ادامه کشمکش‌ها بر سر توزیع داروهای مخدر

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، اوایل دهه ۸۰ پس از شکل‌گیری مراکز درمان اعتیاد در کشور، دارو‌های ترک‌اعتیاد از سوی این مراکز میان معتادان در حال درمان، توزیع می‌شد، اما از دو سال پیش، داروخانه‌ها بر این نکته پافشاری کردند که متادون هم نوعی داروست و محل توزیع آن باید در داروخانه باشد، درحالی که کانون سراسری انجمن‌های صنفی مراکز سرپایی درمان اعتیاد کشور تأکید می‌کرد که براساس پروتکل‌های درمان اعتیاد، دارو‌های درمان اعتیاد باید تحت نظارت درمانگران اعتیاد مصرف شود.

گروهی توزیع متادون درجایی به‌غیر از مراکز درمان اعتیاد را اشتباه می‌دانستند و در مقابل گروهی دیگر تأکید کردند که متادون به‌ عنوان یک نوع دارو، باید در داروخانه توزیع شود. هریک از این دو گروه استدلال خاص خود را دارند و تاکنون هیچ یک نتوانسته‌اند، ادله خود را به دیگری بقبولانند. حالا هم چند روزی است که پس از پیگیری قضائی کانون درمانگران اعتیاد، دست داروخانه‌ها از توزیع شبه مخدر‌های درمانی کوتاه شده و عرضه قانونی داروی متادون، برعهده مراکز خصوصی درمان اعتیاد "کلینیک‌ها" است.

سعید کریمی معاون درمان وزارت بهداشت با بیان اینکه حدود ۸۰۰۰ مرکز ترک اعتیاد در کشور وجود دارد گفت: ۲۰ سال است که این مراکز کار می‌کنند و تغییر آنچنانی در آن‌ها نبوده است. بر این اساس طبق تصمیمات ستاد ملی مبارزه با مواد مخدر، وزارت بهداشت وظیفه داشت که تمام دستورالعمل‌های این مراکز را بازبینی کند که این اقدام انجام شد، طی دو دستورالعمل که یکی برای مراکز و یکی درباره نحوه درمان و روش‌های جدید درمان است، ‌ابلاغ و در معاونت درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر مطرح شد و اقدامات مربوط به آن انجام شده است. بعد از بررسی و جمع‌آوری نظرات همه اعضا، از طریق ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز ابلاغ و نهایی می‌شود.

وی با بیان اینکه دستورالعمل مربوط به روش‌های جدید درمان اعتیاد مجموعه‌ای ۸۰ صفحه‌ای بوده و روش‌های متعدد و جدیدی مطرح شده افزود: تعرفه‌های این روش‌های درمانی جدید برای ترک اعتیاد نیز تقریبا مشخص شده است. در عین حال اعلام شده که مراکز چه ویژگی‌هایی باید باشند که بعد از نهایی شدن، اعلام می‌شود.

معاون درمان وزارت بهداشت در خصوص وضعیت توزیع متادون در مراکز ترک اعتیاد گفت: فعلا تصمیم ستاد مبارزه با مواد مخدر، این است که متادون به مراکز ترک اعتیاد داده شود و به داروخانه‌ها ارائه نمی‌شود. زیرا متادون دارویی نیست که مردم به راحتی از داروخانه دریافت کنند. باید جایی باشد که تحت نظر پزشک تجویز و مصرف شوند. فعلا طبق نظر ستاد مبارزه با مواد مخدر، مراکز درمان اعتیاد متادون را تحویل گرفته و تحت نظارت پزشک تجویز و مصرف می‌شود. البته در دنیا لزوما به این صورت نیست و در داروخانه‌ها هم در شرایط خاصی توزیع می‌شود.

کریمی در خصوص اقدامات انجام شده برای جلوگیری از نشت متادون از مراکز ترک اعتیاد گفت: اتفاقا در این زمینه اقدامات جدیدی انجام شده است؛ به طوری که تجویز متادون باید در یک سامانه الکترونیک انجام شود و با کد ملی ثبت شود که مشخص باشد که دارو به چه کسی داده شده و به چه میزان بوده است. پیش از این سامانه‌ای که در این زمینه وجود داشت، خیلی قابلیت گزارش‌گیری و داشبورد نداشته است. حال در سامانه جدید الکترونیک که به زودی ابلاغ می‌شود، به سمت شفافیت می‌رویم و کاملا قابل ردیابی است که چه مقدار دارو و متادون، برای چه کسی تجویز شد و مصرف یک فرد به تدریج کم شد یا زیاد شد و چند بیمار داشتند و ... همه مشخص می‌شود.

