بالا آسان بوده و کنترل این بیماری از طریق تغییر در شیوه زندگی مانند کاهش مصرف نمک و افزایش فعالیت بدنی و در صورت لزوم دارو درمانی صورت می گیرد.
وی افزود: شهروندان باید سعی کنند عادت های غذایی خود را اصلاح و به جای مصرف گوشت های چرب ، از گوشت ماهی و پروتئین های گیاهی مانند سویا استفاده کنند، مصرف کمتر نمک، فست فودها، گوشت قرمز و به میزان کمتر گوشت سفید در فشار خون بالا موثر است. جلوگیری از افزایش وزن و دوری از زندگی پر استرس نیز در پیشگیری و یا کنترل فشار خون موثر است.
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان ادامه داد: در افراد فشارخونی که دخانیات مصرف می کنند، بروز سکته قلبی و بیماری کرونر قلب دو تا سه برابر نسبت به افراد سالم بیشتر است و ترک دخانیات به سرعت خطر را کاهش می دهد.
قریب‌زاده گفت: درمان فشارخون بالا از بروز بیماری قلبی عروقی پیشگیری می کند و طول عمر را افزایش می دهد.
فاطمه نوروزیان مدیر روابط عمومی و امور بین الملل دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان نیز گفت: براساس آمارهای موجود حدود 160 هزار نفر در استان مبتلا به فشار خون بالا هستند. با توجه به اهمیت کنترل فشار خون، نیاز است افراد جامعه از سن 20 سالگی به صورت دوره‌ای فشار خون خود را اندازه گرفته و کنترل کنند.
وی افزود: اگر فشار خون بالا زود تشخیص داده شود و درمان به موقع انجام شود، از عوارض آن پیشگیری می‌شود. اگر سابقه خانوادگی فشار خون بالا وجود داشته باشد، فشار خون باید حداقل سالی یکبار کنترل شود. از مهمترین راه ها برای پیشگیری از ابتلا به فشار خون بالا، کنترل وزن و کنترل مصرف نمک است.
نوروزیان ادامه داد: آنچه که در این میان موجب نگرانی است، این است که ذائقه نسل امروز به سمت مصرف غذاهای شور و فست فودها پیش رفته که این زنگ خطری برای سلامت جامعه است و والدین باید حساسیت بیشتری بر تغذیه صحیح فرزندان خود داشته باشند.
مدیر روابط عمومی و امور بین الملل دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان با تاکید بر جدی گرفتن بیماری فشار خون بالا، گفت: براساس آمارهای موجود 99 درصد بیماران دیالیزی به دلیل فشار خون بالا به این عارضه مبتلا شدند.
مساله پیشگیری ، موضوعی بسیار مهم در حوزه سلامت است و به طور یقین اگر بتوان مردم را در حفظ و صحت خود توانمند کرد ، کمک بسزایی به داشتن کشوری آبادتر خواهد شد و رونق اقتصادی در این شرایط بهتر می شود.
با توجه به آنچه در این گزارش از قول متخصصان حوزه پزشکی عنوان شد، بیماری فشار خون بالا یک بیماری بسیار خطرناک و زمینه ساز ابتلاء به بیماری قلبی، مغزی ، کلیوی، اختلالات بینایی و دیگر موارد است و از همین رو باید همه ما با خودمراقبتی از ابتلاء به این بیماری و دیگر بیماری های غیرواگیر پیشگیری کنیم.
بیماری ها اعم از واگیر و غیرواگیر علاوه بر هزینه های فردی، هزینه های بسیاری بر نظام سلامت جامعه نیز وارد می کند و از همین جهت باید پیشگیری را مورد توجه ویژه قرار دهیم.
در این میان نباید از ظرفیت های بالای انجمن ها و سازمان های مردم نهاد در پیشگیری و کنترل بیماری های غیرواگیر غافل شویم؛ اما آموزش درست این گروه ها برای ارائه آموزش به عموم جامعه نیز بسیار مهم است و باید از سوی دستگاه های متولی مد نظر قرار گیرد. ایرنا
روزگاری بیماری های واگیردار سلامت مردم را هدف گرفته بود، اما امروز این بیماری ها به مدد رشد علم و تکنولوژی و دستیابی بشر به درمان های جدید، تا حدود قابل توجهی کنترل شده است و ظاهرا جای خود را به بیماری های غیرواگیر و مرگ های ناشی از آن در سنین مختلف داده است.
