افزایش سرطان در بازار پر تقلب لوازم آرایشی

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، بازار لوازم آرایش ایران منطقه استحفاظی قاچاقچیان است و بیش از ۸۰ درصد این محصولات در گالری‌ها و فروشگاه‌های مختلف کالاهای قاچاق یا تقلبی هستند که سلامت مصرف‌کنندگان را به خطر می‌اندازند و داروخانه‌ها با توزیع محدود لوازم تولید داخل سهمی اندک و کمتر از ۲۰ درصدی از این بازار بزرگ بیش از ۲ میلیارد دلاری دارند.

وضعیت بازار لوازم آرایشی و بهداشتی چیزی شبیه بازار خودرو است که در شکل قانونی آن در انحصار تولیدکنندگان داخلی است اما انواع لوازم آرایشی خارجی به راحتی و بدون هیچ یا کمترین نظارتی همه‌جا به فروش می‌رسد و نه فقط کسی به سراغ قاچاقچیان این بازار معیوب اقتصادی نمی‌رود بلکه درباره عوارض خطرناک آنها نیز نه وزارت بهداشت و نه هیچ مرجع و سازمان دیگری پاسخگو نیست.

درباره حجم بازار لوازم آرایشی در ایران اعداد مختلفی اعلام شده است و رقم دقیق آن مشخص نیست.

محمدرضا بحیرایی رئیس انجمن واردکنندگان فرآورده‌های بهداشتی، آرایشی و عطریات ایران بازار لوازم آرایشی و بهداشتی ایران را حدود ۲.۵ میلیارد دلار اعلام کرده است.

موسی احمدزاده عضو هیات رئیسه انجمن واردکنندگان فرآورده‌های بهداشتی، آرایشی و عطریات ایران گفت: بر اساس آمارهای منتشر شده پارسال ۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار لوازم آرایشی و بهداشتی از مبادی غیررسمی و به صورت قاچاق وارد کشور شده است؛ ایران در رتبه اول پر مصرف‌ترین کشور دنیا از نظر مصرف مواد آرایشی است. از نظر کل لوازم آرایشی و بهداشتی در جهان رتبه هفتم را داریم و در منطقه خاورمیانه بعد از عربستان دوم هستیم. البته مصرف بالای عربستان به دلیل تردد زائران است و در واقع ایران اکنون رتبه اول مصرف مواد آرایشی را در منطقه دارد. متاسفانه لوازم قاچاق و تقلبی در ایران، اقتصاد پنهانی را به وجود آورده در این بازار بیشترین کالاهای مصرفی رژ لب، مژه مصنوعی، رژ گونه، لاک و ریمیل است.

آمار تکان‌دهنده این عضو انجمن واردکننگان لوازم آرایشی نشان می‌دهد بخش عمده بازار لوازم آرایشی در ایران اکنون در تسخیر محصولات قاچاق است و از بازار حدود ۲.۵ میلیارد دلاری آن ۲.۱ میلیارد دلار قاچاق است.

محمدرضا بحیرایی رئیس انجمن واردکنندگان فرآورده‌های بهداشتی، آرایشی و عطریات ایران گفت: در مورد لوازم آرایشی برندینگ بسیار مهم است و حتی اگر با مهندسی معکوس مشابه نمونه خارجی در داخل ساخته شود باز هم مصرف کننده به دنبال برند اصلی است. عمده تولیدات داخلی بر اساس مهندسی معکوس برندهای خارجی انجام می‌شود که چون رقابت خاصی در ایران وجود ندارد با افت کیفیت مواجه هستیم. برخی لوازم آرایشی مثل محصولات چشم تکنولوژی بالایی می‌خواهد و فقط چند کارخانه در دنیا مثلا مداد چشم تولید می‌کنند بنابراین عمده این محصولات در ایران به علت ممنوعیت واردات، قاچاق یا تقلبی هستند اما تولید برخی محصولات مثل کرم راحت است. برخی فروشندگان در ایران می‌گویند جنسشان خارجی اما درجه دو است که این موضوع درست نیست و به طور معمول این کالاها تقلبی هستند.

