اولویت منافع بیمار بر منافع حِرَف پزشکی

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، یکی از مباحثی که «راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای شاغلین حِرَف پزشکی و وابسته‌ سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران» به صورت تفصیلی به آن پرداخته است، موضوع «اولویت منافع بیمار بر منافع ارائه دهندگان خدمت و همچنین پرهیز از تحمیل هر گونه هزینه‌ غیرضرور» به آنها است؛ به طوری که فصل چهارم راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای شاغلین حرف پزشکی و وابسته به موضوع «اولویت منافع بیمار» اختصاص داده شده و این فصل با ماده ۲۵ آغاز می‌شود و با ماده ۴۷ به پایان می‌رسد.  

در ماده یک فصل مربوط به این موضوع در راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای اعضای سازمان نظام پزشکی تاکید شده‌ است که در پیشنهاد هر مداخله سلامت به بیماران شامل همه اقدامات تشخیصی و درمانی منافع بیمار نسبت به هر منفعت دیگری در اولویت قرار می‌گیرد، از جمله مواردی که ممکن است با نادیده گرفتن منافع بیمار نصیب خانواده یا نزدیکان او شود. همچنین ترجیح منافع جامعه نسبت به منافع تک تک بیماران تنها در مواردی موجه است که در چهارچوب دستورالعملی رسمی تصویب و ابلاغ شده باشد. در فقدان دستورالعمل مذکور لازم است منافع تک تک بیماران نسبت به منفعت هر فرد، گروه و جامعه در اولویت قرار گیرد.

براساس ماده ۲۷ راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای شاغلان حرف پزشکی و وابسته سازمان نظام پزشکی لازم است از تحمیل هرگونه هزینه غیرضرور و یا فاقد وجاهت علمی بر بیماران به هر شکل و عنوان خودداری شود. برای ترغیب بیماران به استفاده از خدمات غیرضروری دلایلی از جمله دفاع از خود در مقابل شکایت احتمالی بیمار و یا ایجاد منفعت برای فرد یا موسسه ثالث موجه نیستند.

در ماده ۲۸ راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای آمده است شاغلان حرف پزشکی و وابسته در مواردی که مسئولیت ارائه خدمت به بیماران و دیگر گیرندگان خدمات سلامت را می‌پذیرند مسئول ادامه درمان بیمار در حد توانایی و تخصص خود هستند. عدم پذیرش بیماران تنها به دلیل وجود محدودیت‌های موجه «نظیر کمبود وقت و امکانات مناسب یا عدم توانایی فنی و علمی کافی» قابل قبول است.

همچنین بر اساس ماده ۲۹ راهنمای اخلاق حرفه‌ای پزشکی لازم است شاغلان حرف پزشکی و وابسته در موقعیت‌هایی که احتمالا منافع آنها را در تعارض با منافع بیماران قرار می‌دهد «از جمله مشارکت در هر توافق یا قرارداد» برپایه اولویت منافع بیمار اقدام کنند.

بر مبنای ماده ۳۰ راهنمای اخلاق حرفه‌ای لازم است در ارجاع بیماران به دیگرحرف پزشکی و وابسته یا موسسات پاراکلینیکی از جمله مراکز تصویربرداری، داروخانه، بیمارستان، آزمایشگاه و مانند آن منافع و مصالح پزشکی بیماری در اولویت قرار داده شود. همه ارجاعات باید در راه مصالح بیماران برطبق موازین پذیرفته شده علمی و براساس صلاحیت و توانایی حرفه‌مند ارائه‌کننده خدمات سلامت و یا کیفیت مراکز ارائه‌کننده خدمات تشخیصی و درمانی باشد که بیمار به آنها ارجاع داده می‌شود.

در ماده ۳۱ راهنمایی عمومی اخلاق حرفه‌ای آمده است، دریافت و اعطای هرگونه پاداش و امتیاز اعم از وجه نقد، هدیه، تخفیف در اجاره یا هزینه‌های مطب، درخواست ارجاع متقابل بیمار و مانند آن در ازای ارجاع بیمار به دیگر شاغلان حرف پزشکی و وابسته و یا به مراکز تشخیصی و درمانی اعم از بیمارستان، آزمایشگاه، مراکز تصویربرداری، مراکز بازتوانی و یا شرکت‌های تجهیزات پزشکی، داروخانه و مانند آن ممنوع است.

براساس ماده ۳۲ راهنمای اخلاق حرفه‌ای، شاغلان حرف پزشکی و وابسته نباید در مطب یا کلینیک در به‌کارگیری و استفاده از تجهیزات تشخیصی و درمانی «مانند اکوکاردیوگرافی، آندوسکوپی، نوار مغز، نوار قلب و مانند آن که استقرار آنها در مطب به موجب مقررات و ضوابط حرفه‌ای مجاز شمرده می‌شود» منافع خود را بر منافع و مصالح بیماران ترجیح دهند. اساس به‌کارگیری چنین تسهیلاتی در مطب و درمانگاه‌های شخصی باید در راه رفاه و آسایش و منافع بیماران باشد.

همچنین در ماده ۳۳ راهنمای اخلاق حرفه‌ای آمده است لازم است از پذیرفتن هرنوع هدیه از بیمار و همراهان وی که قضاوت حرفه‌ای و روند ارائه خدمات به بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد خودداری شود. قبول هدایای متعارف و با ارزش اندک مالی «مانند گل، شیرینی و لوح تقدیر که برای قدردانی از سوی بیماران اهدا می‌شود» بلامانع است. لازم است نپذیرفتن هدیه به شیوه مناسب که موجب رنجش یا خجالت بیماران نشود صورت پذیرد و دلیل نپذیرفتن هدیه برای بیمار توضیح داده شود.

