افزایش ظرفیت دندانپزشک، آری یا نه؟

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)،  موضوع آمار، سرانه، تعداد و ظرفیت پذیرش دندانپزشکی در ایران از یکسو و تاثیر آن بر کاهش هزینه‌های سرسام آور سلامت دهان و دندان از سوی دیگر، این روزها، باز هم، به یک چالش جدی تبدیل شده است. دوگانه ظرفیت پذیرش و سرانه دندانپزشک را در برابر کیفیت خدمت و قیمت "هزینه" دندانپزشکی مطرح کرده است.

در این زمینه، صاحبنظران و مسئولان حوزه‌های مختلف اعم از وزارت بهداشت، شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس، نهادهای صنفی و متخصصان این حوزه، دیدگاه‌های متفاوت و حتی متضادی درباره ضرورت و میزان افزایش یا کاهش پذیرش ظرفیت دندانپزشکی و تاثیر آن بر خدمات این حوزه، اعم از هزینه و کیفیت دارند. این در حالی است که بخش زیادی از جامعه، خصوصا در شرایط اقتصادی کنونی، به خاطر هزینه‌های بالای دندانپزشکی که با توجه به نوع تقاضا، بعضا حقوق یک ماه و حتی بیشتر را می‌بلعد، با تنگناهای زیادی مواجه هستند.

ظرفیت پذیرش و سرانه دندانپزشک با توجه به جمعیت کشور و خدمات آن، نگرش‌های متفاوت و حتی متقابل را در بین اقشار مختلف به ویژه جامعه پزشکی، حداقل در دو زمینه زیر ایجاد کرده است:

دیدگاه اول: برخی معتقدند سرانه دندانپزشک در ایران، با توجه به تعداد جمعیت کشور و در مقایسه با دنیا، کم است و ظرفیت پذیرش دندانپزشکی باید افزایش یابد. گروه دیگر بر این باورند آمار دندانپزشکان در ایران، مناسب است اما توزیع عادلانه آن در مناطق مختلف باید مدنظر قرار گیرد و نیاز به افزایش ظرفیت پذیرش دانشگاهی نیست.

دیدگاه دوم: به اعتقاد برخی صاحبنظران عدم توانایی پرداخت هزینه‌های دندانپزشکی، با کمبود سرانه دندانپزشک در کشور، رابطه مستقیم دارد و با افزایش متخصصان دندانپزشکی و رقابت در این حوزه، هزینه‌ها، کاهش و کیفیت خدمات، افزایش می‌یابد. از طرفی مساله توزیع هم حل می شود و بخشی از ظرفیت آموزش دندان پزشک به مناطق کمتر برخوردار اختصاص می یابد.

برای بررسی این دیدگاهها، بد نیست در ابتدا نگاهی به آمار شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۴۰۰ و چشم انداز ۱۰ سال آینده، به طور کلی در زمینه سرانه پزشک در کشور بیندازیم و سپس وضعیت را به طور خاص، در حوزه دندانپزشکی تحلیل کنیم:

_ سرانه پزشک نسبت به ۱۰ هزار نفر در سال ۱۴۰۰: ۱۳ نفر
_ چشم انداز سرانه پزشک نسبت به ۱۰ هزار نفر در سال ۱۴۱۰: ۲۰ نفر
_ میزان افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی از ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۴: سالانه ۲۰ درصد

جدول شیوه و میزان افزایش ظرفیت رشته های پزشکی، طی سال‌های ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۴ بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در دی ماه ۱۴۰۰ به شرح زیر است:

جدول شیوه و میزان افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی "۱۴۰۱ تا ۱۴۰۴" دی ماه ۱۴۰۰

بعد از برگزاری جلسات مختلف و بازنگری در مصوبه قبلی "دی‌ماه ۱۴۰۰" که معادل افزایش ۲۰ درصدی از ۱۴۰۱ تا  ۱۴۰۴ در رشتههای پزشکی از جمله دندانپزشکی بود، تصمیم‌گیری درباره ظرفیت پذیرش دندانپزشکی در سال‌های ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۴ در اواخر خردادماه ۱۴۰۱ انجام شد.

