جایگاه جهانی ایران در محیط‌زیست ۸۰ پله سقوط کرد

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، وضعیت اسفبار محیط زیست کشور موضوعی است که بارها درباره آن فریاد زده شده و متاسفانه در لایحه برنامه هفتم توسعه نیز تقریبا نادیده انگاشته شده است.

محسن پیرهادی نایب‌رئیس کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه مجلس در این خصوص گفت: شاخص‌های زیست‌محیطی ایران طی ۱۵ سال ۸۰ رتبه تنزل کرده است و جایگاه ایران از رتبه ۵۳ بین ۱۸۰ کشور جهان در اواخر برنامه سوم به رتبه ۱۳۳ در انتهای برنامه ششم رسیده است، البته بررسی های ما نشان می دهد، افت شاخص های محیط زیستی ایران به طور جدی از سال های ۸۳-۸۲ آغاز شده است که در این گزارش به آن پرداخته ایم.

وی در خصوص علل این کم‌توجهی و افت جایگاه فاجعه‌بار جهانی ایران در محیط زیست اظهار کرد: بخشی‌نگری و نبود ارتباط هماهنگ بین دستگاه‌های اجرایی، تعیین نشدن دقیق منابع مورد نیاز و قابل دستیابی، نبود ضمانت اجرایی قوی و محکم برای اجرای قوانین و مقررات محیط‌زیستی، بازدارندگی نداشتن جرایم در مقابل خسارات واردشده بر محیط زیست و... مواردی است که سبب سقوط 80رتبه‌ای ایران طی 15 سال میان کشورهای جهان شده است.

ما برای بررسی رتبه بندی کشورها در شاخص‌های جهانی محیط زیست، به آمار "مرکز بین‌المللی شبکه اطلاعات علوم زمین موسسه زمین دانشگاه کلمبیا" ایالات متحده مراجعه می‌کنیم. این مرکز در مقدمه خود در سایت «https://epi.yale.edu/» آورده است:

شاخص عملکرد زیست محیطی 2022 "EPI" خلاصه‌ای مبتنی بر داده‌های 40 شاخص عملکردی در 11 دسته محیط زیستی 180 کشور
را در حوزه تغییرات آب و هوا، سلامت محیط زیست و سرزندگی اکوسیستم رتبه‌بندی می‌کند.

ایران در این جدول از میان 180 کشور در رتبه 133 قرار دارد، جدولی که در آن کشورهای دانمارک، انگلیس، فنلاند، مالت، سوئد، لوکزامبورگ، اسلونی، استرالیا، سوئیس، ایسلند و هلندبه ترتیب در صدر بهترین های محیط زیست جهان هستند. در انتهای این جدول نیز، هند با رتبه 180 قرار دارد و میانمار، ویتنام، بنگلادش، پاکستان، پاپوآ گینه نو، هائیتی و ترکیه دیگر کشورهای انتهای جدول به شمار می‌آیند. جالب است آمار برخی کشورهای منطقه را هم مرور کنیم. عراق در رتبه 169، چین در رتبه 160، لبنان 142، قطر 132، روسیه 112، ترکمنستان 117 ، عربستان 109، آذربایجان 104، کویت 87 و امارات نیز در رتبه 39.

البته وضعیت نابسامان زیست محیطی کشور ما موضوعی نیست که همین امروز گرفتار آن شده باشیم. ما حدود دو دهه است که در سراشیبی افت شاخص‌های زیست محیطی قرار گرفته‌ایم و حتی همین امروز که به بحران‌های متعدد آب و هوایی، جنگل‌ها و مراتع و... مبتلاییم، باز هم برنامه توسعه کشور "برنامه هفتم که هم‌اکنون در مجلس در حال بررسی است" فاقد فصل مجزا و مختص به خود است.همه این چالش‌ها در شرایطی است که طی دو دهه گذشته، جایگاه ایران در شاخص‌های زیست محیطی، مداوم در حال افت بوده است.

