به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، «بخش اورژانس به عنوان قلب مراکز درمانی، از جایگاه محوری در نظام سلامت برخوردار بوده و وظیفه عمده آن فراهم کردن مراقبتهای کلینیکی و پاراکلینیکی اولیه برای طیف گسترده ای از بیماری ها و صدمات حاد، مدیریت تروما و پاسخ به بلایای طبیعی است».

نتایج مطالعات گذشته نشان می‌دهد، اکثر بیماران و خانواده‌های آن‌ها در بخش‌های اورژانس، اغلب به علت عدم دریافت توجه و حمایت لازم از سوی کارکنان مراقبت سلامت، ترس از ناشناخته‌ها، اضطراب، عجز و ناتوانی را تجربه می‌کنند که از نظر بالینی تاثیر منفی و مخربی بر رضایت‌مندی و ... داشته است.

با توجه به این‌که مطالعات زیادی در خصوص تاثیر حضور همراه بیمار در بخش‌های اورژانس انجام نشده پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دانشکده علوم پزشکی خوی و دانشکده پرستاری و مامایی سوزان وکیل دانشگاه سیدنی استرالیا، به بررسی حضور همراهان در بخش‌های اورژانس پرداختند.

هادی حسنخانی، امین سهیلی و همکارانشان؛ پژوهشگرانی بودند که در این مطالعه همکاری داشتند.

این مطالعه در بخش اورژانس بیمارستان آموزشی درمانی امام رضا (ع) تبریز انجام شد. برای انجام آن پژوهشگر با بودن و زیستن درون واقعیت‌های ویژه اتفاق افتاده در رابطه با یک پدیده مشخص درون زمینه‌ای خاص و گروه کوچکی از افراد و انجام مطالعات دقیق، عینی و جامع کلیه جوانب رفتار، دانش و .... پرداخت. برای جمع‌آوری داده‌ها از سه روش مشاهده مشارکتی (78 جلسه)، مصاحبه (با 54 نفر از مشارکت‌کنندگان) و اسناد موجود (مانند پرونده بیماران، دستورات پزشکی، گزارشات پرستاری و ...) استفاده شد. این مطالعه در بازه زمانی اوایل فروردین تا اواخر بهمن 1397 ادامه داشت.

تیم پزشکی بخش اورژانس بیمارستان امام رضا (ع) تبریز در کل شامل16 نفر از اعضای هیئت‌علمی گروه طب اورژانس بود و تقریبا 8 نفر از رزیدنت‌ها در واحدهای کلینیکی مختلف بخش اورژانس حضور داشتند. تیم پرستاری این بخش در کل شامل 64 نفر پرستار بود که در هر کشیک 13 نفر از آن‌ها مشغول ارائه خدمات بودند.

دراین بخش کلیه بیماران حق داشتن یک همراه را داشتند و صدور کارت همراه برای آن‌ها صورت می‌گرفت.

در این مطالعه در کل با 54 نفر از مشارکت‌کنندگان (تعداد یازده بیمار، 18 همراه، 10 پرستار، سه سوپروایزر، چهار متخص طب اورژانس، چهار رزیدنت، یک دکتر داروساز مسئول داروخانه، دو نگهبان و یک تکنسین اورژانس پیش‌بیمارستانی) مصاحبه انجام شد.

بررسی‌های این مطالعه حاکی از آن است که تداوم حضور همراهان در بالین دارای اثرات مثبت و منفی بر روند ارائه خدمات مراقب سلامت، دست‌اندرکاران ارائه خدمات، بیماران و حتی خود همراهان بود. حضور سازنده همراهان شامل حضور جبرانی و حضور حمایتی بود و حضور تخریبی آن‌ها گاه بازدارنده و گاه باعث خشونت علیه تیم درمان می‌شد.

«خشونت علیه تیم درمان» مخرب‌ترین اثری است که تداوم حضور همراهان با خود به همراه دارد.

منظور از حضور سازنده، اثرات مثبت ناشی از تداوم حضور همراهان و مجموعه رفتارها و اقدامات آنان در هنگام حضورشان در بالین بود. این درونمایه اصلی برگرفته از دو درونمایه فرعی «حضور جبرانی» و «حضور حمایتی» است.

بر اساس مشاهدات پژوهشگران این مطالعه؛ همراه بیماران هنگام حضور در بالین با کمبودها و نبودهای بخش روبه‌رو می‌شدند و در غالب موارد جهت تسهیل فرآیند ارائه خدمات، برآورده کردن نیازها، خواسته‌ها و انتظارات به حق بیماران خود در بخش اورژانس این مرکز، ناگریز خود دست‌به کار شده و با برعهده گرفتن کارهایی که به ذات در حیطه وظایق کارکنان اورژانس بود، نقش یک عامل جبرانی را ایفا می‌کردند. آوردن تخت برای بیمار از ورودی اورژانس به علت نبود تخت در واحد تریاژ و شلوغ بودن سر بیماربر، گذاشتن بیمار خود روی تخت بیمار در ورودی اورژانس، کشیدن تخت به تریاژ و واحدهای درمانی، مراجعه از واحدهای درمانی به داروخانه برای گرفتن و آوردن داروهای بیمار، گرفتن نمونه ادرار از بیمار خود، نظارت بر تمام شدن سرم و اطلاع به سرویس پرستاری،آوردن لگن و... نمونه‌هایی از این اقدامات جبرانی هستند.

