شناسایی ۲۰۰ نوع بیماری‌ مشترک بین انسان و دام در جهان

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، بیماری‌های زئونوز بیماری‌های قابل انتقال میان حیوان و انسان در اصل از گروه باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچها و انگلها هستند. مهمترین بیماری‌های مشترک میان انسان و دام که در کشور ما دیده می‌شود، می‌توان به تب مالت، سالک، هاری، سیاه زخم، کیست هیداتیک و تب خونریزی دهنده کریمه کنگو اشاره کرد. از طرفی دیگر به دلایل مختلف، خطر ورود بیماری‌های دیگر مانند جنون گاوی، تب دره ریفت، آنفلوانزای پرندگان و... را نباید نادیده گرفت.

خطر بیماری‌های قابل انتقال میان حیوان و انسان در ایران با وجود کشورهای آلوده در همسایگی ما که برخی از آنها از ثبات سیاسی لازم هم برای برخورداری از نظام سلامت مناسب محرومند، بیشتر است. جدا از وضعیت عمومی سلامت در کشورهای همسایه، قاچاق دام از مرزهای کشورهای همسایه نیز موجب افزایش بیماری سیاه زخم در برخی مناطق مرزی کشور شده است. برای مقابله با بیماری‌های قابل انتقال میان حیوان و انسان، واکسیناسیون دام و آزمایش از دامها صورت می‌گیرد و در مواردی که لازم باشد حیوان‌های آلوده کشتار یا معدوم می‌شوند و برای کشتار آنها به دامداران غرامت پرداخت می‌شود.

بیماری‌های قابل انتقال میان انسان و حیوان، فصل مشترک 2 حرفه پزشکی و دامپزشکی است که از نظر حفظ سلامت و بهداشت جوامع انسانی و دامی دارای اهمیت بسزایی است. نام این دسته از بیماری ها نمایانگر مسوولیت مشترک و خطیری است که به طور مشترک به عهده پزشکان و دامپزشکان در زمینه پیشگیری، تشخیص و درمان این گونه بیماری‌هاست. 

مهرداد حقیقی دانشیار دانشگاه و متخصص بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی به مناسبت روز جهانی بیماری‌های زئونوز گفت: ششم جولای مصادف با 15 تیرماه، سالگرد اولین تجویز واکسن هاری در سال ۱۸۸۵ توسط لوئی پاستور، به عنوان روز جهانی بیماری‌های مشترک انسان و حیوان یا زئونوز نامگذاری شده است.

وی با اشاره به شناسایی ۲۰۰ نوع بیماری زئونوز در دنیا افزود: با توجه به شرایط اقلیمی، اکوسیستم و تنوع زیاد گونه‌های حیوانی، بیماری‌های مشترک انسان و حیوان در نقاط مختلف دنیا از گستردگی و شیوع زیادی برخوردار هستند، با توجه به آسیب‌های ناشی از این بیماری‌ها بر سلامت و بهداشت عمومی جامعه و زیان‌ها و بار اقتصادی وارده بر سیستم بهداشتی کشورها کنترل این بیماری‌ها دارای اهمیت بسیار زیادی است، در ایران نیز با توجه به تنوع بافت‌ شهری و روستایی، اقلیم‌ها و شرایط زیست محیطی متفاوت، این بیماری‌ها از شیوع و اهمیت زیادی برخوردار هستند.

دانشیار دانشگاه و متخصص بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی بیماری‌های زئونوز را عفونت‌هایی برشمرد که قابل انتقال از حیوان به انسان هستند و توسط باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها وحتی پارازیت‌ها به انسان منتقل شده و باعث بروز بیماری می‌شوند و ادامه داد: بیماری‌هایی نظیر تب مالت، تب کریمه و کنگو، سیاه زخم، سالک، توکسوپلاسموزیس، لپتوسپیروزیس، هاری و هیداتید را از جمله بیماری‌های مشترک انسان و حیوان عنوان کرد که هر ساله در کشور ما باعث درگیری تعدادی از افراد می‌شود و متاسفانه در برخی موارد نیز با مرگ همراه هستند.

حقیقی با اشاره به افزایش احتمال بروز موارد تب کریمه کنگو در ایام عید قربان و ذبح غیر بهداشتی دام تاکید کرد: درصورت عدم رعایت استانداردهای لازم در زمان ذبح دام و مصرف گوشت غیرسالم احتمال بروز این بیماری وجود دارد، با توجه به تاریخچه تب کریمه کنگو در ایران، این بیماری برای اولین بار سال ۱۳۷۸ به طور رسمی و قطعی در کشور ما تایید و شناسایی شد، انتقال تب کریمه و کنگو از دام آلوده به انسان و سرایت آن از انسانی به انسان دیگر است، علایم این بیماری یک تا سه روز بعد از نیش زدن کنه آلوده یا پنج تا شش روز بعد از تماس فرد با حیوان آلوده ایجاد می‌شود.

وی اظهار کرد: بیماری بعد از چند روز وارد مرحله خونریزی شده و در نهایت امکان دارد به  فوت بیمار نیز منجر شود، با استفاده از واکسیناسیون و سایر روش‌ها نیز برخی از بیماری‌های زئونوز قابل پیشگیری هستند، HIV از جمله عفونت‌هایی است که در ابتدا به عنوان بیماری‌های زئونوز شروع شد و بعد به عفونت مختص انسان تغییر ماهیت داد، برخی از این عفونت‌ها مانند ویروس ابولا و سالمونلوزیس قابلیت ایجاد همه گیری‌های عود کننده داشته و برخی دیگر نیز مانند ویروس کرونا قابلیت پاندمی شدن را دارا هستند.

