به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، انتقال داروی تولید داخل به خارج از کشور درصورتی که از مبادی رسمی صادرات انجام نگیرد، قاچاق معکوس دارو نامیده می‌­شود. این پدیده که عمدتا بعلت قیمت پایین دارو در کشور، از سال­های گذشته صورت می­گرفت، اما با پافشاری بر تخصیص ارز 4200 تومانی، رونق بیشتری یافته، بگونه­ای که میزان قاچاق دارو از صادرات رسمی بیشتر شده است.

یکی از مهمترین ماموریت­‌ها و وظایف نظام های سلامت در دنیا، تامین دارو و تجهیزات پزشکی برای مراکز درمانی و داروخانه ها است. دسترسی به موقع به دارو و تجهیزات پزشکی با کیفیت نشان از کارآمدی نظام سلامت و تعادل بین زنجیره واردات، تولید، پخش، مصرف و صادرات است.

در ایران، صنایع دارویی پس از انقلاب اسلامی رشد قابل ملاحظه ای داشته­اند به گونه ای که در حال حاضر 97 درصد از شمار داروهای مورد نیاز کشور، تولید داخل هستند. البته این صنایع هنوز هم بخش قابل توجهی از مواد اولیه لازم برای تولید را از طریق واردات تامین می­کنند. از طرف دیگر درصورتی که تنها 3 درصد از دارو های مورد نیاز از طریق واردات تامین می‌­گردد، اما این واردات، 30 ­درصد از سهم ریالی بازار دارویی کشور را شامل می­‌شود. بنابراین تامین مالی و برنامه‌­ریزی مناسب و به موقع برای واردات دارو و مواد اولیه به جهت حفظ تعادل در زنجیره تامین دارو از اهمیت بالایی برخوردار است.

در سال 97 همزمان با تحریم‌­های ظالمانه استکبار جهانی، دولت به رغم نظرات کارشناسان در تصمیمی عجیب قیمت نهایی و ثابت ارز را 4200 تومان اعلام کرد. در همین رابطه دولت موظف شده بود تا تمامی نیاز های ارزی کشور از ارز مورد نیاز برای واردات گرفته، تا ارز موردنیاز برای مسافران و دانشجویان را تامین کند. رفته رفته با افزایش شدید قیمت ارز در بازار آزاد، اختلاف قیمت بین ارز آزاد و ارز دولتی افزایش یافت. همچنین با کاهش منابع ارزی بانک مرکزی، دولت با مشکلات جدی در تامین ارز مواجه شد. به همین دلیل این روند غیر قابل ادامه بوده و به مرور گروه‌­های مختلف از روند تخصیص ارز دولتی خارج شدند.

در حوزه تخصیص ارز برای واردات دارو و مواد اولیه دارویی اما همچنان مقدار زیادی از ارز مورد نیاز واردات، با ارز دولتی تامین می­شود. این روند مشکلات بسیاری را به وجود آورده است که بروز پدیده ای تحت عنوان قاچاق معکوس یکی از این موارد است.

انتقال داروی تولید داخل یا داروی وارداتی به خارج از کشور درصورتی که از مبادی رسمی صادرات انجام نگیرد، پدیده قاچاق معکوس دارو نامیده می‌­شود. این پدیده که عمدتا بعلت قیمت پایین دارو درکشور صورت می­‌گیرد، از سال­‌های گذشته رخ می‌­داد اما با پافشاری بر تخصیص ارز 4200 تومانی، رونق بیشتری پیدا کرده است. به عبارت دیگر از آنجایی که واردات و تولید دارو در کشور با ارز دولتی انجام می‌­شود، قیمت دارو در کشور اختلاف زیادی با کشور­های همسایه دارد. این اختلاف قیمت "گاها تا چند برابری" محرک قاچاق معکوس دارو به این کشورها است.

در همین راستا محمدرضا شانه ساز، رئیس سازمان غذا و دارو، با اشاره به حجم وسیع قاچاق معکوس دارو گفت: به دلیل مزیت کیفیت و قیمت، بخش اعظم تولیدات به صورت غیر قانونی قاچاق می‌شود و عدد آن بسیار بزرگتر از صادرات قانونی دارو و تجهیزات پزشکی است.

همچنین حسام‌الدین شریف‌نیا، عضو هیئت مدیره انجمن علمی مدیریت و اقتصاد دارویی ایران، با انتقاد از روند فعلی تخصیص ارز دولتی اضافه کرد: در حال حاضر با قاچاق معکوس مواجهیم و از ایران به کشور‌های دیگر دارو قاچاق می‌شود. مبنای قیمت دارو ارز دولتی محسوب می‌شود که یک‌پنجم قیمت ارز واقعی است. همین موضوع باعث می‌شود که دارو در کشور‌های همسایه با قیمت بهتری به فروش برسد. در واقع از جیب مردم ایران به کشور‌های همسایه یارانه دارو پرداخت می‌شود.

این موضوع در داروخانه های مناطق آزاد و یا شهرهای زیارتی همچون مشهد که تعداد زیادی زائر یا توریست خارجی به آنجا رفت و آمد می کنند به وضوح قابل مشاهده است. در حقیقت پدیده قاچاق معکوس منجر به بهره مندی حداکثری واسطه ها و دلال‌ها می شود.

در همین رابطه محمود نجفی‌عرب، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران، با ابراز نگرانی نسبت به رشد غیرمعمول تولید دارو در سال 98، گفت: درشش ماهه ابتدایی سال 98 میزان تولید دارو در ایران حدودا ۴۵ تا ۵۰ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که ارزیابی از عملکرد تولید داروی کشور در ۳۰ سال گذشته چنین رشدی را نشان نمی‌دهد و با توجه به افزایش مصرف دارو و بالا رفتن جمعیت هر سال به طور میانگین تولید دارو حدودا ۱۲ درصد افزایش می‌یافت، هزینه تمام شده برای تولید دارو در کشور پایین است و از این‌رو این خطر وجود دارد که برخی سودجویی‌ها در بازار شکل بگیرد و داروی ایرانی به خارج از کشور قاچاق شود.

مطابق با موارد یاد شده، ادامه روند فعلی باعث افزایش بیشتر قاچاق معکوس دارو به خارج از کشور می­شود. همچنین بررسی آمارها افزایش قابل توجه روند قاچاق معکوس دارو در سه سال اخیر را نشان می­دهد. همچنین در حال حاضر کشفیات داروهای قاچاق که از ایران به سمت کشورهای همسایه می‌رود، افزایش یافته است. بنابراین روند فعلی به هیچ وجه قابل تداوم نیست و دولت باید هر چه سریعتر نسبت به حذف ارز دولتی و دادن یارانه از طریق بیمه به مردم اقدام کند تا به جای جیب دلالان و واسطه ها، این یارانه حمایتی به مردم ایران برسد. فارس