بودجه انتقال خون نیازمند افزایش ۱۰۰ درصدی است

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، مصطفی جمالی در نشست خبری که به مناسبت ۵۳ سالگی تاسیس سازمان انتقال خون برگزار شد گفت: امروز نهم مرداد ماه سالروز تاسیس سازمان انتقال خون است. باید توجه کرد که سازمان انتقال خون جزو سازمان‌های همیشه موفق جمهوری اسلامی ایران بوده است. سه ماه قبل سازمان بهداشت جهانی گزارشی منتشر کرد و شاخص‌های اهدا و سلامت خون را در آن گزارش ارائه کرد. انتقال خون ایران در زمره پیشرفته‌ترین انتقال خون‌های دنیاست. در برخی شاخص‌ها انتقال خون ایران از کشور آمریکا بالاتر است. این موفقیت ها علی‌رغم همه مشکلات اعتباری سازمان به دست آمده است.

مدیرعامل سازمان انتقال خون با بیان اینکه سازمان انتقال خون ایران هنوز هم در منطقه حرف اول را می‌زند گفت: در شرق مدیترانه سازمان انتقال خون ایران رفرنس منطقه‌ای است. در بحث کمیته خون‌های نادر تنها کشور اسلامی که نماینده دارد، جمهوری اسلامی یا سازمان انتقال خون است. در دوران کرونا که سازمان‌های انتقال خون دنیا دچار بحران شدند و تا ۳۰ درصد کاهش اهدای خون در برخی از آن‌ها رخ داد، ما حداکثر کاهش اهدای خون‌مان هشت درصد بود.

وی افزود: در حال حاضر ذخایر انتقال خون با حمایت مردم، بی‌نظیر است. در طول تاریخ انتقال خون چنین ذخایری نداشتیم. به طوری که میانگین ذخایر را از چهار روز به هشت روز رساندیم. البته اشکالاتی داریم و شاید در یک شاخص اهدای خون چالش داریم و آن هم شاخص اهدای خون بانوان است. در دنیا بانوان بین ۳۰ تا ۵۰ درصد  در اهدای خون مشارکت دارند که این عدد در ایران زیر ۵ درصد است. یعنی ما نصف جمعیت اهدای خون را از دست داده‌ایم،  چالش دیگری که با آن مواجهیم این است که اهدای خون جوانان کاهش یافته است. درحالی که جوانان هستند که باید در آینده خون و فرآورده مورد نیاز کشور را تامین کنند.

جمالی با بیان اینکه علی رغم همه‌ محدودیت‌ها داریم سیستم را در حوزه انتقال خون ارتقاء می‌دهیم گفت: به عنوان مثال کیسه‌های خون فیلتردار که خون کم‌لکوسیت را از آن تهیه می‌کنیم، در بسیاری از کشورهای پیشرفته ۱۰۰ درصد است، اما در کشور ما حدود ۲۵ الی ۳۰ درصد بوده است که ما در قدم اول آن را به بالای ۵۰ درصد در سال جاری می‌رسانیم. قطعا مرگ و میر و عوارض اهدای خون با افزایش خون کم لکوسیت رابطه دارد. هرچه کیسه‌های فیلتردار ما بیشتر شود، عوارض و مرگ و میر دریافت‌کنندگان خون کمتر می‌شود.

مدیرعامل سازمان انتقال خون گفت: در حال حاضر تعیین گروه‌های خونی در بسیاری از استان‌ها به روش دستی انجام می‌شود، در چهار استان ما اتوماتیک است. ما برنامه داریم تا پایان سال تعیین گروه های خونی در کل کشور با روش اتوماتیک و دستگاهی باشد تا هم سرعت را بالا برد و هم خطا را کاهش می‌دهد. همچنین تست‌های غربالگری انتی‌بادی که سلامت خون را چک می‌کند، بر اساس سیاستی مرکزی شد و در ۱۱ استان انجام می‌شود، اما گرفتاری زیادی برای استان‌ها ایجاد کرده بود. هر روز از برخی استان‌ها نمونه ها به استان دیگر ارسال می‌شد که گرفتاری‌هایی ایجاد می‌کرد. پیش‌بینی ما این است که تا پایان مهر یا تا پایان آبان کل کشور از نظر آزمایشات غربالگری مستقل شود.