یکی از خطرناک ترین بیماری های غیرواگیر که از آن به عنوان قاتل خاموش نیز یاد می شود و خود زمینه ساز ابتلاء به بیماری های خطرناک دیگری است، فشار خون بالا می باشد.
هفدهم ماه مه "27 اردیبهشت" به منظور افزایش آگاهی عمومی در مورد فشار خون بالا، اقدامات پیشگیرانه و عوارض این اختلال روز جهانی فشار خون نامیده شده است که این نامگذاری خود نشان از خطرات بالای این بیماری برای سلامت انسان آن دارد.
فشار خون نیرویی است که توسط جریان خون به دیواره رگ ها وارد می شود تا خون در سراسر رگ ها و بدن جریان یابد. اگر این نیرو افزایش پیدا کند و در طول زمان ثابت باقی بماند، بدن با مشکلات زیادی روبرو می شود.
به گفته پزشکان فشار خون در یک فرد بالغ و سالم باید 120 روی 80 باشد؛ عدد بالایی در واقع بیشترین مقدار فشار خون و عدد پایین کمترین فشار خون در طول این جریان است. از آنجایی که ضربان قلب و پمپاژ خون در بدن حالت نوسانی دارد، مقدار فشار خون همیشه در یک حد نمانده و کم و زیاد می‌شود.
کارشناسان و متخصصان حوزه پزشکی می گویند: فشارخون بالا اولین عامل خطر سکته مغزی و عامل مهم بیش از نیمی از بیماری قلبی و مغزی است.
طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی ، پیش بینی می شود تا سال 2025 شیوع فشارخون بالا 60 درصد افزایش یابد و به یک میلیارد و 56 میلیون نفر برسد؛ سازمان جهانی بهداشت برآورد کرده که فشارخون بالا سبب یک مرگ از هر هشت مرگ می شود و سومین عامل کشنده در دنیا است.
در کشور ما طبق اعلام مسوولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ، یک سوم جمعیت بالای 30 سال به فشارخون بالا "پرفشاری خون" مبتلا هستند که این زنگ خطری جدی برای سلامتی جامعه است.
از یک سوم جمعیت مبتلا به فشار خون بالا، حدود 60 درصد از بیماری خود آگاه نیستند و از 40 درصد باقی مانده ، 40 درصد درمان دارویی صحیح ندارند و تحت مراقبت نیستند. این آمارها حکایت از آن دارد که بخش قابل توجهی از بیماران مبتلا به فشار خون بالا از بیماری خود و خطرات آن آگاهی ندارند و از همین منظر است که پزشکان توصیه بر کنترل منظم فشار خون دارند، زیرا این بیماری مانند بالا بودن چربی های خون، می تواند برای سال ها بی سر و صدا وجود داشته باشد، بدون آن که هیچ گونه علایمی را در شخص مبتلا بروز دهد.
متخصصان حوزه پزشکی دلایل مختلفی را در ابتلاء به فشار خون بالا عنوان می کنند که عمده ترین این دلایل مصرف بالای فست فود، چربی خون بالا، خوردن الکل، استرس های روحی و روانی، چاقی، کم تحرکی، استعمال دخانیات و مصرف زیاد نمک است.
حسین فرشیدی رییس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی هرمزگان با بیان اینکه امروز بیماری های غیرواگیر سلامت جامعه را هدف قرار داده، گفت: یکی از این بیماری های خطرناک فشار خون بالا است که متاسفانه چندان جدی گرفته نمی شود.
وی افزود: این بیماری با وجود تشخیص آسان، اغلب بی علامت و بسیار رایج است و در صورتی که درمان نشود ،آسیب‌های مرگباری به همراه دارد. حمله قلبی، سکته قلبی، مشکلات کلیوی، نارسایی کلیه، پارگی عروق چشم و نابینایی، پارگی عروق و رگ ها در مغز و سردردها در فشار خون بالا افزایش پیدا می کند. 50 درصد نارسایی های قلبی به دلیل فشار خون بالا است.
