روز ندارد، پزشکی که شب و روز ندارد

مهدی قربانی - «بهترین هدیه برای کادر درمان این است که همه مردم ایران واکسینه شوند و دیگر کسی مبتلا به کرونا نشود و به بیمارستان‌ها مراجعه نکند.» این را عضو شورای‌عالی نظام پزشکی به پزشکان و قانون می‌گوید: «بهترین هدیه معنوی این است که پزشکان مرگ جوانان و مردم ایران را به علت کرونا نبینند. بهترین هدیه مادی هم این است که زحمات کادر درمان دیده شود.»

«عبدالرضا عزیزی» می‌افزاید: «پزشکان عمومی، رزیدنت‌ها، طرحی‌ها و متخصصین، هریک مشکلات خاص خود را دارند. بعضی از متخصصین که در رشته‌های اطفال، عفونی و... فعالیت می‌کنند، نیازمند توجه بیشتری هستند. امروز شاهد ناهماهنگی در پرداخت حق‌الزحمه کادر درمان هستیم. کمااینکه بعضی‌ها خیلی زیاد و برخی دریافتی کمتری دارند و باید یک موازنه برقرار و برنامه‌ریزی شود که هر کس به نسبت زحمتی که می‌کشد، دریافتی داشته باشد. از همه مهمتر در این شرایط کرونایی نباید داروخانه‌ها، پزشکان و به طور کلی کادر درمان، معوقی داشته باشند و حداقل کارانه‌ آنها به موقع پرداخت شود. اگر دو برار پرداخت نمی‌کنند، حداقل به موقع پرداخت کنند.»

وی با تاکیدبر اینکه کادر درمان از جان مایه می‌گذارند و زحمت می‌کشند، تصریح می‌کند: «آنها که در خط مقدم درمان و پیشگیری  از کرونا فعالیت می‌کنند، همه درگیر درمان کرونا هستند. در بیمارستان‌ها نیز همه نیروها بسیج و تبدیل به اورژانس‌های کرونا شدند. لذا حق جامعه پزشکی است که در این مقطع که خیلی‌ از آنها شهید مدافع سلامت شدند، در کانون توجه قرار گیرند. رئیس جمهور منتخب هم اخیرا کابینه خود را به مجلس معرفی کرد، اولین اولویت خود را مبارزه با کرونا، پیشگیری و درمان کرونا معرفی کرد. ایشان که بدون کادر درمان نمی‌تواند به این هدف برسد. به هر حال کادر درمان هم باید بعد از این همه تلاش، کوشش و زحمت، انگیزه‌ای داشته باشد.»

این پزشک ضمن اشاره به تزریق دوز سوم واکسن کرونا به کادر درمان در برخی کشورها، خاطرنشان می‌کند: «کرونا ویروسی جدید و در حال تجربه است. سایر کشورها تزریق دوز سوم واکسن را آغاز کرده و از این طریق ایمنی را بالا برده‌اند و قطعا با تزریق این دز، آنتی‌بادی بدن آنان افزایش پیدا خواهد کرد و ایمن‌تر می‌شوند. این حق کادر درمان مبارز در خط مقدم کرونا و  خانواده‌های آنان است که در مقابل این ویروس به نحو احسن واکسینه شوند. دز سوم واکسن را باید علاوه‌بر کادر درمان، خانواده‌های آنها هم دریافت کنند، چراکه به هر حال آنها با خانواده‌های خود در تماس هستند.»

«بهترین هدیه‌ای که دولت و مردم می‌توانند به پزشکان بدهند، ارائه کمک و آرامش روانی به این قشر است. اینکه به هر وسیله و طریقی که امکان دارد کمک کنند تا کادر درمان بتوانند خدمت خود را به نحو احسن انجام دهند.» این را نایب‌رئیس شورای عالی نظام پزشکی به «پزشکان و قانون» می‌گوید. 

از نظر «علیرضا اسپید» پزشکان حقوق حقه‌ای دارند که نادیده گرفته می‌شود: «آنها نیازمند یک امنیت روانی و امنیت جسمی هستند که در برخورد با بیماران باید تامین شود. امکاناتی را که احتیاج دارند، باید در اختیار آنها گذاشته شود. گاها بی‌ٔاحترامی‌هایی می‌بینند که باید از آن جلوگیری شود. در حقیقت ساختار باید طوری شکل بگیرد که جلوی این بی احترامی‌ها گرفته شود. نمونه آن برخوردی بود که اخیرا با پزشکی که در آبیک مشغول به خدمت بود و از کرج به آبیک می‌رفت، مشاهده شد. نمی‌گوییم برای پزشکان احترام فوق‌العاده‌ای قائل شوند اما لااقل بی‌احترامی نکنند.»

