۲ برنامه جدید برای افزایش امنیت خون‌های اهدایی

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، عبادالله سالک‌مقدم با بیان اینکه در آستانه ۵۰ سالگی سازمان انتقال خون قرار داریم گفت: بررسی کارنامه کاری سازمان انتقال خون بیانگر این است که همواره در رتبه‌بندی‌های جهانی در جایگاه بالا قرار داشته‌ایم، به طور مثال از وضعیت خوبی در شاخص‌های "اهدای خون به صورت ۱۰۰ درصد داوطلبانه" و "تولید فرآورده" برخورداریم.

معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون با بیان اینکه ۹۸ درصد از "خون کامل" را به فرآورده تبدیل می‌کنیم ادامه داد: تبدیل ۹۸ درصدی خون به فرآورده‌های خونی، یک شاخص بالای جهانی به حساب می‌آید. بررسی‌ها بیانگر این است که بسیاری از کشورهای صاحب‌نام دنیا، ۹۷ درصد از خون‌های گرفته شده را به فرآورده‌های خونی تبدیل می‌کنند؛ در حالی که این میزان در کشور ایران ۹۸ درصد است.

وی در خصوص امنیت خون‌های اهدایی در کشور نیز خاطرنشان کرد: کشورهای دنیا را از منظر سلامت خون به سه گروه "درآمد بالا" "درآمد متوسط" و "درآمد کم" تقسیم‌بندی کرده‌اند. ایران از نظر امنیت خون در رتبه‌های بالا قرار دارد و جزو کشورهای با درآمد بالا محسوب می‌شود، اگرچه تحریم شده‌ایم و با محدودیت‌های فراوانی مواجه هستیم ولی به نحوی عمل کرده‌ایم که از نظر امنیت خون جزو کشورهای امنیت بالا به حساب می‌آییم. منظور از درآمد بالا این است که امکانات مالی فراهم است و هر اقدامی که مدنظر باشد، انجام می‌شود.

سالک‌مقدم در خصوص اقدامات سازمان انتقال خون تصریح کرد: اگرچه دستاوردهای مهمی به دست آورده‌ایم اما همچنان در مسیر کسب دستاوردها گام برمی‌داریم. سازمان انتقال خون، روش‌های نوینی را طی ۲ سال اخیر طراحی کرده و برخی از این روش‌ها با هدف ارائه خدمات بهتر عملیاتی شده‌اند.

معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون در خصوص روش‌های نوین سازمان انتقال خون اظهار کرد: طرح آزمایش‌های غربالگری "نَت" "نوکلئیک اسید تست" یک آزمایشگاه مولکولی است. این آزمایش سبب می‌شود دوران پنجره‌ای بیماری‌ها به شدت کاهش یابد و میزان امنیت خون به شدت بیشتر شود.

سالک‌مقدم با اشاره به دیگر مزایای آزمایش نوکلئیک اسید اظهار کرد: انجام تست نت می‌تواند دوران محدودیت‌های پرخطری را به شدت کاهش دهد، به طور مثال اگر برخی عوامل پرخطر پس از یک سال شناسایی می‌شوند با انجام این تست طی چند ماه شناسایی می‌شوند.

معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون گفت: افزایش ذخایر خون آثار مثبتی به ارمغان می‌آورد، با انجام آزمایش نَت نه تنها میزان ذخایر خون افزایش می‌یابد بلکه خون‌های ذخیر شده کیفیت بالاتری از منظر سلامتی خواهند داشت. هنگامی که ذخایر خون بیشتر شود، در نهایت پلاسما و داروی مشتق از پلاسمای بیشتری نیز تولید می‌شود، آزمایش نوکلئیک اسید یک تست گران‌قیمت به حساب می‌آید، اگرچه یک آزمایش گران است اما آن را اجرایی کرده‌ایم، این تست برای استان تهران به صورت ۱۰۰ درصدی اجرا می‌شود و با گسترش این تست طی یک یا دو ماه آینده در تمام کشور اجرا می‌شود.

وی افزود: برخی از کشورهای بسیار پیشرفته نسبت به انجام تست "غربالگری آنتی‌بادی" اقدام کرده‌اند، هدف از انجام تست آنتی‌بادی این است که خون اهداکننده از منظر دارا بودن آنتی‌بادی مورد بررسی قرار گیرد و آنتی‌بادی موجود در خون برای دریافت‌کننده، مشکل ایجاد نکند.

سالک‌مقدم ادامه داد: به منظور انجام این تست دستگاه تست‌های غربالگری آنتی‌بادی در استان‌های کشور نصب شده و این احتمال وجود دارد که فرایند این غربالگری طی چند روز آینده آغاز شود. کیت‌های غربالگری آنتی‌بادی نیز خریداری شده‌اند. غربالگری آنتی‌بادی خون‌های اهدایی یک کار ارزشمند است و جزو الزامات شرکت‌های پالایشگاه خون به حساب می‌آید.