داور کاظمی کارشناس لوازم آرایشی در این خصوص گفت: لوازم آرایشی جزو محصولات مرتبط با سلامت است بنابراین حتما باید مجوز و تاریخ تولید و انقضا داشته باشند. میانگین سنی مصرف کنندگان لوازم آرایشی و بهداشتی در جهان ۲۵ سال است اما این سن هم اکنون در ایران به ۱۴ سال کاهش یافته است، تاکنون ۲۹۶ نوع بیماری ناشی از مصرف لوازم آرایشی و بهداشتی غیراستاندارد شناخته شده که شایع‌ترین آنها التهاب پوست، جوش‌های صورت، حساسیت پوستی، آلرژی، نازایی، سقط جنین بیماری‌های کبدی و انواع سرطان است.

لوازم آرایشی و بهداشتی جزو لوازم سلامت محور محسوب می‌شوند بنابراین مسئولیت آن با وزارت بهداشت و سازمان غذا و داروست که در این وزارتخانه قرار دارد اما واقعیت این است که این سازمان تقریبا هیچ نظارتی بر فروشگاههای عرضه لوازم آرایشی ندارد و فقط بر داروخانه‌ها که محصولات ایرانی را توزیع می‌کنند، نظارت دارد. به همین علت محصولات قاچاق و تقلبی به وفور در بازار عرضه می‌شود و تقریبا بدون هیچ مشکلی در سراسر کشور به فروش می‌رسند.

محمود آل بویه مدیرکل امور فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت که مسئول مستقیم این حوزه است در این خصوص گفت:‌ اکثر محصولات بهداشتی و آرایشی خارجی موجود در بازار تقلبی هستند و مصرف آنها از ضایعات پوستی تا کوری را برای مصرف کنندگان به دنبال دارد. در سال ۹۷ به دلیل مضیقه‌های ارزی که در آن سال وجود داشت واردات فرآورده‌های نهایی و بالک محصولات آرایشی و بهداشتی توسط وزارت صمت ممنوع شد و در زمان حاضر فقط چند قلم از این محصولات استثنائاً به صورت محدود وارد کشور می‌ شود و واردات عمده فرآورده‌های نهایی آرایشی به کشور ممنوع است.

وی افزود: وزارت بهداشت برای جلوگیری از شکل گیری بازار محصولات قاچاق سال گذشته نامه‌ای را به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارسال و اعلام کرد با واردات بالک "فله‌ای" فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی خارجی به ایران موافق هستیم اما مجوز واردات فله‌‍ای و بالک این محصولات توسط وزارت صمت هنوز صادر نشده است.

مدیرکل امور فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت گفت:‌ اکنون کارخانجات داخلی فقط آزاد هستند، مواد اولیه را وارد کنند و خودشان محصول نهایی را بسازند. بسیاری از مردم تمایل دارند کماکان از برندهای معروف استفاده کنند اما این برندها در بازار رسمی کشور در دسترس نیست. بنابراین برخی مصرف‌کنندگان مجبور هستند یا در مسافرت‌های خود به کشورهای خارجی این محصولات اصل را مستقیماً‌ از خارج از کشور خریداری کنند یا اینکه به بازار داخلی غیررسمی مراجعه کنند که اجناس و لوازم آرایشی و بهداشتی موجود در آن قاچاق یا تقلبی هستند. در این بازار مصرف‌کننده بیشتر پول برند اصلی را می‌پردازد اما محصول تقلبی می‌خرد. راهی نیز برای تشخیص آنکه این کالای قاچاق اصل است یا تقلبی ندارد. منظور از محصول تقلبی این است که محصولات به صورت زیرزمینی در داخل کشور پر می‌شوند و صرفاً ظرف و بسته‌بندی فرآورده، مشابه محصول خارجی است.

