وی افزود: یک دروغ به سرعت به یک باور همگانی تبدیل شد و به جز خبرگزاری‌های رسمی دنیا، بسیاری دیگر فریب این دروغ ترسناک را خوردند. بنابراین آیا هنوز کسانی هستند که به قدرت آسیب‌زای شایعات فضای مجازی ایمان نیاورده‌اند؟ چگونه برخی رسانه ها «حتی با قصد اطلاع‌رسانی سریع و به موقع» ناخواسته وارد بازی شایعه پراکنی یا حمایت از شایعه‌سازها می‌شوند؟ حجم باور نکردنی از تولید محتوا توسط سایت‌ها و کانال‌ها در شبکه های مجازی به ویژه در کشورهای همسایه چین به زبان‌های هندی، اندونزیایی، فیلیپینی و انگلیسی باعث بیشتر پخش شدن شایعه ویروس «جدید» چینی شد.

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: غافل از آن که این خبر از اساس کذب است و حداقل با شرایط فعلی و گزارشات کنونی از چین و سایر کشورهای فعال در شناسایی ویروس‌های تنفسی، پاندمی جدیدی با این ویروس در راه نیست و تنها روش جدید بهداشت چین برای گزارش دوره‌ای و دقیق چندین ویروس مختلف در طول فصل سرما، این برداشت ذهنی را ایجاد کرد که HMPV یک ویروس جدید و در حال انتشار از کشور چین است چرا که تا کنون کسی در مورد آن در رسانه‌ها صحبت نکرده بود و دانشمندان چینی اولین گزارشات را از این ویروس معمولی منتشر کردند.

رضایی گفت: آن چیزی که چینی‌ها در روز جمعه ۲۷ دسامبر گفتند و بعد از آن سوءتفاهم‌ها و شایعات شروع شد آن بود که چین روش‌های جدیدی برای رصد ویروس‌های تنفسی دارد و آنفلوانزا، سنسیشیال ویروس و بسیاری ویروس‌ها مانند متاپنوموویروس را رصد می‌کند و با سرد شدن هوا موارد بیماری به تدریج در حال افزایش است و هرچند نسبت به سال قبل افزایش مواردی نداریم اما مردم با رعایت بهداشت فردی و اجتماعی و ماسک زدن و استراحت بیماران در منزل سعی کنند به کم شدن تعداد بیماران در جامعه کمک کنند.

وی اضافه کرد: از همین خبر با تکنیک‌های مختلف شایعه‌سازی آغاز شد. در مجموع به این ترتیب بود که چند ساعت پس از انتشار خبر پیشرفت چین در شناسایی سریع ویروس‌های تنفسی و انجام پایلوت در استان‌های شمالی سردسیر چین، کج فهمی‌ها و سوءبرداشت‌های عمدی و غیرعمدی در فضای مجازی آغاز شد.

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت با بیان اینکه پنج سال پیش نیز با آغاز همه‌گیری کرونا باز هم مشخص شد که شایعات سریع‌تر از خود ویروس پخش می‌شوند اظهار کرد: شایعات بدون نیاز به هواپیما و مسافران بیمار تنها با یک کلیک «عمدی یا غیرعمدی» در کسری از ثانیه از یک گوشه دنیا به سراسر دنیا منتشر می شوند و طی یکی دو روز به صدر اخبار مجازی می‌آیند و طی یک هفته ممکن است میلیون‌ها نفراقناع شوند که یک خبر تماما دروغ یا یک خبر درست است.

رضایی در خصوص نقش و تاثیر باور عمومی در پذیرش این اخبار نیز گفت: به طور قطع عبارت «تا نباشد چیزکی مردم نگویند چیزها» را شنیده‌ایم این جمله اشاره به فرصت‌شناسی شایعه‌سازان و سودجویان فضای مجازی دارد که با تحریف یک خبر و بزک‌کردن آن به ترفندهای شایعه‌سازی، می‌توانند از کاهی کوه بسازند و در پشت زودباوری‌های مخاطب و تحریک احساسات عمومی پنهان شوند، با توجه به اظهار نظر مقامات چینی درباره ویروس HMPV، مسئولان چینی از تکنولوژی‌های جدید برای شناسایی سریع‌تر ویروس‌های تنفسی خبر داده‌اند که آنها را در برابر همه‌گیری‌های آینده مانند کرونا غافلگیر نکند.