به طور مشخص ما در سال 2005-2004 در شاخص عملکرد محیط زیست "EPI" در جایگاه 53 جهان "از میان 133 کشور" بوده‌ایم و در ادامه در میان 180 کشور جهان، از رتبه 83 در سال 2014 به جایگاه 105 در سال 2016 نزول کردیم. در سال 2022 نیز در همین شاخص همان‌طور که پیش از این نیز اشاره شد در رتبه 133 قرار گرفته‌ایم، این یعنی تداوم سیر نزولی و بحرانی‌تر شدن محیط زیست و زندگی 85 میلیون ایرانی.

با یک بررسی بسیار ساده با انبوهی از چالش‌های زیست محیطی در کشور روبه‌رو می‌شویم چالش‌هایی که بخش عمده آن معلول کم‌توجهی‌های مداوم بخش‌های مسئول به‌ویژه در حوزه محیط زیست و صنعت است.

همین دیروز به نقل از سید عادل مولا معاون اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان از تالاب هورالعظیم روایت غم‌انگیزی در رسانه‌ها منتشر شد.

وی اظهار کرد: وضعیت تالاب هورالعظیم خوب نیست و ادامه این روند قطعا منجر به مرگ آبزیان، آتش‌سوزی و تبدیل شدن این تالاب به کانون ریزگرد می‌شود، میزان آب موجود در تالاب اکنون ۴۵ درصد است و شرایط دمایی بالا، افزایش میزان تبخیر و نرسیدن حقابه موجب شده است هم‌اکنون شرایط خوبی نداشته باشد و مشکلات آن تشدید شود.

در شمال غرب کشور نیز بازدید میدانی هفته گذشته خبرنگار خراسان از بحرانی هولناک در دریاچه ارومیه حکایت می‌کرد، بحرانی که شاید این دریاچه را در آینده نه چندان دور به شوره‌زار ارومیه تبدیل کند، به تمامی این موارد وضعیت جنگل‌خواری‌ها، برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی و کم بارشی‌ها را هم اضافه کنید، حالا آیا چیزی از محیط زیست و طبیعت می ماند؟

آیا توسعه پایدار بدون توجه به محیط زیست ممکن است؟

اما این که با این وضعیت چرا دولت در لایحه پنج‌ساله هفتم توسعه که این روزها مراحل بررسی را در مجلس می‌گذراند، به محیط زیست کم‌توجهی کرده است، حتما راز و رمزی دارد که ما از آن بی اطلاعیم.

اما محسن پیرهادی نایب رئیس کمیسیون تخصصی بررسی این برنامه گفت: در کل لایحه برنامه هفتم 15 ماده مرتبط با موضوع محیط زیست تدوین شده است و متأسفانه مباحث زیست‌محیطی در این لایحه مهجور واقع شده‌اند و حتی در برخی از احکام این برنامه عقب‌گرد نسبت به برنامه‌های توسعه اول تا ششم دیده می‌شود. هدف‌گذاری و حتی اولویت دادن برای حل معضلات محیط‌زیستی موضوعی ضروری است اما متأسفانه این موارد در لایحه هدف‌گذاری نشده‌اند.

این اغماض در حالی است که بحث آلودگی هوا در کلان‌شهرها و مسئله گردوغبار برخی شهرهای مرزی و صنعتی کشور معضل ثابت و بزرگ شهرها در نیمه دوم سال است که در سال‌های اخیر منجر به اختلال در زندگی روزمره مردم شده‌است.

همان‌طور که پیرهادی در این مصاحبه تصریح کرد: توجه به محیط زیست زیربنا و راهبرد توسعه پایدار است. بنابراین با این نگاه ارزشمند در نایب رئیس کمیسیون تلفیق، باید امیدوار باشیم که مجلس، برنامه پنج ساله آینده را با محیط زیست آشتی دهد.