وی اظهار کرد: برنامه دیگری در زمینه بانک HLA داریم. اکنون کسی که می‌خواهد پیوند مغزاستخوان و سلول‌های بنیادی شود، باید یک نفر را پیدا کند که آنتی‌ژن‌های HLA مشابه با او داشته باشد. در کشوری مثل آلمان بانک HLA حدود ۱۲ تا ۱۳ میلیون عضو دارد، اما در کشور ما این عدد خیلی پایین و هزینه‌بر است. این هم جزو برنامه‌هاست که حمایت جدی را از سوی سازمان برنامه و بودجه طلب می‌کند که البته ما روی مشارکت خیرین هم حساب باز کردیم تا این حوزه را هم توسعه دهیم.

جمالی ادامه داد: جمعیت در حال پیر شدن است و وقتی میانگین سنی جمعیت بالا رود، نیاز به خون و فرآورده افزایش می‌یابد، ما سال گذشته دو میلیون اهدا داشتیم و پیش‌بینی‌مان این است که شاید ظرف هفت تا هشت سال آینده سه میلیون برای پاسخگویی به نیاز کشور لازم داشته باشیم و یکی از برنامه‌های ما فرهنگسازی برای جذب جوانان و بانوان است، پیش از اوج‌گیری مجدد کرونا میانگین ذخایر خون تا ۱۰ روز هم رسید، اما اکنون به هشت روز رسیده است، اما اصلا مشکلی وجود ندارد و نیازها را به صورت ۱۰۰ درصد برطرف می‌کنیم.

مدیرعامل سازمان انتقال خون در خصوص نذر خون در محرم گفت: نذر خون ابتکار بسیار خوبی بود و از قدیم وجود داشت. پیش از این عده زیادی در تاسوعا و عاشورا برای اهدای خون مراجعه می‌کردند که خارج از ظرفیت بود. چند سال قبل نوبت‌دهی به افرادی که نذر خون داشتند، باب شد و توصیه هم شد که هدف اهدای خون و کمک به سلامت جامعه است و برای سایر روزها نوبت‌دهی انجام شد و همچنان هم پیش می‌رود. هر اهدای خون سه قسمت پلاکت، پلاسما و گلبول قرمز دارد و می‌تواند جان سه نفر را نجات دهد. بنابراین با نذر خون جان انسان‌ها را نجات می‌دهید و یکی از قشنگترین انواع نذر است.

وی اظهار کرد: باید توجه کرد که ما جدای از اهدای خون و تامین سلامت جامعه یک وفاق دینی و ملی را در اهدای خون داریم و از همه ادیان اهدای خون در کشور انجام می‌دهند و دریافت کننده خون نیز هستند. همه نژادها اعم از ترک، کرد، فارس و... هم اهدای خون کرده و هم گیرنده خون هستند. ما یک شبکه خون‌رسانی داریم که در مواقع نیاز، خون را جابجا می‌کند. سازمان انتقال خون سازمانی مردمی و مظهر وفاق ملی و دینی است.

جمالی در خصوص شاخص اهدای خون نیز گفت: شاخص اهدای خون را در پایان هر سال محاسبه می‌کنیم. طبق آخرین محاسبه ما شاخص اهدای خون در کشور کمی بیش از ۲۶ در هزار است. در دوران کرونا به ۲۳ رسیده بود که اکنون بالا رفته است. کرونا مقداری مراجعات را کم کرده، اما آنقدر نبوده که بحران ایجاد کند. در ایام محرم مراجعه بالا می‌رود و پیش‌بینی ما این است که ذخایر بالا رود. اکنون بیشتر اهداکنندگان ما حدود ۳۰ تا ۴۵ سال هستند. حتی در تجربه‌ای که در اهدای خون محلات داشتیم، گاهی می‌دیدیم که مشارک جوانان زیر ۱۰ درصد است و این نشان می‌دهد در زمینه جذب جوانان خوب کار نکرده‌ایم.