منظور از این حمایت‌ها؛ مجموعه فعالیت‌های روانی عاطفی همراهان در هنگام حضور خود است که منجر به کاهش استرس و اضطراب آشکار بیمار می‌شود باعث آرامش نسبی بیمار می‌شود. در این مطالعه مشاهده شد که بعضی از همراهان علاوه بر آرام کردن بیمار خود، دیگر بیماران و همراهان را نیز دل‌داری می‌دادند.

یکی از پرستاران واحد تروما در این خصوص می‌گوید: «بعضی از همراهان به خصوص اونایی که سن بیشتری دارن و سرد و گرم زندگی را چشیدن، بهتر همکاری میکنن و حتی بقیه همراهارو هم دلداری میدن ... مثلا چند دقیقه پیش که داشتم از خانم مسنی که افتاده و دچار شکستگی لگن شده، نوار قبلی میگرفتم، دخترش خیلی باهام همکاری میکرد. حتی موقع گرفتن نمونه خون، اومد دست مادرش رو گرفت تا راحتتر بتونم نمونه بگیرم. تازه آخر سر توی جمع کردن وسایلی که برده بودم بالاسره مریضش کمکم کرد ...»

منظور از حضور تخریبی، اثرات منفی ناشی از تداوم حضور همراهان و مجموعه رفتارهای حین حضور آنان در بالین است که فرآیند ارائه خدمات مراقبت سلامت و کارایی اعضای تیم درمان را تحت تاثیر قرارداده و در نهایت باعث ضرر بیمار و حتی خود بیماران می‌شود.

تداوم حضور همراهان در بخش و مجموعه، رفتارهای بعضی از همراهان هنگام حضورشان، گاها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم تأثیرات بازدارنده‌ای بر عملکرد کادر درمان داشت. یکی از این موارد، دست و پاگیر بودن تجمع تعداد کثیر همراهان بالای سر بیمار بود که توأم با محدودیت فضای فیزیکی بخش موجب شده بود که جابه‌جایی کادر درمان جهت دسترسی به بیماران در بخش، از لابه‌لای همراهان و با اصابت‌های مکرر به همراهان و یا تخت‌های بیماران صورت پذیرد.

یکی از اتندهای طب اورژانس در خصوص تجربیات خود در این زمینه می‌گوید: «بعضی همراها هستن که یا نمیدونن یا یه سری باورای غلط دارن، مثلا موقعی که داریم مریض بد حالو مدیریت میکنیم و مجبوریم که کارای تهاجمی انجام بدیم، اینتوبه کنیم، نیدل دکمپرس کنیم، چست تیوب بذاریم، یا زخم سوچور بزنیم، میان دخالت میکنن. به ست استریل دست میزنن و آنِش میکنن! حتی شده لوله تراشه رو از دست رزینت گرفتن و نذاشتن مریضو اینتوبه کنه...»

پرخاشگری و خشونت همراهان در اورژانس علیه کادر درمان از اثرات مخرب تداوم حضور همراهان در بالین بود.

یکی از پرستاران واحد تریاژ در این زمینه می‌گوید: «بعضا یه سری همراهایی هستن نرسیده، شروع میکنن داد زدن و بد و بیرا گفتن. جوابشونم بدی، ممکنه کار به جاهای باریک بکشه... دیروز یکی دو سه نفر به خاطر ضرب و جرح و چاقو خوردگی اومده بودن اورژانس. توی تریاژ کلی فحش دادن به زمین و زمان. سره منم داد کشیدن ولی من جواب حرفاشونو ندادم و سریع کارشونو انجام دادم و فرستادمشون اتاق عمل که متاسفانه اونجا با رزیدنت درگیر شدن»

با توجه به این‌که اکثر خانواده‌ها خواستار حضور در بالین و حمایت از عزیزان خود هستند و بسیاری از صاحب‌نظران از حضور خانواده در بالین و همکاری مثبت آن‌ها با کادر درمان به عنوان یک منبع با ارزش یاد می‌کنند، ضروری است که مسئولین، متولیان و دست‌اندرکاران نظام سلامت با اتخاذ رویکردهای چندرشته‌ای و یک‌پارچه؛ تدابیری را جهت مدیریت هر چه بهتر حضور آن‌ها اتخاذ کنند تا هم کادر درمان و هم بیماران و همراهان آن‌ها از اثرات حمایتی این حضور استفاده کنند و از آثار مخرب این حضور مصون باشند.

اقداماتی که در این زمینه می‌توان انجام داد شامل:

-    کاهش ملاقات و ترددهای «غیرضروری» در بیمارستان‌ها و بالاخص بخش‌های اورژانس؛

-    فعال‌سازی سیستم سرریز در مواقع ازدحام بیش از حد؛

-    ارتقا کیفیت هتلینگ سالن انتظار همراهان؛

-    اتخاذ رویکرد مدیریتی کارآمد (توجیه، نظارت و حمایت) در حوزه تیم نگهبانی و تدوین شرح وظایف واضح و روشن برای نگهبانان؛

-    استفاده از پرسنل با تجربه و پاسخ‌گو به عنوان رابط بیمار و همراه جهت راهنمایی مراجعین در بدو ورود به اورژانس، همراهی بیماران بدون همراه و کمک به بیماران در طی فرآیند تشخیص و درمان و کمک به بیماران در انجام مراحل اداری و قانونی.

نتایج این مطالعه پاییز امسال به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان« دوگانگی درک‌شده از حضور همراهان در بخش‌های اورژانس: یک مطالعه اتنوگرافی متمرکز» در فصل‌نامه «کومش» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی سمنان منتشر شده است.