با توجه به اظهارات منصور کبگانیان، دبیر ستاد نقشه جامع علمی کشور، افزایش رشته ظرفیت دندانپزشکی در قالب جدول زیر ارائه شده است:

جدول شیوه و میزان افزایش ظرفیت دندانپزشکی "۱۴۰۲ تا ۱۴۰۴" خرداد ۱۴۰۱

در همین رابطه، بعد از اعلام مصوبه افزایش ظرفیت دندانپزشکی، ابوالفضل باقری فرد، معاون آموزشی وزارت بهداشت، ضمن انتقاد از این موضوع گفت: براساس قانون، مصوبه ستاد راهبردی نقشه جامع علمی کشور باید در صحن اصلی شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور رئیس جمهوری به عنوان ریاست شورا تصویب شود. به گفته وی، پذیرش دانشجو بدون لحاظ کردن الزامات آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و رفاهی، باعث افت کیفیت پزشکی و صدمه به سلامت مردم خواهد شد.

از سوی دیگر علی خضریان، نماینده مجلس و سخنگوی کمیسیون اصل 90 گفت: روند کمبود پزشک عمومی و متخصص و نیز کمبود دندانپزشک در این کمیسیون باز است و مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی و دندانپزشکی از سوی این کمیسیون پیگیری میشود.

هرچند برخی مسئولان و مقامات وزارت بهداشت از عدم لزوم افزایش ظرفیت پذیرش دندانپزشکی در کشور سخن میگویند، با این حال، بررسی وضعیت آمار دندانپزشکان در ایران، سرانه دندانپزشک و ظرفیت پذیرش آن در دانشگاه‌های کشور خصوصا در سال‌های اخیر، جالب نیست و بازنگری در این زمینه را می‌طلبد.

جدول زیر "شاخصهای مهم دندانپزشکی در سه بخش شامل تعداد و سرانه دندانپزشک در ایران و جهان، وضعیت سلامت دهان و دندان در کشور، آموزش و ظرفیت پذیرش دندانپزشکی" که آمار آن از لابه لای اظهارات مسئولان و مقامات کشور در حوزه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، صاحبنظران این حوزه و نیز گزارش‌های منتشرشده، استخراج شده، به خوبی، گویای فاصله موجود تا نقطه مطلوب است.

جدول 20 شاخص آماری مهم در حوزه دندانپزشکی "سرانه دندانپزشک، سلامت دندان، آموزش و ظرفیت پذیرش"

"توضیح جدول: منبع آمارها، اظهارات مسئولان مرتبط با حوزه بهداشت، پزشکی، دندانپزشکی و گزارش‌های رسانه‌ای منتشر شده است. به دلیل تفاوت در اظهارات و منابع گزارش، بعضا ممکن است آمارها همواره یکسان نباشند."

بر اساس جدول شاخص‌های آماری حوزه دندانپزشکی، علیرغم افزایش جمعیت کشور، ضرورت دسترسی به خدمات بهتر، هزینه‌های بالا خدمات دندانپزشکی، عدم حمایت بیمه‌های پایه و حتی تکمیلی با توجه به خصوصی بودن حدود ۸۰ درصد حوزه دندانپزشکی و سهم حدود ۷۰ درصدی دستمزد دندانپزشکان در هزینه خدمات، با کاهش ظرفیت پذیرش بیش از ۲۰ درصدی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۴ مواجه بوده ایم.

با این همه، علیرغم داده های منتشرشده، دیدگاه‌های متفاوت و عدم همخوانی اظهارات مسئولان وزرات بهداشت، نمایندگان مجلس و اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی با یکدیگر جالب توجه است و موجب تعلل در اجرای مصوبه افزایش ظرفیت دندانپزشکی شده است. در ادامه، نظرات متفاوت و بعضا متضاد مسئولان و صاحبنظران درخصوص افزایش ظرفیت پذیرش دندانپزشکی، طی روزها و هفته های اخیر بررسی شده است.