موسی احمدزاده عضو هیات رئیسه انجمن واردکننگان لوازم آرایشی گفت: مصوبه واردات بالک "فله‌ای" بیش از ۶ ماه است که صادر شده است اما هنوز این مصوبه ابلاغ نشده است. این مصوبه مبتنی بر واردات مواد لوازم آرایشی به فله‌ای است که در در داخل کشور در ظروف پر می‌شود و پس از بسته بندی به بازار عرضه می‌شود. شرکتهای داخلی در صورت واردات لوازم آرایشی برند به صورت بالک و فله‌ای می‌توانند به تدریج و به صورت مرحله‌ای فرمولاسیون این محصولات را نیز به دست آورند و به این ترتیب کیفیت محصولات تولید داخل افزایش می‌یابد.

ممنوعیت واردات لوازم آرایشی از سال ۱۳۹۷ 

نیما بدری داروساز در این خصوص گفت: مراکز عرضه لوازم آرایشی و بهداشتی در کشور سه دسته هستند که شامل داروخانه‌ها، فروشگاهها ، گالری‌های لوازم آرایشی و سایت‌های فروش آنلاین هستند. محصولات آرایشی هم شامل لوازم زیبایی مثل رژ لب، رنگ مو و امثال آن و هم کرم‌ها و لوازم مراقبت از پوست است که در خانه یا سالن‌های زیبایی استفاده می‌شوند، واردات لوازم آرایشی به کشور از حدود سال ۹۷ با ابلاغ وزارت صنعت معدن و تجارت ممنوع شد. سازمان غذا و دارو نیز در این سال دستورالعملی صادر و اعلام کرد که دیگر به واردات لوازم آرایشی و بهداشتی ساخته شده مجوز واردات نمی‌دهد و این اقلام می‌تواند به صورت بالک وارد کشور شده و در داخل بسته بندی و پر شود یا اینکه به صورت کامل تولید داخل باشد.

وی افزود: در پی ممنوعیت واردات لوازم آرایشی خارجی به کشور یکسری شرکتهای داخلی وارد عرصه تولید شدند. لوازم آرایشی تولید داخل عمدتا در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند که تحت نظارت سازمان غذا و داروست و تقریبا می‌توان با ۹۹ درصد اطمینان گفت که در داروخانه‌ها محصولات آرایشی بدون مجوز وجود ندارد، در عوض هیچ نظارتی بر فروشگاهها، گالری‌ها و سایت‌ها و مراکز فروش آنلاین لوازم آرایشی و بهداشتی وجود ندارد. تعداد این مراکز بیش از دو برابر تعداد داروخانه‌های کشور است و اکثر آنها از یکسری عمده فروش در چند پاساژ و بازار معروف تهران خرید می‌کنند.

بدری گفت: بسیاری از فروشندگان این کالاها ادعا می‌کنند که این کالاها اصل هستند و مثلا از فرانسه، ایتالیا، بزریل، آلمان یا جاهای دیگر آمده است اما این کالاها دو دسته هستند، یکسری کالاهای تقلبی هستند که به صورت زیرپله‌ای عمدتا در داخل تولید یا بسته بندی شده‌اند یا اینکه به صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند. اکنون بخش عمده بازار لوازم آرایشی در ایران قاچاق است. حجم آن بسیار بالا و در حد چند ۱۰ هزار میلیارد عدد است بنابراین نمی‌تواند چمدانی باشد و قاعدتا باید یک قاچاق سازمان یافته بسیار گسترده باشد و اگر هم بیشتر آن زیر پله‌ای باشد که واقعا فاجعه است، در هر صورت بخش قابل توجهی از این کالاها تقلبی و زیر پله‌ای هستند که بر روی بطری‌های آنها در داخل چاپ می‌زنند. بازار بزرگی برای چاپ روی بطری‌ها در ایران به همین علت ایجاد شده است، بطری‌های شبیه کالای اصلی به این شرکتها برده می‌شود و بر روی آن شبیه برچسب برند اصلی چاپ می‌شود و با مواد درست یا نادرست در داخل کشور پر می‌شوند.