وی با یادآوری اینکه بار اصلی برخورد با کرونا بر دوش پزشکان عمومی فعال در خط مقدم مبارزه با کروناست، تصریح می‌کند: «این در حالی است که میزان دریافتی این بخش از پزشکان از دریافتی یک پرستار کمتر است. این مساله مورد اعتراض پزشکان است و باید راهکاری برای آن باید دیده شود. پزشکان باید از نظر مالی تشویق شوند و تمهیداتی در نظر گرفته شود که حداقل دغدغه مالی نداشته باشند. این شاید بهترین هدیه‌ای است که می‌توان به پزشکان داد. اینکه یک امنیت روانی برای اینها ایجاد و دغدغه‌های مالی آنها را برطرف کنند و آن امکانات لازم که نه برای خودشان بلکه بیشتر مورد نیاز مردم است، در اختیار آنها قرار داده شود.»

علیرضا اسپید خانواده کادر درمان را یک مساله حائز اهمیت معرفی و خاطرنشان می‌کند: «پزشکی که در مواجهه با بیماری است، خودش تنها نیست و خانواده‌ای هم دارد. در سال‌های جنگ، رزمنده‌ها به جبهه می‌رفتند و فقط خودشان در خطر بودند اما الان هر پزشکی که در اورژانس و بخش‌های کرونا و هر جبهه دیگر مرتبط با کرونا مبارزه می‌کند، خانواده او نیز در خطر هستند. لذا باید یک طرح جدی برای واکسیناسیون خانواده پزشکان اتفاق بیفتد و این دغدغه و احساس گناهی که برای اکثریت جامعه پزشکی وجود دارد، برطرف شود. جامعه پزشکی چیزی بالاتر از این نمی‌خواهد و هرچه می‌خواهد متعلق به مردم است.» 

وی با تاکیدبر اینکه تزریق دوز سوم واکسن کرونا حتما می‌تواند کمک کننده باشد، توضیح می‌دهد: «اینکه چه واکسنی و از کجا باید وارد شود را متخصصین امر باید بگویند اما این یک خواسته به حق است. اتفاقی که در دنیا افتاده این است که می‌خواهند دوز بوستر را برای عموم جامعه تزریق کنند که البته سازمان جهانی بهداشت روی آن اعتراض داشته و گفته کشورهایی وجود دارند که مردم عادی هنوز دوز اول را نزدند و لذا دوز بوستر را برای افراد عام نزنید. اما مفهوم آن این نیست که به برای هیچ کس تزریق نشود. ما یک کادر درمانی داریم که یک سال و نیم است در حال مبارزه با کروناست و تلفات داده است. خسته و فرسوده شده و به خصوص مورد بی‌مهری قرر گرفته است. آن هم نه بی مهری ظاهری، بلکه بی مهری در قواعد و قوانین. اگر این خط دفاعی شکسته شود، عملا فاجعه رخ خواهد داد.»

نایب‌رئيس شورای عالی نظام پزشکی می‌افزاید: «نه اینکه جامعه پزشکی تافته جدا بافته است، اتفاقا به این دلیل که جامعه نیازمند به این قشر به عنوان رزمندگان خط مقدم مبارزه با کروناست، باید به دنبال این باشیم که در کنار واکسیناسیون سایر افشار، دوز سوم واکسن پزشکان نیز تزریق شود. حالا اینکه کدام واکسن موثرتر است را باید متخصصین امر اعلام کنند. بنده اصراری به واکسن خاصی ندارم اما مصر هستم که واکسیناسیون دوز سوم، حتما باید انجام شود.»

«بهترین هدیه‌ای که کادر درمان، کادر بالینی و کادر اداری ما در حوزه سلامت می‌تواند بگیرد، این است که وقتی مراقبت می‌کند، مراقبت هم ببیند.» این را رئیس موزه تاریخ پزشکی به «پزشکان و قانون» می‌گوید.

«حمیدرضا نمازی» توضیح می‌دهد: «یکی از مهمترین موضوعات فلسفه پزشکی، تامل در مفاهیم سلامت و بیماری است. مثلا سلامت جایی حاصل می‌شود که بیماری نباشد یا بیماری آن چیزی است که توسط سیستم پزشکی احراز می‌شود. این مدل تعریف از سلامت و بیماری، طبابت و کار پزشکان را در انگاره عمومی به سمت درمان برده و تصور می‌شود که پزشک دستگاهی است که از یک طرف علائم و نشانه‌های بیماری را گرفته و از سوی دیگر نسخه درمان را پرینت می‌گیرد و به مریض می‌دهد. در صورتی که به نظر می‌رسد یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های پزشکی مراقبت است و درمان گاهی حاصل می‌شود و گاهی نمی‌شود. برخی بیماری‌ها درمان دارند و برخی ندارند.»

