پزشک خانواده، طرحی ۲۰ ساله با هزاران اما و اگر

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، این روزها موضوع اجرای طرح پزشکی خانواده و برنامه سلامت خانواده ایرانی از سوی مسؤولان و متولیان بهداشت و درمان کشور به صورت مکرر به گوش می‌رسد و قرار است با اجرای طرح پزشکی خانواده، چتر بهداشت و درمان جامعه بر سر هر خانواده ایرانی در اقصی و نقاط کشور گسترانیده شود، برنامه پزشکی خانواده سابقه دو دهه‌ای در ایران دارد به طوری که از ابتدای دهه 80 در کشور شروع شد و اکنون در تمام روستاها و شهرهای زیر 20 هزار نفر جمعیت اجرایی شده است، بخش شهری این برنامه نیز از سال 91 در دو استان فارس و مازندران به صورت آزمایشی شروع شد.

کشورهای پیشرو در برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع توانسته‌اند با رویکرد سلامت‌نگر، کل‌نگر و توجه به همه ابعاد سلامتی و ریشه‌یابی علل بیماری در روش و محیط زندگی و نیز تشخیص و درمان به‌ موقع همراه با کاهش پرداخت مستقیم از جیب مردم، ضمن ارتقای سلامتی فرد، خانواده و اجتماع، با هزینه کرد کارا و اثربخش منابع منجر به عدالت در سلامت و در نهایت ارتقای رضایت مردم  شوند.

بهرام عین اللهی وزیر بهداشت با اشاره به آغاز به کار برنامه سلامت خانواده در ۵۷ شهر کشور از ابتدای اردیبهشت امسال، اولویت اجرای این برنامه را مناطق محروم کشور عنوان کرد و با اشاره به اجرای برنامه سلامت خانواده به عنوان یکی از اولویت‌های وزارت بهداشت در سال جاری رویکرد مهم این برنامه را تقویت اقدامات پیشگیرانه و حفظ سلامت مردم خواند که با مشارکت گروه‌های گسترده و توانمند، در بستر شبکه بهداشت و درمان کشور دنبال می‌شود.

وی عملکرد مراقبان سلامت را که در مناطق شهری به عنوان اعضای گروه‌های سلامت خانواده خدمت ارائه می‌کنند، مشابه خدمات بهورزان در مناطق روستایی عنوان کرد و افزود: تیم‌های سلامت با پایش فعالانه جمعیت تحت پوشش، سلامت آنها را به طور منظم پیگیری می‌کنند و می‌کوشند با آگاه سازی افراد از وضعیت سلامت خود، از بروز مشکلات ناشی از بیماری‌ها در افراد، پیشگیری کنند.

وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: عضو دیگر تیم سلامت، پزشک خانواده است.همچنین پزشک خانواده در صورت نیاز به خدمات تخصصی، فرد را به پزشک متخصص به عنوان سطح دو خدمات ارجاع می‌دهد و در این مرحله اطلاعات مربوط به وضعیت سلامت بیمار و فرآیندهای درمانی او در پرونده الکترونیکی، در اختیار پزشک متخصص قرار می‌دهد.

مراقب سلامت در صورت تشخیص بیماری، فرد بیمار و نیازمند مراقبت را به پزشک خانواده به عنوان سطح یک خدمات ارجاع می‌دهد تا به صورت رایگان معاینه و درمان شودبا توجه به اجرای طرح پزشکی خانواده، موضوع تامین پزشکان مورد نیاز اجرای طرح و در نظر گرفتن مشوق‌هایی برای ایجاد انگیزه و مشارکت مطلوب پزشکان در اجرای طرح از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.

سعید کریمی معاون درمان وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی در خصوص اینکه در طرح پزشکی خانواده بیماران چگونه تحت درمان قرار می‌گیرند؟ گفت: پزشکی خانواده سه سطح دارد. سطح یک مربوط به بهداشت و بقیه مربوط به درمان است، سطح یک در شهرهای زیر 20 هزار نفر جمعیت،مناطق عشایری و مددجویان کمیته امداد و بهزیستی برقرار شده است.از ابتدای دیماه سال گذشته شروع شده و اکنون تقریبا تکمیل شده است.

وی افزود: در سطح دو که مربوط به بیمارستانهاست، در تمام مراکز نظام ارجاع مشخص شده تا در هر رشته‌ای، از مرکزی که می‌خواهد از سطح یک به سطح 2 ارجاع داده شود، از چه مسیری صورت گیرد و تخصص‌ها مشخص شده است، سامانه‌ها هوشمند و تمام الکترونیک شده و در این سامانه امکان نسخه نویسی، شرح حال، رادیولوژی و اقدامات پارا کلینیکی مشخص شده است، وقتی در سطح یک بیمار را ویزیت کردند به سطح 2 ارجاع داده می‌شود و در سطح دو که بیمارستان است بیمار مشاهده و بررسی می‌کنند و به محض اینکه نسخه پیچی شد باز خورند آن برای پزشک ارسال می‌شود.

کامران باقری لنکرانی وزیر اسبق بهداشت در  خصوص اجرای طرح پزشکی خانواده گفت: هنوز وزارت بهداشت به طور رسمی برنامه خود را در خصوص اجرای طرح پزشکی خانواده  اعلام نکرده و دستورالعملی ندیدیم، اطلاع داریم پیش نویسی تهیه شده و تجارب قبلی به خصوص مربوط به اجرای طرح در استانهای فارس و مازندران را جمع آوری کردند، اما آنچه می‌توان گفت این است که ما با یک شرایط متفاوت از گذشته روبرو هستیم.