وی با بیان اینکه کشورهای پیشرفته دنیا برای رصد و شناسایی ویروس‌های تنفسی سرمایه‌گذاری کرده‌اند افزود: حدود دو دهه است که کشورهای پیشرفته و به ویژه چین برای رصد ویروس‌های تنفسی سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا بتوانند هشدارهای شرایط اضطراری را پیش از آنکه بیماری پخش شده و کنترل شرایط سخت شود، برای جامعه صادر کنند.

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت ادامه داد: اعلام هشدار شرایط اضطراری پیش از پخش بیماری کار بسیار دشواری است بنابراین علاوه بر داشتن تکنولوژی، به زیرساخت الکترونیک و آزمایشگاهی گسترده در تمام شهرها نیز نیاز دارد. با توجه به پیامدهای سنگین اقتصادی اجتماعی یک هشدار بهداشتی مانند قرنطینه همگانی، نباید هشدار کذب صادر کرد. طی 13 سال گذشته این سیستم‌ها به صورت مکرر به‌روز رسانی شده‌اند اما همواره مشکلاتی داشته‌اند.

رضایی گفت: بسیاری از کشورها روند متاپنوموویروس را به عنوان یک عامل سرماخوردگی در برنامه ملی خود ندارند اما روند آنفلوانزا و کروناویروس را به صورت ملی بررسی می‌کنند، این در حالی است که چینی‌ها و چند کشور دیگر جهان به دنبال نظام کامل‌تری برای رصد ویروس‌های تنفسی هستند تا کم و زیاد شدن وفور ویروس‌های حتی با اهمیت کمتر مانند رینوویروس‌ها و متاپنوموویروس‌ها را نیز رصد کنند.

وی در خصوص چرایی رصد ویروس متاپنوموویروس در کشورهای اروپایی افزود: حدود ۲۰۰ ویروس عامل سرماخوردگی هستند. عامل سرماخوردگی هرچه که باشد درمان آن سوپ، استراحت و مایعات است. با توجه به اینکه درمان سرماخوردگی مشترک است پس چرا می‌بایست ویروس‌های سرماخوردگی را رصد کنیم و برای این شناسایی‌ها هزینه شود؟ هنگامی که با خانواده‌های ویروس‌های تنفسی عامل سرماخوردگی بیشتر آشنا می‌شویم به این نتیجه می‌رسیم که ویروس‌های سرماخوردگی که در بزرگسالان به صورت آبریزش خفیف و بدن درد سه روزه تا ۱۰ روزه طی می‌شود ممکن است خردسالان، سالمندان و افراد دارای بنیه ضعیف را علاوه بر سرماخوردگی دچار بیماری‌های شدیدتر کند.

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت اضافه کرد: به طور مثال ویروس متاپنوموویروس که تب و بدن درد و آبریزش بینی خفیف می‌دهد، می‌تواند یک سالمند را دچار بیماری شدید تنفسی کند؛ به نحوی که بستری در بیمارستان ضرورت پیدا کند. این ویروس‌ها مانند بسیاری از ویروس‌های تنفسی تنوع ژنتیکی دارند و در طول زمان تغییر می‌کنند گاهی شدیدتر و گاهی خفیف‌تر می‌شوند. البته شدت بیماری بنا بر سیستم ایمنی جمعیتی یک جامعه است بنابراین این احتمال وجود دارد که مثلا پاییز سخت‌تری را در یک سال تجربه ‌کنند یا تعداد بیماران در یک سال کمتر باشد.