این متخصص قلب و عروق ادامه داد: اگر فشار خون به طور مرتب کنترل نشود، در 95 درصد موارد موجب بروز سکته های مغزی و یا قلبی می شود. با وجود اهمیت مساله کنترل فشار خون، در ایران تنها حدود 20 درصد از بیماران مبتلا به فشار خون به درمان خود به صورت جدی ادامه می دهند.
فرشیدی علل رفتاری افزایش خطر ابتلا به فشار خون را شامل مصرف زیاد الکل، مصرف غذاهای چرب و پرنمک، مصرف کم میوه و سبزیجات ، ورزش نکردن و نداشتن تحرک بدنی کافی، کنترل و مدیریت ناکافی خشم و استرس عنوان کرد.
رییس دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان با اشاره به اجرای پویش همگانی کنترل فشار خون گفت: پیش بینی می شود در این پویش بیش از 700 هزار نفر در این استان از نظر ابتلا به فشار خون بالا غربالگری شوند.
وی اضافه کرد: این اقدام در قالب پویش همگانی کنترل فشار خون در هرمزگان همزمان با دیگر نقاط کشور از 27 اردیبهشت روز جهانی فشار خون آغاز می شود و تا 15 تیر ماه ادامه خواهد داشت.
فرشیدی ادامه داد: در این غربالگری افرادی که حداکثر و حداقل فشار خون آنها به ترتیب از 140 و 90 میلیمتر جیوه بالاتر باشد تحت کنترل، مراقبت و بررسی قرار می گیرند. غربالگری فشار خون در تمام مراکز خدمات جامع سلامت، خانه های بهداشت، مراکز بهداشت شهری و روستایی انجام خواهد شد.
رییس دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان با اشاره به افزایش بیماری های قلبی و عروقی در کشورهای در حال توسعه و هزینه بالای درمان این بیماران، بیان داشت: با توجه به این مساله بهتر است پیشگیری را در اولویت کارهای خود قرار دهیم و در این راستا برنامه ریزی های دقیقی انجام شود.
وی خاطر نشان کرد: لازمه یک برنامه ریزی مناسب ، داشتن مدارک ومستندات از مردم جامعه می باشد و از این رو به منظور بررسی و دست یابی به آمارهای استانی، این دانشگاه طرحهای غربالگری را با جدیت پیگیری و اجرا می کند.
فرشیدی با اشاره به اهمیت آموزش و خودمراقبتی برای پیشگیری از ابتلاء به بیماری ها، گفت: در این میان رسانه های جمعی نقش بسیاری مهمی در جهت آگاهی بخشی به مردم دارند.
به اعتقاد کارشناسان پزشکی می توان با تغییر برخی عادت های غلط از جمله مصرف بالای غذاهای آماده، مصرف دخانیات، ورزش نکردن، مصرف نمک زیاد، استفاده بی رویه از مسکن ها از ابتلاء به فشار خون بالا پیشگیری کرد.
مصرف نمک باعث احتباس آب و مایعات در داخل رگها شده و در نتیجه حجم خون را افزایش داده و باعث افزایش فشار خون می شود .
براساس آمارهای موجود در استان هرمزگان مصرف سیگار هفت وسه دهم درصد می باشد که در کشور 11 درصد است ولی سن شروع مصرف در استان هرمزگان چهار سال کمتر از کشور است.
سن شروع مصرف سیگار در هرمزگان از 16 سالگی اما درکشور از 20 سالگی است.
پنجاه درصد مردم استان هرمزگان فعالیت جسمانی کم دارند در صورتی که در کشور این رقم 44 درصد می باشد. زمان انجام فعالیت جسمانی در هرمزگان پنج و نیم دقیقه می باشد در صورتی که در کشور 10دقیقه است.