دانشیار دانشگاه و متخصص بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با اشاره به اینکه حدود ۶۰ درصد از بیماری‌های عفونی می‌توانند منشا حیوانی داشته باشند خاطرنشان کرد: درصد قابل توجهی از بیماری‌های نوپدید عفونی خاستگاه حیوانی دارند، با توجه به شیوع بالای این دسته از بیماری‌ها در جامعه، همکاری سازمان‌های مربوطه از جمله وزارت بهداشت، سازمان دامپزشکی، سازمان حفاظت محیط‌زیست و اصحاب رسانه در زمینه اطلاع رسانی، آموزش و کنترل این بیماری‌ها ضروری است.

حقیقی با اشاره به راه‌های سرایت بیماری‌های زئونوز گفت: با توجه به این که عوامل بیماری‌زا، ناقلین و حیوانات مختلفی عامل انتقال و ایجاد این گروه از بیماری‌ها هستند، روش‌های سرایت بیماری نیز کاملا متفاوت و متنوع است، با توجه به بی‌علامت بودن حیوان ناقل بیماری در بسیاری از موارد، اگر فردی در تماس با این حیوان آلوده قرار گیرد و اصول اولیه مراقبت‌های بهداشتی را رعایت نکند به این عفونت‌ها مبتلا می‌شود، صاحبان برخی مشاغل بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های زئونوز قرار دارند که دامداران، کشاورزان، افراد شاغل در شالیزارها، فروشندگان و صاحبان حیوانات خانگی، کارکنان کشتارگاه‌ها، جنگلبان‌ها و کارکنان باغ وحش از آن جمله هستند.

وی هشدار داد: هر گونه تماس مستقیم و غیرمستقیم و بدون رعایت استانداردهای بهداشتی با حیوانات "اعم از وحشی، اهلی و پرندگان" و همچنین گزیدگی توسط برخی حشرات می‌تواند باعث ابتلا به این قبیل بیماری‌ها شود، تماس با حیوان آلوده یا ترشحاتش، گازگرفتگی یا خراش توسط حیوان آلوده، مصرف گوشت، لبنیات و محصولات دامی آلوده، نوشیدن یا تماس با آب آلوده، مصرف سبزی‌های آلوده و گزیدگی توسط حشراتی مانند کنه از جمله راه‌های انتقال بیماری‌های زئونوز است.

دانشیار دانشگاه و متخصص بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی طیف علایم بالینی بیماری‌های مشترک بین انسان و دام را بسیار متغیر دانست که می‌تواند به صورت خفیف تا بسیار شدید مشاهده شود و حتی گاهی با مرگ ومیر همراه است و اضافه کرد: کودکان زیر پنج سال، افراد بالای ۶۵ سال، بیماران با نقص سیستم ایمنی و زنان باردار از جمله افرادی هستند که احتمال دارد به فرم‌های شدیدتر بیماری مبتلا شوند، مثلا بیماری توکسوپلاسموزیس که توسط گربه منتقل می‌شود در افراد دارای سیستم ایمنی نرمال معمولا بی‌علامت و یا با علایم خفیف همراه است اما در افراد مبتلا به نقص ایمنی می‌تواند باعث بروز مشکلات و عوارض خطرناکی شود.

حقیقی ادامه داد: در برخی عفونت‌های زئونوز نظیر هاری و تب کریمه و کنگو به دلیل ماهیت بیماری حتی در افراد با سیستم ایمنی نرمال نیز شدت و عوارض بیماری در حدی است که می‌تواند منجر به مشکلات جدی و حتی مرگ شود، برای برخی از این عفونت‌ها نظیر هاری واکسن مفید و با تاثیر مناسب وجود دارد که افراد در معرض خطر می‌توانند در زمان مقتضی و قبل از مواجهه با حیوانات واکسن را دریافت کنند، با توجه به نقش موثر رعایت اصول بهداشتی در پیشگیری از ابتلا به این عفونت‌ها، شستن دستها به خصوص پس از تماس با حیوانات و استفاده از پوشش مناسب نظیر دستکش هنگام تماس با حیوانات یا محصولات دامی می تواند در پیشگیری از ابتلا بسیار موثر باشد.

به گزارش  فارس وی در پایان تهیه گوشت و محصولات دامی و لبنی از منابع مطمئن و مورد تایید سازمان‌های مسوول، طبخ مناسب مواد غذایی، شستن دقیق و مناسب میوه‌ها و سبزی‌ها را از جلمه راهکارهای موثر در پیشگیری از ابتلا به بیماری عنوان کرد و افزود: جلوگیری از گزیدگی توسط حشرات با پوشش مناسب و استفاده از حشره کش‌ها و رپلنت‌ها نیز می تواند در این زمینه بسیار کمک کننده باشد، واکسیناسیون حیوانات و ویزیت ادواری آنها توسط دامپزشکان از نکات مهم و قابل توجه برای پیشگیری از ابتلا به این دسته از عفونت‌ها است، بسیاری از بیماری‌های مشترک انسان و دام درمان پذیر هستند و در صورت مراجعه به موقع بیمار و تشخیص صحیح و شروع درمان مناسب، احتمال بهبود و برطرف شدن بیماری کاملا میسر می‌شود.