این اظهارات معاون درمان وزارت بهداشت با واکنش انجمن داروسازان مواجه شد و علی فاطمی ‌نایب رئیس انجمن داروسازان ایران با اشاره به دستورالعمل جدید معاونت درمان وزارت بهداشت مبنی بر عدم توزیع داروهای درمان اعتیاد در داروخانه‌ها گفت: در این باره از طرف انجمن داروسازان ایران به وزیر بهداشت نامه نوشتیم و متذکر شدیم که این دستورالعمل غیرقانونی بوده و قابل اجرا نیست.

وی افزود: بر اساس همه قوانین موجود از جمله قانون اصلی که قانون مقررات امور پزشکی و دارویی مصوب ۱۳۴۴ است، هیچ محلی غیر از داروخانه، برای عرضه داروها معرفی نشده است. علاوه بر این، بر اساس بند "و" ماده ۱۹۶ قانون برنامه سوم توسعه مصوب ۱۳۷۹، عرضه دارو به مصرف‌کننده نهایی، خارج از داروخانه ممنوع است، ماجرا از اینجا شروع شد که در جلسه شماره ۱۳۶ ستاد مبارزه با مواد مخدر در مرداد ماه ۱۳۹۸، مقرر شد تا توزیع داروهای آگونیست درمان اعتیاد به‌جای مراکز درمان اعتیاد، از طریق داروخانه‌ها انجام شود. بر همین اساس سازمان غذا و دارو در سال ۱۳۹۹، ضابطه نظام توزیع و عرضه داروهای تحت کنترل در داروخانه را نوشت و داروخانه‌های واجد شرایط  توزیع و عرضه داروهای تحت کنترل را تعریف کرد.

نایب رئیس انجمن داروسازان ایران ادامه داد: به دنبال این دو اقدام، کانون سراسری انجمن‌های صنفی مراکز درمان سوء‌مصرف مواد از ستاد مبارزه با مواد مخدر و همینطور سازمان غذا و دارو، به دیوان عدالت اداری شکایت کرد، اما هیات عمومی دیوان در تاریخ ۱۲ مرداد ماه  ۱۴۰۰ این شکایت را رد کرد و این مصوبات را قابل ابطال ندانست. بر این اساس دستورالعمل معاونت درمان در مورد اینکه داروهای درمان اعتیاد به داروخانه‌ها داده نمی‌شود، غیر قانونی بوده و با توجه به رای قبلی دیوان عدالت اداری در این مورد، به راحتی در محاکم قضایی قابل ابطال است.

فاطمی با بیان اینکه هنوز این دستورالعمل به دست ما نرسیده است گفت: اما از طرف انجمن داروسازان ایران به وزیر بهداشت نامه نوشتیم و متذکر شدیم که این دستورالعمل غیرقانونی بوده و  قابل اجرا نیست، در حال حاضر دو ضابطه تحت عنوان "ضابطه نظام توزیع و عرضه داروهای تحت کنترل در داروخانه مصوب سال ۱۳۹۹" و "دستورالعمل تعیین داروخانه واجد شرایط توزیع و عرضه داروهای تحت کنترل مصوب سال۱۴۰۰" توسط سازمان غذا و دارو ابلاغ شده که در آن‌ها سه محل برای عرضه داروهای تحت کنترل در نظر گرفته شده است ‌که شامل مراکز ترک اعتیاد، داروخانه‌های بیمارستانی و داروخانه‌های واجد شرایط منتخب است.

وی اظهار کرد: در این ضوابط کماکان مراکز درمان اختلالات مواد مخدر هم می‌توانند این داروها را عرضه کنند، اما اینکه در یک معاونت غیرمرتبط وزارت بهداشت دستورالعملی بنویسند که داروخانه‌ها را که محل اصلی عرضه همه داروها در دنیا هستند، مجاز  به فروش بعضی داروها ندانند، جای شگفتی دارد‌.

به گزارش فارس همواره این شائبه مطرح بوده است که در مسئله مخالفت با واگذاری داروهای مخدر به داروخانه‌ها یا مراکز درمان اعتیاد، پای منافع صنفی در میان است. نشت متادون به بیرون شائبه دیگری است که پیش از این، تصمیم‌گیرندگان گمان می‌کردند با واگذاری متادون به داروخانه‌های خاص و نظارت شدید، دیگر امکان نشتی وجود ندارد. حال با تصمیم جدید وزارت بهداشت باید دید سرانجام توزیع متادون چه خواهد شد و آیا توزیع این دارو در مراکز ترک اعتیاد منجر به نشت این دارو نخواهد شد؟