مدیرعامل سازمان انتقال خون در خصوص برنامه سازمان انتقال خون برای ایجاد اتوبوس‌های سیار خون‌گیری برای اهدای خون مردم مناطق روستایی و... گفت: ما جمعیت قابل توجهی در روستاها داریم. روستاییان امکان پرداخت هزینه و آمدن به شهر را کم دارند. این درحالی است که مردم در روستاها خون سالمی دارند و مشارکت خوبی هم دارند. با این حال ما که نمی‌توانیم در هر روستا یک پایگاه ثابت خون‌گیری ایجاد کنیم. بنابراین بهترین وسیله سامانه سیار اهدای خون یا همان اتوبوس‌های خون‌گیری است. متاسفانه این امکان در کشور بسیار کم است و بسیاری از استان‌ها هم اصلا ندارند، مانند استان تهران.

وی افزود: بهترین کار برای پوشش بخش‌ها و روستاها همین اتوبوس‌هاست. قیمتی که برای یک اتوبوس مناسب برآورد می‌شود، حدود هشت میلیارد تومان اتوبوس و یکی - دو میلیارد هم تجهیز آن هزینه دارد. بنابراین برای هر اتوبوس ۱۰ میلیارد لازم است. حال اگر  ۱۰۰ اتوبوس خون‌گیری داشته باشیم، در طول سال می‌توانیم بیشتر روستاها و بخش‌ها را پوشش دهیم. بودجه آن هم کم نیست، اما بسیار مهم است و ما موظفیم که امکان اهدای خون را برای همه ایجاد کنیم. پیگیریم و حتما در بودجه سال آینده سازمان پیش‌بینی می‌کنیم. از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی هم انتظار داریم که حمایت کند. در این صورت سازمان انتقال خون بیمه می‌شود و اهدای خون بسیار بالا می‌رود.

جمالی در خصوص ایجاد پالایشگاه پلاسما و همچنین چرایی کمبودهای مقطعی IVIG گفت: یک زمانی مجوزهایی به برخی افراد داده شد تا مراکز پلاسما را دایر کنند. قرار بود که این مراکز پلاسما را دریافت کنند تا برای تهیه داروهای مشتق از پلاسما به کشورها ارسال شود و بازگردد. در یک بازه زمانی هم قرار بود پالایشگاه بزنند تا کشور دیگر وابسته نباشد. قسمت اول موضوع انجام شد و شرکت‌ها آمدند و سودی هم بردند، اما به هر دلیل پالایشگاه دایر نشد. اکنون هم مسائل قضایی در جریان است.

مدیرعامل سازمان انتقال خون گفت: باید توجه کرد که این موضوع حاکمیتی و مربوط به سلامت مردم است. نمی‌توانیم به دارویی وابسته باشیم که از خارج از ایران می‌آید، اگر این دارو قطع شود، سلامت جامعه را تهدید می‌کند. IVIG و آلبومین را هم عمدتا از پلاسما می‌گیرند. ظرفیت تولید پلاسمای سازمان انتقال خون ۲۰۰ هزار لیتر و در بخش خصوصی هم حدود  ۲۰۰ هزار لیتر است. متعهدند که پلاسمایی که می‌رود، به دارو تبدیل شده و بازگردد. حال اگر این پلاسما به موقع برود و دارو شود، تا حد زیادی فعلا نیاز را رفع می‌کند.

وی اضافه کرد: با این حال نوساناتی وجود دارد. گاهی دارو دیر می‌آید گاهی پلاسما دیر می‌رود و در یکی دو سال بحران کرونا هم دنیا در پلاسما دچار چالش شد. بنابراین نوساناتی که وجود دارد، به این دلایل است. نهایتا این روش، درد مملکت را درمان نمی‌کند. نباید به امید خارج بنشینیم. ما با هماهنگی سازمان غذا و دارو  برنامه‌هایی برای افزایش این ظرفیت داریم. کار ساده‌ای نیست، اما قابل انجام است. اکنون سالانه ۴۰۰ هزار لیتر پلاسما در کشور تولید می‌شود.  