رضایی با بیان اینکه تغییرات ویروس‌ها از نظر سیاستگذاری سلامت بسیار حائز اهمیت است گفت: اگر یک ویروس جدید جهش‌ کرده با قدرت بیماری‌زایی بالا در میان ویروس‌های معمولی رصد شود مانند کروناویروس ۲۰۱۹ که در آذر ماه سال ۱۳۹۸ در ووهان چین پیدا شد بسیار سخت است که بتوان ویروس جدید را در بین میلیون‌ها بیمار شناسایی کرد. ایجاد یک نظام رصد دقیق هوشمند و شبکه‌ای تنها راه‌حل شناسایی ویروس‌های جهش‌یافته است، شبکه‌ای که تمام ویروس‌های شناخته شده را رصد کند و موارد ناشناس را نیز هرچه سریع‌تر در آزمایشگاه‌های ویژه شناسایی کنند.

وی در خصوص رصد متاپنوموویروس در چین اظهار کرد: متاپنوموویروس‌ها از هفت سال قبل در چین تحت نظارت‌های آزمایشگاهی قرار دارند و بر اساس گزارش‌های کارشناسان بهداشت چین در برخی از سال‌های گذشته شیوع بیشتر و در برخی سال‌ها بسیار کم تعداد شده‌اند.

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت در خصوص افزایش بیماری‌های تنفسی در کشورهای نیم‌کره شمالی توضیح داد: گزارش‌های هفتگی چینی‌ها نشان می‌داد که بیماری‌های تنفسی با سردتر شدن هوا در استان‌های شمالی این کشور به تدریج بالا می‌رود. آنفلوآنزا در ایران و بسیاری از کشورهای نیمکره شمالی زمین نسبت به سایر بیماری‌های تنفسی بیشترین سهم را دارد.

رضایی در خصوص وضعیت بیماری‌های تنفسی در چین گفت: به گفته مسوولان بهداشت چین اگرچه موارد بیماری‌های تنفسی سال جاری در مقایسه با دو سال گذشته کمتر است اما موفقیت در کنترل همه‌گیری‌های هر ساله آنفلوانزا و متاپنوموویروس و سایر ویروس‌ها در گرو رعایت بهداشت فردی آحاد جامعه است. با توجه به سرد شدن هوا و افزایش بیماران دارای سرفه و علائم تنفسی به جامعه توصیه کرده‌اند که ماسک بزنند و بهداشت فردی را رعایت کنند.

وی با بیان اینکه «چهارچوب‌بندی» «فرمینگ» از موضوعات مهم در انتشار شایعات است افزود: شایعه‌سازان برای اقناع اذهان جهانی به این که کشور چین یک کشور پنهان کار است و سلامت جهانی را به خطر انداخته است به چهارچوب‌بندی متوسل شدند و سعی کردند از چند تکنیک فرمینگ همزمان استفاده کنند.

رضایی گفت: همچنین شایعه‌سازان از قاب افشاگری و ناجی‌ای که قصد دارد مردم جهان را آگاه کند مطالب خود را نوشتند و از ادبیاتی استفاده کردند که گویی مسئولان بهداشت این کشور قصد پنهان کاری داشتند و سعی داشتند با این کار خود به شایعه بار احساسی بیشتری دهند تا قابل باورتر شود، گویی آنها متوجه خطر شده و اکنون دلسوزانه مخاطبان خود را آگاه کرده‌اند.

وی اضافه کرد: همچنین با تحریف ماجرای تکنولوژی جدید آزمایشگاهی چین در شناسایی سریع‌تر ویروس‌های تنفسی و یادآوری مکرر داستان‌های روزهای ابتدای کرونا سعی می کردند به این ویروس دو وصله را همزمان بچسبانند «جدید بودن» و «چینی بودن» تا ترس حاصل از خاطرات همه‌گیری کووید۱۹ را به این ویروس سرماخوردگی منتسب کنند.

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت گفت: شایعه‌سازان از آنجا که می دانستند عموم جامعه با اسامی ویروس‌ها آشنا نیست و اسم HMPV برای مردم عامه جدید است این تصویر را ایجاد کردند که گویی ویروس جدیدی در چین در گردش است که بیمارستان‌ها را پر کرده و به این شایعه دامن زدند که دنیا دوباره در خطر همه‌گیری مشابه کرونا است و البته موفق هم شدند چون میلیون ها نفر در دنیا در این مدت، کلمه HMPV و چین را در اینترنت جستجو کرده‌اند و سبب ترس و نگرانی شدند.