وی با بیان اینکه با شیوه مراقبت بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات را حل می‌کنیم، تصریح می‌کند: «متاسفانه مراقبت امری مغفول هم از طرف مردم و هم از طرف سیستم‌های سیاست‌گذاری پزشکی است. خلط مفهوم سلامت، بیماری، مراقبت و درمان باعث شکل‌گیری یک انگاره در جامعه می‌شود مبنی‌بر اینکه بقای حرفه‌ای پزشکان در گرو بیماری مردم است. یعنی هرچه مردم بیمارتر کار پزشک پر رونق‌تر. در صورتی که وقتی اینها را تصحیح کنیم، می‌بینیم که کار اصلی پزشک مراقبت از جامعه است.»

نمازی خاطرنشان می‌کند: «این انگاره عمومی که تصور می‌شود هرچه مردم بیمارتر شوند، حوزه پزشکی پر رونق‌تر است، ناشی از این کج فهمی است که پزشکی را فقط در درمان خلاصه کنیم. پزشکی در تاریخ ایران پیش از اینکه به درمانگری خود بالیده باشد به جنبه مراقبت بالیده است و تصور من این است که کسی که اهل مراقبت است که البته باید از خود هم مراقبت کند تا بتواند از دیگران مراقبت کند، بهترین هدیه‌ای که می‌تواند بگیرد، مراقبت آن سویه است. لذا بهترین هدیه‌ای که کادر درمان، کادر بالینی و کادر اداری ما در حوزه سلامت می‌تواند بگیرد، این است که وقتی مراقبت می‌کند، مراقبت هم ببیند. مراقبت شدن کادر درمان توسط مردم و سیاست‌گذاران و سایر حرفه‌های جامعه بهترین هدیه است و هیچ چیزی بهتر از این نیست.»

وی ادامه می‌دهد: «اخلاق پزشکی جهان از حیث حرفه‌مندی بعد از کرونا شاهد یک چرخش بود و آن اینکه ما باید از پزشکان مراقبت کنیم و آنها را در اولویت قرار دهیم نه به این دلیل که تافته جدابافته هستند، بلکه برای اینکه آنها  بتوانند از مردم مراقبت کنند. تا پیش از این تصور این بود که مراقبت از جامعه بر مراقبت کردن از طبیبان اولویت دارد. البته اگر اینها را از یک منظر فلسفی درست بفهمیم، انگار یک چیز هستند. اما به هر حال امروز متوجه شدیم که اولویت دادن به کادر درمان امر مهمی است و به همین دلیل ابزارهای مراقبتی از جمله واکسن دوز سوم، اگر قرائن نشان دهد که تزریق آن ممکن است کارآمد باشد و مراقبت بیشتری از کادر درمان کند، می‌تواند به مثابه نوک کوه یخ خواسته‌ها باشد.»

رئیس موزه تاریخ پزشکی کشور تصریح می‌کند: هنوز نادانسته‌های ما آن قدر زیاد است که ممکن است کسی که ۵ ماه بعد این مصاحبه را بخواند، تعجب کند از اینکه در این مقطع زمانی به دنبال تزریق دوز سوم واکسن به پزشکان بودیم. اما به هرحال این هم یک بحث است و البته از این مهمتر این است که مراقبت را به سان یک زنجیره در نظر بگیریم و بدانیم که هرجا این زنجیر پاره شود، مراقبت از بین می‌رود. مراقبتی که یک رئیس بیمارستان از پزشک می‌کند، پزشک از پرستار می‌کند، پزشک و پرستار از بیمار می‌کنند، مدیر بیمارستان از پرسنل می‌کند و مراقبتی که بیمار از داروساز، پرسنل داروخانه و پزشک می‌کند، بسیار مهم است. بیمار وقتی می‌داند که به بیماری مبتلاست و بدون ماسک به مطب می‌رود، این یعنی مراقبت از پزشک مهم نیست. در هر صورت مراقبت یک زنجیر به هم پیوسته و یک جاده دو طرفه است و باید همه از هم مراقبت کنیم و بی‌تردید آنچه امروز کادر درمان خیلی به آن نیاز دارد، با توجه به خستگی، فرسودگی و فشردگی بعد از ۲ سال ماراتن مواجهه با کرونا، مراقبت است. بخشی از این هدیه را بیمار می‌تواند بدهد، بخشی را سیاست‌گذار سلامت و بخشی را سایر حرفه‌های جامعه می‌توانند بدهند. مراقبتی که امروز کادر درمان ما به آن نیاز دارد، شاید در طول تاریخ معاصر ایران کم‌نظیر باشد.»