وی افزود: در زمانی که شبکه می‌خواست تشکیل شود این کاملا قابل قبول بود که بهور آن زمان حتی دیپلم هم نداشته باشد.بهورزان نسل اول ما فاقد دیپلم بودند اما اکنون سطح سواد کشور بالا رفته و با بیماری‌های پیچیده تری روبرو هستیم، توقعات مردم بیشتر است. بنابراین شبکه ما اگر بخواهد به کارکرد خود ادامه دهد باید روز آمد شود و بتواند پاسخگوی این نیازها باشد، روز آمدی یعنی اینکه باید از نیروهای تخصصی تر و در عین حال چند بیشه استفاده کنیم تا به نتایج بهتری برسیم.

آرش انیسیان مدیرکل اقتصاد و درمان سازمان نظام پزشکی در خصوص مشکلات پزشک خانواده شهری اظهار کرد: بحث پزشک خانواده و نظام ارجاع یک بحث بسیار جامع و کلی است که در چارچوب سیاست‌های کلی هر نظام سلامت و کشوری وجود دارد، کشورهایی که در نظام ارجاع و پزشک خانواده تجربه موفقی داشتند یک مشوق اصلی برای گیرنده خدمت تعریف کردند. گیرندگان خدمت در صورتی می‌توانستند از پوشش بیمه‌ای استفاده کنند که صرفاً از طریق نظام ارجاع، مراجعه کرده باشند.

وی افزود: نظام پزشکی و درمان کشور ما نظام لیبرال و آزادی بوده و بیمار می‌توانست به هر پزشکی که تمایل داشت مراجعه کند اما در کشورهای موفق به این شکل نیست و افراد برای هر بیماری ابتدا باید به پزشک خانواده مراجعه کنند و پزشک خانواده هم بر اساس پروتکل‌ها بیمار را ارجاع می‌دهد، اجرای برنامه پزشک خانواده در کارایی و اثربخشی نظام سلامت موثر است، محور تمام برنامه‌های موفق نظام ارجاع، بخش خصوصی است و نظام پزشکی‌ها هم اساسی ترین نقش را در قالب انجمن‌ها و آموزش پزشکان دارند. 

مدیرکل اقتصاد و درمان سازمان نظام پزشکی با بیان اینکه اداره کل پزشک خانواده در کشور ما نقش فعالی را در پیشبرد اهداف پزشک خانواده ایفا کرده گفت: ساختار فرهنگی نظام سلامت پذیرای پزشک خانواده نیست به طوری که اگر به یک بیمار شهری بگوییم که حق ندارد خدمات مورد نیازش را خارج از نظام ارجاع دریافت کند ممکن است در شهر شورش شود به دلیل اینکه ما این حق انتخاب را سالهای سال به مردم دادیم و حالا می‌خواهیم این حق را از آنها بگیریم.

انیسیان گفت: بودجه و منابع مالی و تجهیزاتی همیشه محدود است و باید اقتصادی و بهینه استفاده شوند لذا اگر بر مبنای نیاز برنامه ریزی نکنیم و با گشاده دستی هزینه کنیم کم خواهیم آورد؛ کمااینکه اتفاقاتی که الان در نظام سلامت می‌افتد همین است گشاده دستی‌های بی مورد و تنگ نظری‌ها و سیاست‌های انقباضی غیرضروری و اجباری، نظام ارجاع مدل‌های مختلفی دارد، هیچ لزومی ندارد که بیمار حتماً یک پزشک مشخص داشته باشد و می‌توان انتخاب پزشک متخصص را آزاد گذاشت. 

علی اکبر حق دوست رئیس پژوهشکده آینده پژوهی سلامت وزارت بهداشت با بیان اینکه مقدمات پزشکی خانواده فراهم نیست و برنامه دقیقی هم برای پیاده سازی این طرح نداریم گفت: اجرای برنامه پزشکی خانواده به مقدمات فرهنگی و تشکیلاتی و مالی نیاز دارد و اگر این برنامه راه بیفتد همه از آن انتقاد خواهند کرد، سیستمی که مردم در آن محدودیت‌های جدی نسبت به دسترسی خدمات پیدا کنند با نظام پزشکی خانواده ناهمخوان است و قطعاً مردم نارضایتی پیدا خواهند کرد و بالتبع وقتی نمایندگان مجلس این نارضایتی را بیینند دیگر حمایت نخواهند کرد.

وی اظهار کرد: وقتی این عدم قطعیت‌ها پرداخت‌ها را از ماه به سال تغییر می‌دهد مسلماً بخش خصوصی و بیمه‌ها هم استقبالی نخواهند کرد، ما در خصوص پزشک خانواده نه یک برنامه منسجم و بودجه پایدار داریم که همه ذینفعان را در برگرفته باشد و نه مقدمات فرهنگی و تشکیلاتی و اقتصادی آن را فراهم کردیم، متأسفانه قیمت نسخه‌ها خیلی بالا رفته و خیلی از داروها از پوشش بیمه‌ای خارج شدند؛ از طرفی پزشکان عمومی هم موقعیت اجتماعی و درآمدی بالایی ندارند که با این شرایط و قوانین و مقررات موجود نمی‌توان برنامه پزشکی خانواده را اجرایی کرد.

حالا که طرح پزشکی خانواده در نقاط مختلف کشور به مرحله اجرا در آمده، باید با برنامه ریزی منسجم و تامین امکانات سخت افزاری همچون پزشک و پیرا پزشکان مورد نیاز، مسیر خدمت رسانی و تامین نیاز درمانی بیماران را تسهیل کند تا مردم هنگام ابتلا به بیماری دغدغه مکان و چگونگی ویزیت خود را نداشته باشند. فارس