در حالی که مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در دی ماه سال گذشته، بر ضرورت افزایش سالانه ۲۰ درصدی پذیرش در حوزه پزشکی اشاره دارد اما ابوالفضل باقری فرد، معاون آموزشی وزارت بهداشت و مهدی کدخدازاده، دبیر شورای آموزش دندانپزشکی و تخصصی کشور که مهرماه ۱۴۰۰ توسط باقری فرد به این سمت، منصوب شده، از مخالفان افزایش ظرفیت دندانپزشکی در کشور هستند.

در حکم باقری فرد خطاب به کدخدازاده بر "تلاش در جهت ارتقای سلامت دهان و دندان" "برآورد نیروی انسانی موردنیاز" و "برنامه‌ریزی برای تامین نیازهای کشور، بخصوص در مناطق کم‌برخوردار" در حوزه دندانپزشکی تاکید شده است.

با این حال مهدی کدخدازاده دبیر شورای آموزش دندانپزشکی و تخصصی کشور طی روزهای اخیر در خردادماه ۱۴۰۱، با اشاره به تحصیل ۱۵ هزار دانشجوی دندانپزشکی در کشور، افزایش ظرفیت دندانپزشکی را "پول‌پاشی، تضییع بیت‌المال و آسیب به سلامت مردم" میداند.

وی با اشاره به اینکه سرانه دندانپزشک در ایران، ۵ نفر "به ازای هر ۱۰ هزار نفر" است، این سرانه را در آمریکا ۶.۱ نفر، عنوان و پیش‌بینی میکند با همین ظرفیت پذیرش دانشجوی دندانپزشکی موجود، در سال ۱۴۰۸، به سرانه ۶.۱ نفر خواهیم رسید.

دبیر شورای آموزش دندانپزشکی و تخصصی کشور با تاکید بر تقدم پیشگیری بر درمان به عنوان راهکار بهبود سلامت دهان و دندان، به تجربه کشورهای اسکاندیناوی مبنی بر به صفر رساندن شاخص پوسیدگی دهان و دندان اشاره و در عین حال تصریح میکند در شهر تهران، شاخص دندانپزشک، وضعیت بسیار خوبی دارد و تورم دندانپزشک در پایتخت داریم اما سلامت دهان و دندان، وضعیت مطلوبی ندارد. اظهارات وی بیانگر دو نکته است:

1_ سرانه دندانپزشک در ایران در مقایسه با دنیا، چندان پایین نیست.

2_ سرانه دندانپزشک و ظرفیت پذیرش، ارتباط چندانی با وضعیت سلامت دندان ندارد و پیشگیری، مهمتر از ظرفیت است.

علی کاظمیان رئیس انجمن سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی نیز با بیان استدلال‌های مختلف، افزایش ظرفیت پذیرش دندانپزشکی را به زیان سلامت و حتی هزینه‌های خدمات دندانپزشکی می‌داند.

وی اظهار کرد: پوسیدگی دندان یا بیماری‌های لثه، ناشی از عادات ناسالم غذایی و بهداشتی، نبود آموزش مناسب و مشکلات مربوط به ریشه‌کنی فقر اقتصادی برای درمان دندان است و افزایش تعداد دندانپزشکان، همانند چاپ اسکناس بی پشتوانه، به تورم حوزه دندانپزشکی می‌انجامد، کاهش کیفیت دانشکدههای دندانپزشکی با امکانات فعلی از دیگر تبعات افزایش ظرفیت پذیرش در این رشته است و با این اقدام، توزیع عادلانه خدمات رخ نمی‌دهد و باز هم مناطقِ برخوردارتر، منتفع خواهند شد زیرا حضور دندانپزشکان در سایر مناطق، دستوری نیست.

در مقابل این دیدگاه‌ها، نظرات رجبعلی برزویی معاون خط مشی گذاری ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، در تضاد با سخنان کدخدازاده، دبیر شورای آموزش دندانپزشکی و تخصصی کشور است.

وی اظهار کرد: افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی دندانپزشکی، مطالبه اجتماعی و نیاز کشور است و با نهایی شدن مصوبه آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی و تدوین آیین‌نامه از سوی وزارت بهداشت، پیش‌بینی میشود از کنکور ۱۴۰۲ به میزان ۲۰ درصد اعمال شود. بنابر اظهارات برزویی، در خوشبینانه‌ترین حالت، ۳۰ هزار دندانپزشک داریم. همچنین سرانه‌ دندانپزشک در ایران، ۳۵ نفر به ازای ۱۰۰ هزار نفر و حتی کمتر از ۳۵ نفر است و در منطقه نیز جایگاه مناسبی نداریم.