رضایی تصریح کرد: تکنیک دیگری که برای باورپذیرتر کردن این شایعه ترسناک استفاده شد تکرار مکرر پیدایش یک ویروس جدید مرگبار در چین در هزاران کانال شبکه مجازی بود که اغلب به زبان هندی و انگلیسی بودند و حتی کانال های با فالوورهای میلیونی برای این موضوع تولید محتوی می کردند و بدون آنکه به دروغ بودن خبر بپردازند. هرچند خبرگزاری‌های محتاط‌تر و رسمی در دنیا عجولانه به انتشار مطلب در این مورد نپرداختند و منتظر اعلام نظر های متخصصان و مسوولان ذیصلاح جهانی و چینی ماندند.

وی با بیان اینکه در این میان نیز بسیاری از کشورهای جهان برنامه جامعی برای رصد ویروس‌های تنفسی ندارند افزود: بسیاری از کشورهای جهان به جز آنفلوانزا و چند ویروس دیگر برنامه جامعی برای رصد سایر ویروس‌های با اهمیت کمتر مانند HMPV که یکی از ویروس‌های عامل سرماخوردگی بزرگسالان است، ندارند.

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت گفت: هر چند متخصصان عفونی با این ویروس آشنا هستند و می دانند HMPV چیست و چگونه منتقل می شود، اما دنیای مجازی امروز و سرعت پخش شدن سریع شایعات فرصت اصلاح شایعات را از متخصصان می گیرد و به سرعت در جوامع پخش می شوند. هنگامی که کانال های با چند میلیون فالوور در توییتر و اینستاگرام و خبرگزاری‌های غیررسمی بدون تحقیق و علم دست به انتشار شایعه می‌زنند کار مدیریت شایعات بسیار سخت می شود.

رضایی ادامه داد: این در حالی است که مسئولان چینی بارها اشاره کرده‌اند که بیمارستان‌های استان های شمالی چین مملو از بیمار نیست و وضعیت در این زمان از سال هنوز آرام است اما انتشار چند تصویر ساختگی از اورژانس های شلوغ و فریاد و ناله بیماران باعث شد شایعه داغ تر شود و مخاطب اخبار کذب را زودتر باور کند.

مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت با بیان اینکه هیچ ویروسی را نباید دست‌کم گرفت تصریح کرد: تجربه کرونا نشان داد نباید هیچ ویروسی را دست کم گرفت. امروزه همه می‌دانند که ویروسی مانند کرونا که در گذشته فقط باعث سرماخوردگی ساده می‌شد بجز نوع «سارس» که کشنده شده بود نیز می تواند با چند جهش ژنتیکی توانایی بیماری‌زایی بالاتری کسب کند و به همین دلیل است که در چین، اروپا و آمریکا سعی می شود هر چه بیشتر ویروس های تنفسی را تحت نظر بگیرند و به ویژه در فصل سرما آنها را رصد کنند.

رضایی گفت: البته گاهی یک سرماخوردگی ساده می‌تواند در یک نوزاد، کودک خردسال یا یک سالمند شدت یابد و به صورت عفونت گوش، عفونت راه‌های هوایی یا ذات الریه «پنومونی» ادامه یابد و حتی در مواردی باعث بستری و در شرایط خاص باعث فوت بیمار شود بنابراین حتی یک سرماخوردگی ساده هم در بیماران خاص باید با دقت درمان شود.

به گزارش ایسنا وی در پایان در خصوص ضرورت رعایت نکات بهداشتی افزود: با استفاده از ماسک، شستن دست‌ها و برخی اقدامات مانند استراحت در منزل در زمان بیماری می‌توان فصل کم بیماری‌تری را تجربه کرد. هشدار مسئولان بهداشت کشورها در ابتدای بالا رفتن تعداد موارد بیماری‌های تنفسی، تاکید بر رعایت بیشتر بهداشت فردی است.