عبدالله قریب‌زاده معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان می گوید: شناسایی فشارخون بالا آسان بوده و کنترل این بیماری از طریق تغییر در شیوه زندگی مانند کاهش مصرف نمک و افزایش فعالیت بدنی و در صورت لزوم دارو درمانی صورت می گیرد.
وی افزود: شهروندان باید سعی کنند عادت های غذایی خود را اصلاح و به جای مصرف گوشت های چرب ، از گوشت ماهی و پروتئین های گیاهی مانند سویا استفاده کنند، مصرف کمتر نمک، فست فودها، گوشت قرمز و به میزان کمتر گوشت سفید در فشار خون بالا موثر است. جلوگیری از افزایش وزن و دوری از زندگی پر استرس نیز در پیشگیری و یا کنترل فشار خون موثر است.
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان ادامه داد: در افراد فشارخونی که دخانیات مصرف می کنند، بروز سکته قلبی و بیماری کرونر قلب دو تا سه برابر نسبت به افراد سالم بیشتر است و ترک دخانیات به سرعت خطر را کاهش می دهد.
قریب‌زاده گفت: درمان فشارخون بالا از بروز بیماری قلبی عروقی پیشگیری می کند و طول عمر را افزایش می دهد.
فاطمه نوروزیان مدیر روابط عمومی و امور بین الملل دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان نیز گفت: براساس آمارهای موجود حدود 160 هزار نفر در استان مبتلا به فشار خون بالا هستند. با توجه به اهمیت کنترل فشار خون، نیاز است افراد جامعه از سن 20 سالگی به صورت دوره‌ای فشار خون خود را اندازه گرفته و کنترل کنند.
وی افزود: اگر فشار خون بالا زود تشخیص داده شود و درمان به موقع انجام شود، از عوارض آن پیشگیری می‌شود. اگر سابقه خانوادگی فشار خون بالا وجود داشته باشد، فشار خون باید حداقل سالی یکبار کنترل شود. از مهمترین راه ها برای پیشگیری از ابتلا به فشار خون بالا، کنترل وزن و کنترل مصرف نمک است.
نوروزیان ادامه داد: آنچه که در این میان موجب نگرانی است، این است که ذائقه نسل امروز به سمت مصرف غذاهای شور و فست فودها پیش رفته که این زنگ خطری برای سلامت جامعه است و والدین باید حساسیت بیشتری بر تغذیه صحیح فرزندان خود داشته باشند.
مدیر روابط عمومی و امور بین الملل دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان با تاکید بر جدی گرفتن بیماری فشار خون بالا، گفت: براساس آمارهای موجود 99 درصد بیماران دیالیزی به دلیل فشار خون بالا به این عارضه مبتلا شدند.
مساله پیشگیری ، موضوعی بسیار مهم در حوزه سلامت است و به طور یقین اگر بتوان مردم را در حفظ و صحت خود توانمند کرد ، کمک بسزایی به داشتن کشوری آبادتر خواهد شد و رونق اقتصادی در این شرایط بهتر می شود.
با توجه به آنچه در این گزارش از قول متخصصان حوزه پزشکی عنوان شد، بیماری فشار خون بالا یک بیماری بسیار خطرناک و زمینه ساز ابتلاء به بیماری قلبی، مغزی ، کلیوی، اختلالات بینایی و دیگر موارد است و از همین رو باید همه ما با خودمراقبتی از ابتلاء به این بیماری و دیگر بیماری های غیرواگیر پیشگیری کنیم.
بیماری ها اعم از واگیر و غیرواگیر علاوه بر هزینه های فردی، هزینه های بسیاری بر نظام سلامت جامعه نیز وارد می کند و از همین جهت باید پیشگیری را مورد توجه ویژه قرار دهیم.
در این میان نباید از ظرفیت های بالای انجمن ها و سازمان های مردم نهاد در پیشگیری و کنترل بیماری های غیرواگیر غافل شویم؛ اما آموزش درست این گروه ها برای ارائه آموزش به عموم جامعه نیز بسیار مهم است و باید از سوی دستگاه های متولی مد نظر قرار گیرد. ایرنا
پایان پیام/
نظر خود را بنویسید