وی افزود: بسیاری از لوازم آرایشی در بازار ایران از این دسته هستند، مثلا در ۵۳ برند صافی و احیای مو در کشور فقط دو محصول مجوز قانونی دارند و بقیه یا قاچاق هستند یا به صورت زیرپله‌ای در داخل تولید شده‌اند اما توسط عمده فروش‌ها به صورت گسترده در بازار ایران توزیع می‌شوند. شاید در هیچ کسب و کار دیگری این حجم محصول غیر قانونی در بازار کشور وجود نداشته باشد. در صنایع دیگر مثلا غذا به صورت محدود شاید تعدادی محصول مسافرتی هم در یک گوشه فروشگاه وجود داشته باشد اما در بازار لوازم آرایشی حدود ۹۰ درصد بازار در اختیار لوازم غیر قانونی و بدون مجوز است و در این حجم بزرگ بازار تقریبا نیمی از محصولات لوازم قاچاق و نیمی کالاهای تقلبی و زیرپله‌ای هستند.

این داروساز و کارشناس لوازم آرایشی و بهداشتی تاکید کرد: این حجم بالای لوازم آرایشی قاچاق در کشور به هیچوجه نمی‌تواند چمدانی باشد. به نظر می‌رسد با توجه به تعدد برندهای خارجی لوازم آرایشی در کشور نمی‌تواند همه آنها در انحصار یک یا دو وارد کننده باشد و احتمالا تعداد بیشتری وارد کننده عمده این محصولات به کشور وجود دارد که بدون مشکل این لوازم آرایشی را وارد می‌کنند و قاعدتا افراد شناخته شده‌ای هستند که به راحتی و بدون دغدغه می‌توانند این کالاهای قاچاق را به صورت گسترده در بازار ایران توزیع کنند، توزیع این محصولات لوازم آرایشی قاچاق در بیشتر فروشگاه‌های لوازم آرایشی سطح شهرها به راحتی در حال انجام است و فروشندگان هم هیچ ترسی ندارند که احیانا یک بازرس از یکی از نهادهای دولتی با آنها برخورد کند و جلوی فروش این کالاها را که مجوز و پروانه‌ای برای فروش ندارند بگیرد.

بدری ادامه داد: بازرسی های سازمان غذا و دارو محدود به داروخانه‌هاست و به همین علت هیچ کدام از این کالاهای قاچاق در داروخانه‌ها پیدا نمی‌شود. به قدری بازرسی‌های سازمان غذا و دارو بر داروخانه‌ها شدید است که به ندرت یک داروخانه ممکن است جرأت کند و یک کالاهای غیر مجاز عرضه کند اما در عوض در گالری‌ها و فروشگاه‌های سطح شهر به ندرت می‌توانید یک کالای مجوزدار پیدا کند، با وجود تعدد تولیدات برخی لوازم آرایشی قانونی در داروخانه‌ها، تمایل مردم بیشتر به خرید لوازم آرایش و برندهای خارجی است به همین علت سهم بیشتر بازار لوازم آرایشی در خارج از داروخانه‌ها و فروشگاه‌هایی است که عمده محصولات آنها قاچاق است.

وی اضافه کرد: نکته نگران کننده در مورد لوازم آرایش قاچاق در ایران این است که بسیاری از این اقلام که محصولات تقلبی و زیرپله‌ای و بسیار شبیه محصولات اصلی هستند، سلامت مردم را به خطر انداخته‌اند. مثلا در مورد محصولات احیای مو با این مساله مواجه هستیم. اولین نسل محصولات صافی و احیای مو، محصولات ژاپنی بودند که از مشتقات سولفات دار استفاده می‌کردند. این مواد بوی خیلی بدی داشتند و به مرور منسوخ شدند. نسل بعدی این محصولات از صافی‌های فرمالدهید دار استفاده کردند که به صافی‌های برزیلی معروف بود.

این کارشناس لوازم آرایشی و بهداشتی ادامه داد: فرمالدهید یک ماده فوق العاده سمی است به همین علت حتی کمترین مقدار آن در لوازم آرایشی در دنیا ممنوع شده است. بر اساس اعلام آژانس دارویی اروپا مقدار مجاز فرمالدهید در لوازم آرایشی حداکثر می‌تواند حدود دو هزارم درصد باشد، این مقداری است که نمی‌شود از مواد آرایشی جدا کرد و در این حد خطر زیادی ایجاد نمی‌کند اما در صافی‌های موی غیر مجاز قاچاق و تقلبی موجود در بازار ایران میزان فرمالدهید حدود ۱۰ و گاهی تا ۱۵ درصد است که میزان بسیار خطرناک و چند ده هزار برابر میزان مجاز است و هیچ جای دنیا تا این اندازه مواد سمی در این محصولات آرایشی وجود ندارد.

