قاچاق معکوس دارو علت وقوع کمبودهای دارویی در کشور

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، کمبود برخی داروها در طول سال‌های اخیر خبر ساز شده است متأسفانه این کمبود‌های دارویی نگرانی‌های زیادی را برای مردم ایجاد کرده است. تاکنون دلایل گوناگونی برای کمبود دارو در بازار مطرح شده است.

به عنوان مثال محمد عبده‌زاده، رئیس سندیکای صنایع دارویی، کمبود دارو را نتیجه عدم تخصیص مناسب ارز دانسته و گفت: با روال فعلی تخصیص و تأمین ارز طی ماه‌های آینده جوابگوی نیاز داروی کشور نخواهیم بود.

اما به نظر می‌رسد که علت کمبود دارو نه تنها تک عاملی نیست بلکه به مسئله کمبود ارز نیز مرتبط نمی‌شود؛ چرا که بر اساس آمار، ارز برای خرید دارو و موارد اولیه تولید دارو به میزان کافی تخصیص یافته است.

نامه رئیس سندیکای دارویی به رئیس جمهور در مورد کمبود سراسری دارو به علت عدم تخصیص ارز

بر اساس آمار ارائه شده بانک مرکزی در مورد ارز تخصیص یافته برای دارو می‌توان گفت که در سال 1399 تنها 5 درصد از میزان تأمین ارز کاهش یافته است و منطقاً نباید با کاهش 5 درصدی ارز با "کمبود سراسری دارو" روبرو شویم.

بر این اساس در سال 1398 به ترتیب 750 و 730 میلیون یورو ارز برای واردت مواد اولیه تولید دارو و همچنین محصول نهایی دارو هزینه شده است. همچنین در سال 1399 750 میلیون یورو برای واردات داروی خارجی و همچنین 655 میلیون دلار ارز برای واردات مواد اولیه دارو تخصیص یافته است.

نکته مهم دیگر آنکه در سه ماه ابتدایی سال 1400 نسبت به دوماه ابتدایی سال 1399 ارز بیشتری برای خرید محصول نهایی و ماده اولیه دارو تأمین شده است؛ در حالی که برخی از مدیران شرکت‌های داروسازی ادعا می‌کنند که با کمبود شدید منابع ارزی برای واردات مواد اولیه مواجه شده‌اند.

افزایش نیاز کاذب به ارز دولتی از سال 1397

شرایط اقتصادی ایران در چند سال گذشته با ثبات نبوده و قطع صادرات نفت و فشار تحریم‌های آمریکا، شرایط اقتصاد کشور را ملتهب کرده است. بنابر نظر کارشناسان اقتصادی، در شرایط جنگ اقتصادی باید هزینه‌های ارزی به صورت ویژه‌ای کنترل شده و از هدررفت این منابع جلوگیری شود.

به گفته بسیاری از کارشناسان سیاست‌گذاری حوزه سلامت نیاز ارزی صنعت دارو و تجهیزات پزشکی از سال 1397 به صورت کاذب افزایش پیدا کرده است؛ علت این مسئله را می‌توان در تخصیص ارز 4200 تومانی به این صنعت در سال 1397 جستجو کرد.

با آغاز تخصیص ارز دولتی برای دارو و تجهیزات پزشکی در سال 1397، میزان تقاضا برای ارز دارو 55 درصد و میزان تقاضا برای ارز تجهیزات 145 درصد در یک سال افزایش یافت! این درحالی بود که در طول سال 1397 رخداد خاصی در کشور نیفتاد که بر اساس آن میزان تقاضا برای دارو و تجهیزات این میزان افزایش داشته باشد.

متأسفانه تقاضای ارز در سال 1397 در سال‌های 1398 و 1399 هم تکرار شد و صنایع دارویی و تجهیزات پزشکی به نوعی معتاد به تخصیص ارز دولتی بی‌حد و حصر شده‌اند. علاوه بر این با افزایش دریافت ارز در سال 1397 و افزایش تولید و اشباع بازار داخل، فروش دارو و تجهیزات به بازار خارج از کشور بصورت قاچاق معکوس آغاز شد و لجستیک فساد به صورت جدی در بازار داروی ایران شکل گرفت.

قاچاق معکوس دارو، معضلی که کتمان می‌شود!

از سال گذشته تاکنون کشور با کمبود انسولین مواجه شده است. البته مسئله کمبود این دارو به کمبود ارز مربوط نمی‌شود؛ چراکه ارز لازم برای خرید انسولین نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته است، اما به دلیل وجود قاچاق معکوس و همچنین فروش خارج از شبکه انسولین در بازار آزاد، مردم در تأمین انسولین مورد نیاز خود با مشکل روبرو شده‌اند.

بر اساس اظهارات محمود نجفی عرب، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران در مهر‌ماه سال گذشته، «بیش از 1.5 برابر نیاز، انسولین وارد کشور شده است؛ پس نباید هیچ کمبودی وجود داشته باشد، اما انسولین وارد شده، مجددا صادر می‌شود. یا به عبارتی از راه‌های غیرقانونی از کشور خارج می‌شود. قاچاق معکوس فقط مخصوص انسولین نیست. برای همه داروهای گران با مشکل قاچاق معکوس مواجهیم».

علاوه بر این می‌توان ادعای مشابهی را در مورد برخی از شرکت‌های تولیدکننده داخلی نیز که ماده اولیه وارد می‌کنند، مطرح کرد؛چراکه در سال گذشته واردات ماده اولیه بصورت جزئی کاهش یافته است و طبیعتا نباید انتظار کمبود جدی در بازار داشت مگر آنکه داروهای تولید داخل هم قاچاق معکوس شوند.

پیش از این سید حیدر محمدی مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو با بیان اینکه انسولین قلمی به صورت مستمر و با تعداد محدود اما روزانه در داروخانه‌های منتخب و دولتی توزیع می‌شود گفت: با ثبت نسخه در سامانه تیتک وزارت بهداشت، هر بیمار تنها به اندازه مصرف ماهانه خود امکان تهیه انسولین قلمی را دارد و دیگر مانند گذشته هیچ فردی نمی‌تواند مازاد بر نیاز ماهانه خود، انسولین قلمی تهیه و حتی ذخیره کند؛ چراکه در صورت ورود اطلاعات تکراری برای یک بیمار، سامانه اجازه عرضه دارو را به داروخانه نمی‌دهد.

به گزارش فارس به گفته بسیاری از کارشناسان و مسئولان حوزه درمان و سلامت استفاده از سامانه‌های الکترونیکی از جمله سامانه ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت "تیتک" برای مدیریت تأمین و توزیع ارز و رصد سیستمی زنجیره تامین با هدف کشف تخلفات، ضروری به نظر می‌رسد.