حسن شجاعی رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی در خصوص افزایش ظرفیت دندانپزشکی، با تأکید بر اینکه مردم حتی در شهر‌های بزرگ به خوبی به خدمات دندانپزشکی دسترسی ندارند یکی از دلایل عمده این عدم دسترسی را گرانقیمت بودن خدمات دندانپزشکی در کشور دانست که موجب‌شده بسیاری از مردم توانایی مراجعه به دندانپزشک را نداشته باشند.

وی با اشاره به اینکه نزدیک به ۵۰ تا ۶۰ درصد هزینه‌های دندانپزشکی به هزینه دستمزد دندانپزشکان باز می‌گردد افزود: اگر تعداد دندانپزشکان بالا باشد، این دستمزد خرد می‌شود و کاهش قیمت خدمات دندانپزشکی و در نهایت دسترسی بیشتر مردم به خدمات عادلانه دندانپزشکی در کشور را به دنبال خواهد داشت، در سال ۹۴ ظرفیت پذیرش ۱۹۰۰ نفر بوده که در سال ۱۴۰۰ به ۱۴۸۶ نفر و روند پذیرش در این سال‌ها کاهشی بوده‌است.

رئیس کمیسیون اصل ۹۰ خطاب به وزارت بهداشت تصریح کرد: شما تکلیف قانونی دارید که برنامه افزایش ظرفیت دندانپزشکی را ارائه دهید. با وجود این تکلیف قانونی پیشنهاد شما این بوده‌است که ۵ درصد در طول پنج سال افزایش صورت گیرد که بنابر اطلاعات ما این پیشنهاد به صورت مکتوب ارائه شده، اما به صورت شفاهی آن را باز پس گرفته‌اند، قانون وقتی وزارت بهداشت را مکلف می‌کند که ظرفیت را افزایش دهد، منابع لازم را نیز پیش‌بینی کرده‌است.

شجاعی در مورد روند افزایش بودجه پزشکی و پیراپزشکی گفت: طی سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۹۹؛ به ترتیب ۳هزارو۶۰۰، ۴هزارو۴۰۰ و ۵هزارو۷۰۰ میلیارد تومان بودجه پزشکی و پیراپزشکی بوده‌است که در سال ۱۴۰۰ با افزایش سه برابری به ۱۴هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان رسیده‌است.

مقایسه این اظهارات، بیانگر اختلاف نظر بین نهادهای بالادستی مانند ستاد نقشه جامع علمی کشور، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس با وزارت بهداشت در حوزه دندانپزشکی است و تبعات این امر، میتواند ابهامات را درخصوص آینده سرانه دندانپزشک و تامین نیروی انسانی متخصص برای دستیابی به چشم انداز ۱۰ ساله آینده کشور و نیز تحقق استانداردهای جهانی در حوزه دندانپزشکی افزایش دهد.

با این حال جمع بندی نظرات موافقان و مخالفان درباره ارتباط هزینه و کیفیت خدمات دندانپزشکی با سرانه و تعداد دندانپزشک متخصص نشان می دهد افزایش ظرفیت پذیرش در حوزه دندانپزشکی، به دلیل سهم بالای دستمزد دندان پزشک متغیر مهمی در تعیین هزینه خدمات دندان پزشکی است. تجربیات جهانی نشان می دهد کشورهای پیشرو در حوزه بهداشت عمومی در وهله اول به تعداد کافی متخصص دارند. مواردی مانند تقویت بیمه های پایه و تکمیلی، تقویت خدمات شبکه‌های بهداشتی و تربیت نیروهای حدواسط بهداشتی- درمانی، در کنار افزایش سرانه دندانپزشک و تربیت متخصص در این رشته پرهزینه، میتواند شکاف کنونی و فاصله موجود تا مطلوب را کاهش دهد. ایسنا