بدری در خصوص عوارض مصرف فرمالدهید در لوازم آرایشی گفت:‌ تعداد قابل توجهی از آرایشگرهایی که در ایران از این مواد آرایشی تقلبی از جمله احیا کننده‌های مو یا رنگ موهای غیرمجاز استفاده می‌کنند به علت عوارض این ماده به سرطان مبتلا شده‌اند. این مواد در واقع ساختار سلولی را در بدن از بین می‌برند و باعث انواع سرطان می‌شوند، در هر فردی ممکن است یک نوع سرطان را به وجود بیاورد اما سرطان کلیه، ریه، کبد و آسیب‌های مغزی و پارکینسون از جمله عوارض این لوازم آرایشی غیر مجاز هستند که در بین مصرف کنندگان این محصولات دیده می‌شود.

وی اظهار کرد: مشکلات تنفسی از جمله آسم و COPD نیز در بین مصرف کنندگان این محصولات آرایشی و به خصوص آرایشگران بسیار زیاد است. بسیاری از آرایشگران این مشکلات را باور نمی‌کنند و فکر می‌کنند این عوارض مربوط به آنها نیست و احتمال بروز چنین عوارضی برای آنها کم است در حالی که اصلا این طور نیست. اصلا معلوم نیست چه کسی مسئول نظارت بر این بازار است. سازمان غذا و دارو می‌گوید فقط به محصولات ایرانی مجوز می‌دهد که در داروخانه‌ها توزیع می‌شوند و سطح نظارتی این سازمان هم داروخانه‌ها هستند بنابراین احتمالا اتحادیه صنف فروشندگان لوازم آرایشی باید در این زمینه نظارت داشته باشند که در عمل هیچ نظارتی را ندارند.

این کارشناس لوازم آرایشی و بهداشتی گفت: راه حل این مساله این است که برندهای خارجی هم بتوانند در داخل تحت نظارت سازمان غذا و دارو تولید داشته باشند و محصولات آنها تحت نظارت این سازمان وارد بازار شود. جدا از مسائل اقتصادی و رقابتی که در بازار وجود دارد سازمان غذا و دارو باید اولویت را به سلامت مردم بدهد، به هر حال برندها و محصولات خارجی در ایران مشتری دارند و این حق مردم است که محصول سالم و بدون عارضه‌ای را در اختیار داشته باشند اما ممنوعیت واردات این حق را از مردم می‌گیرد. البته این مشکل هم وجود دارد که در صورت آزاد شدن واردات برندهای معروف لوازم آرایشی، برخی شرکتها باز هم همین مسیر فعلی را ادامه بدهند و نوع تقلبی یا غیر اصل این محصولات را از چین یا پاکستان با قیمت ارزانتر وارد کنند، چون حاشیه سود بسیار بیشتری دارد به خصوص اینکه روی این محصولات درج نمی‌شود که ساخت چین یا جای دیگری است و نام کشور سازنده اصلی قید می‌شود.

به گزارش ایرنا بدری در پایان گفت: در مورد سایر لوازم آرایشی هم مشکلات و عوارض جدی وجود دارد؛ به طور مثال بسیاری از رژ لب‌ها حاوی مقادیر زیاد و خطرناک سرب هستند که برای زنان و مصرف‌کنندگان آنها بسیار خطرناک است. تنها راه‌حل اساسی این است که سازمان غذا و دارو همانند داروخانه‌ها بر گالری‌ها و فروشگاه‌های لوازم آرایشی سطح شهرها هم نظارت داشته باشد. اگر قرار است محصولات و لوازم آرایشی اصل از برندهای معروف وارد شود، باز هم اگر در سطح بازار نظارت نباشد، تقلب ادامه می‌یابد.