جمالی در خصوص کمبود نیروی انسانی در سازمان انتقال خون نیز گفت: مشکلی که ما داریم، این است که از آنجایی که سازمان انتقال خون تخصصی است، هیچ کجا طب انتقال خون را آموزش نمی‌دهد. اینکه افراد را از طریق استخدام، جذب کنیم، کاری بود که طی دو سال گذشته انجام شد، اما بسیاری از افراد علی‌رغم قبولی، به سازمان انتقال خون نیامدند. زیرا وقتی دریافتی‌شان را با دانشگاه‌ها مقایسه می‌کنند، برایشان به صرفه نیست. پیشنهادی که به سازمان امور استخدامی دادیم، این بود که ما یکسری نیرو داریم که به صورت طرح به سازمان آمده و بعد از طرح خبره می‌شوند، اما وقتی به بار می‌نشینند، طرح‌شان تمام شده و باید بروند، ما خواهش کردیم که اجازه دهند، ما این نیروها را استفاده کرده و جذب کنیم که هم به‌نفع منابع کشور و هم به نفع شخص است. اگر این موضوع را بپذیرند، مشکل انتقال خون تا حد زیادی برای سال‌های آینده رفع می‌شود. ما کمتر از ۵۰۰۰ نیرو در کل کشور داریم و برآوردم این است که اگر ۱۰۰۰ نیرو جذب کنیم، ظرف ۵ سال آینده مشکلی نخواهیم داشت.

مدیرعامل سازمان انتقال خون در خصوص وضعیت سلامت اهدای خون گفت: پزشکان اهدا ابتدا سوالاتی از فرد اهداکننده خون می‌پرسند و فرض بر این است که فرد صادقانه پاسخ می‌دهد که معمولا همینطور است. حال ممکن است فردی دقیق جواب ندهد یا خودش هم اطلاع نداشته باشد، بنابراین خون مورد آزمایش هم قرار می‌گیرد. منتها بحثی درباره "زمان پنجره" داریم که زمانی است که ویروس وارد بدن فرد شده، اما روش‌های آزمایشگاهی هنوز نمی‌توانند تشخیص دهند.

وی افزود: برآورد ما این است که شاید با این روش‌های آزمایشگاهی که داریم، خیالمان راحت است. در عین حال روش دیگری هم هست که در آن ظرف چند روز می‌توان وضعیت سلامت خون را تشخیص داد، اما فعلا بنیه مالی سازمان اجازه داشتن این روش را نمی‌دهد، اما دنبال راهکارهایی هستیم که بتوانیم با کمک بخش خصوصی این کار را هم انجام دهیم، استان کردستان جزو استان‌هایی است که اهدای خون بالایی دارد و مشارک بانوان کردستان هم حدود ۹ درصد است، لرستان هم به همین صورت است و اهدای خون بالاست.

جمالی در خصوص نحوه خرید تجهیزات در سازمان انتقال خون، گفت: در انتقال خون شرکت‌های زیادی برای خرید تجهیزات و ملزومات وجود ندارد. وقتی بحث کیسه خون مطرح می‌شود، کلا شاید چهار تا پنج شرکت در کشور فعالند. شرکت داخلی داریم که ۲۰ سال است که کار می‌کند و می‌خواهیم از آن حمایت کنیم، اما استانداردهای لازم را ندارد. در حوزه سلامت هم نمی‌توان استانداردها را نادیده گرفت. بنابراین تولید حوزه سلامت باید ۱۰۰ درصد در سطح کشورهای پیشرفته باشد. زیرا یک نشتی خون می‌تواند مشکل ایجاد کند. ما سختگیرانه برخورد می‌کنیم.

مدیرعامل سازمان انتقال خون گفت: در حوزه کیسه خون یکی از شرکت‌ها با کمپانی خارجی مشارکتی یک کارخانه در کشور زده است که که در زمان دکتر قاضی‌زاده هاشمی افتتاح شد و استانداردهای آن شبیه به همان کشور خارجی است. واقعیت این است که این کیسه با همان استاندارد اروپا در کشور تولید می‌شود. توان بالایی هم دارد. خودبه خود که مناقصه می‌گذاریم این شرکت در رقابت برنده می‌شود؛ قیمت خوبی می‌تواند بدهد و کیفیت محصولش هم که تایید شده، اما شرکت رقیب داخلی در کنترل کیفی ما مشکل دارد. نمی‌شود با سلامت مردم شوخی کرد. در عین حال مدیرعامل سازمان نه در مناقصه، بلکه در عدم الزام می‌تواند اعلام نظر کند.