وی افزود: یکی از فرآورده‌های سازمان انتقال خون، خون فیلتر شده است، منظور از خون فیلتر شده این است که گلبول سفید از خون جدا می‌شود، چراکه گلبول سفید در خون‌های اهدایی، مضراتی دارند و سبب ایجاد تب می‌شود. همچنین برخی از ویروس‌ها مانند HTLV۱ و HTLV۲ وجود دارند، هنگامی که گلبول سفید از خون جدا می‌شود این ویروس‌ها نیز جدا می‌شوند. جداسازی گلبول سفید از خون‌های اهدایی مزایای فراوانی به همراه دارد؛ به طور مثال، میزان مرگ و میر بیماران در جراحی قلب در صورت نیاز به خون کاهش می‌یابد. نه تنها میزان مرگ و میر بیماران در جراحی قلب در صورت نیاز به خون کاهش می‌یابد بلکه میزان بستری در بیمارستان‌ها و میزان بستری نوزادان نیازمند NICU که به خون نیاز دارند، کاهش می‌یابد.

سالک‌مقدم اظهار کرد: جداسازی گلبول سفید از خون‌های اهدایی یک کار ارزشمند است و ارزش افزوده به همراه دارد. اگرچه قیمت کیسه‌های فیلتردار نسبت به سایر کیسه‌ها گران‌تر است اما منفعتی که این کیسه‌ها دارند برای شبکه بهداشتی چندین برابر هزینه‌های انجام شده است. با توجه به مزایایی که کیسه‌های فیلتردار دارند، سازمان انتقال خون در نظر دارد تولید خون‌های فیلترشده را به سمت ۱۰۰ درصدی سوق دهد.

معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون در خصوص وضعیت خون‌های فیلتر شده در کشور گفت: میزان خون‌های فیلتر شده در برخی از استان‌های کشور به مرز ۷۰ درصد رسیده است و این میزان رو به افزایش است. اگرچه خون فیلتر شده ارزشمند است، اما در عین حال به نیروی انسانی و زمان بیشتری برای فیلتراسیون نیز نیاز دارد. اگر نیروی انسانی و امکانات مورد نیاز سازمان انتقال خون فراهم شود با سرعت بالایی می‌توانیم میزان خون‌های فیلترشده را به ۱۰۰ درصد برسانیم. در نظر داریم که میزان خون‌های فیلتر شده را طی سال آینده به ۸۰ درصد برسانیم.

وی با بیان اینکه تهیه فرآورده به صورت "بافی‌کوت" را در کانون توجه قرار داده‌ایم افزود: در حال حاضر فرآورده‌های خونی به صورت "پی آر پی" انجام می‌شود. خون کامل باید با بهره‌ گرفتن از یک روش خاص به پلاسما، گلبول قرمز و پلاکت تبدیل شود. روش پی آر پی که توسط سازمان انتقال خون انجام می‌شود، در وهله نخست پی‌ آر پی تولید شده و سپس فرآورده‌های دیگر تولید می‌شود. روش پی‌ آر پی مزایا و معایبی دارد.

سالک‌مقدم تصریح کرد: روش بافی‌کوت نسبت به پی‌ آر پی زمانبر است و به تجهیزات خاص نیاز دارد اما سبب می‌شود استحصال پلاسما از هر خون کامل حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش یابد و این در شرایطی است که پلاسما به یک کالای استراتژیک در دنیا تبدیل شده است. همچنین عمر پلاکت‌ها که با روش پی‌آرپی به دست می‌آیند حدود ۳ روز است و با روش بافی‌کوت به هفت روز برسد، پلاکت به دلیل  اینکه عمر کوتاهی دارد یک محصول استراتژیک به حساب می‌آید، انجام تست بافی‌کوت به تجهیزات خاص نیاز دارد؛ آموزش این تست در یکی از استان‌های کشور عملیاتی شده است و امکاناتی به منظور فرآوری ۵۰۰ هزار خون به این روش برای سال آینده فراهم کرده‌ایم.

معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون ادامه داد: وضعیت ذخایر خونی خوب است، حدود ۸ تا ۱۰ روز ذخایر خونی داریم اما نکته مهم و اساسی این است که برای حوادث غیرمترقبه برنامه‌ریزی کنیم. وضعیت ذخایر خونی باید به نحوی باشد که بتوانیم شرایط خاص، بحران‌ها و حوادث غیرمترقبه را پوشش دهیم.

به گزارش ایسنا وی در پایان در خصوص وضعیت پوشش بیمارستانی نیز افزود: پوشش بیمارستانی به صورت ۱۰۰ درصدی انجام می‌شود. البته تمام مراکز انتقال خون در شرایط خاص مانند "سرمای هوا" تحت تاثیر قرار می‌گیرند. همچنین کشورهای اسلامی در برخی از مناسبت‌های مذهبی مانند ماه رمضان به دلیل روزه‌داری افراد، با کاهش تعداد مراجعه‌کنندگان روبرو می‌شوند. نکته مهم این است که اهدای خون هیچ منعی با روزه‌داری ندارد و اهداکنندگان در صورتی که سحری خورده باشند، می‌توانند خون اهدا کنند، زمان‌بندی مراکز انتقال خون در ماه رمضان تغییر می‌کند و از آنجا که امسال ماه رمضان با ایام نوروز مصادف شده، پیش‌بینی‌های لازم صورت گرفته است.