وی اضافه کرد: مثلا من می‌بینم که کیت در حال اتمام است و چند شرکت هم هستند. حال هر شرکتی را که توانمند ببینم انتخاب می‌کنم. نمی‌توانم صبر کنم تا محصول سازمان تمام شود که سلامت مردم به خطر افتد. در نتیجه با مسوولیت خودم عدم الزام را امضا کرده و از آن شرکت مستقیما خریداری می‌کنم. در این فرایند هم دستگاه‌های نظارتی کامل نظارت می‌کنند. ‌مصالح مردم و سازمان اولویت من است، نه منافع شرکت‌ها. با این حال بنا داریم که تا حد امکان از شرکت‌های داخلی حمایت کنیم.

جمالی در خصوص وضعیت تامین کیسه‌های فیلتردار گفت: این کیسه‌ها به صورت وارداتی تامین می‌شود. در دستور کار معاونت علمی ریاست جمهوری تولید این کیسه‌ها قرار گرفته است، ما یک استاندارد بسیار عالی در سازمان انتقال خون داریم که باعث می‌شود پلاسمای ما سالم باشد، این استاندارد در بسیاری از کشورهای جهان وجود ندارد. در  زمینه پلاسما اقدامات خوبی انجام شد، اما در آن وقفه افتاد. پلاسما فقط آلبومین، IVIG و ... نیست، بلکه مواد و فاکتورهای دیگری هم دارد و در سالیان آینده بیش از این از صنعت پلاسما می‌شنویم. ورود این تکنولوژی به کشور، حیاتی است.

مدیرعامل سازمان انتقال خون ادامه داد: در کشور ما تکنولوژی آن وجود دارد. دانشمندان‌مان این توان را دارند، اما یک سرمایه‌گذاری اولیه سنگین و چند هزار میلیاردی نیاز دارد تا راه‌اندازی شود. دوستانی که پلاسما را برای تبدیل آن به دارو به خارح ارسال کردند، باید تولید پلاسما را هم انجام می‌دادند و به نظر من به کشور کم لطفی کردند، در خصوص پلاسما فرزیس هم سیستم دولتی تا حدی ظرفیت دارد و برای گسترش آن باید بخش خصوصی فعالتر شود.

وی یادآور شد: در ۱۰ سال گذشته مراکز درمانی و تخت‌های بیمارستانی رشد قابل توجهی داشتند. متاسفانه از آنجایی که بودجه و تشکیلات سازمان انتقال خون مستقل است، شامل حمایت‌های وزارت بهداشت نشد و سازمان برنامه و بودجه هم طی ۱۰ سال اخیر حمایتی از این سازمان نکرد. در نتیجه ما از نظر تشکیلاتی، اعتباری و تجهیزاتی ۱۰ سال عقب افتادیم، اما با این وجود سازمان افتخارآفرینی کرده است.

به گزارش ایسنا جمالی در پایان اضافه کرد: بودجه‌ای که برای سازمان در نظر گرفتند، اصلا پاسخگوی نیازهای مراکز درمانی نیست. اگر قرار باشد سازمان را کمی و کیفی ارتقاء دهیم، باید بودجه سازمان انتقال خون متناسب با نیاز کشور بالا رود. بدون اغراق می‌گویم که تقریبا ۱۰۰ درصد باید اعتبارات‌مان افزایش یابد تا بتوانیم‌همچنان سازمان پیشرو در منطقه باشیم. سال گذشته و امسال را به سختی گذراندیم، اما اگر برای بودجه سال آینده به طور جدی از سازمان انتقال خون حمایت نکنند، ممکن است سازمان نتواند جوابگوی نیاز مراکز درمانی باشد.