براساس ماده ۳۴ شاغلان حرف پزشکی و وابسته مکلفند در ارتباط با صنایع دارویی و تجهیزات پزشکی به گونه‌ای عمل کنند که قضاوت حرفه‌ای و وفاداری آنها به اصول علمی تحت تاثیر قرار نگیرد. شاغلان حرف پزشکی و وابسته باید کیفیت و کمیت ارتباط خود را با صنایع و شرکت‌ها به گونه‌ای تنظیم کنند که حاضر به اظهار شفاف آن به بیماران و عموم مردم باشند و اطلاع عموم از این ارتباط، اعتماد مردم را به جامعه پزشکی خدشه‌دار نکند.

در ماده ۳۵ راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای آمده است شاغلان حرف پزشکی و وابسته نباید به هیچ‌وجه مشوق‌های مالی و رفاهی را از طرف شرکت‌ها و صنایع برای تجویز محصولات آنها بپذیرند. پذیرش هرگونه وجه مالی برای هزینه سفر و اقامت برای تعطیلات، شرکت در کنفرانس‌ها، سمینارها، کارگاه‌ها و برنامه‌های آموزش مداوم از طرف شرکت‌ها و صنایع یا نمایندگان آنها برای خود و خانواده خود شامل این ممنوعیت است. پذیرش هدایای که نفع آن به بیماران برسد «مانند داروهای رایگان برای بیماران کم‌بضاعت» می‌تواند قابل قبول باشد.

براساس ماده ۳۶ راهنمای اخلاق حرفه‌ای، دریافت کمک‌هزینه از شرکت‌ها و صنایع برای برگزاری کنفرانس‌ها یا همایش‌های علمی به وسیله شاغلان حرف پزشکی و وابسته به صورت فردی مجاز نیست. تنها انجمن‌های حرفه‌ای و علمی دارای مجوز و دانشگاه‌های علوم‌پزشکی می‌توانند این کمک‌ها را دریافت و در صورت‌های مالی خود به صورت کاملا شفاف منظور کنند.

بر مبنای ماده ۳۷ راهنمای اخلاق حرفه‌ای شاغلان حرف پزشکی و وابسته باید از نوشتن توصیه‌نامه تبلیغی بر باارزش بودن یا مفید بودن یا برتری محصولات اختصاصی شرکت‌ها و صنایع بنا به درخواست این شرکت‌ها و موسسات خودداری کنند. این الزام انتشار نتایج پژوهش‌هایی را که انجام آنها به توصیه یک کمیته اخلاقی در پژوهش معتبر رسیده باشد و طی آن، منافع یک دارو یا محصول خاص گزارش شود، شامل نمی‌شود.

همچنین بر اساس ماده ۳۸ اخلاق حرفه‌ای پزشکی لازم است شاغلان حرف پزشکی و وابسته، تحت هر شرایطی چه در بخش دولتی و چه در بخش غیردولتی به تعرفه‌های رسمی که مورد تایید سازمان است پایبند باشند. تخطی از این تعرفه‌ها با استدلال‌هایی از قبیل کم‌بودن دستمزد، واقعی نبودن تعرفه‌ها یا عناوینی مانند ارائه خدمات با کیفیت بهتر و سریع‌تر ممنوع است.

طبق ماده ۳۹ اخلاق حرفه‌ای پزشکی نیز شاغلان حرف پزشکی و وابسته نباید برای خدمتی که به وسیله آنها یا با نظارت مستقیم آنها ارائه نشده است وجهی دریافت کنند. مبنای هرگونه وجهی که بیمار باید بپردازد یا پولی که حرفه‌مندان پزشکی یا موسسات ارائه‌کننده خدمات سلامت دریافت می‌کنند باید خدماتی باشد که به راستی از سوی افراد یا موسسات یاد شده برای بیمار انجام شده است.

بر اساس ماده ۴۰ نیز شاغلان حرف پزشکی وابسته موظفند در موارد اورژانس بدون توجه به هزینه برای نجات جان بیماران از همه امکانات خود استفاده و در صورت نبود امکانات لازم برای نجات بیمار، زمینه انتقال آنها را به مراکز درمانی مناسب فراهم کنند.

بر مبنای ماده ۴۱ هم لازم است شاغلان حرف پزشکی و وابسته در سراسر دوره تشخیص و درمان برای بیمارانی که درمان آنها را برعهده می‌گیرند به نحو مقتضی در دسترس باشند و نحوه دسترسی به خود یا دستیاران دارای صلاحیت علمی و عملی خود را برای برقراری تماس و کسب راهنمایی در مواقع اورژانسی در اختیار بیماران قرار دهند. در مواردی که شاغلان حرف پزشکی و وابسته به هر دلیل از جمله مسافرت و مانند آن خارج از محدوده دسترسی قرار دارند، لازم است تمهیدات لازم را برای جایگزینی فردی با صلاحیت علمی و عملی قابل قبول فراهم کنند. این جایگزینی باید به نحو مقتضی، مکتوب و به اطلاع بیماران رسانده شود.

براساس ماده ۴۲ نیز جذب و هدایت بیمار از موسسات بهداشتی درمانی دولتی و خیریه به مطب شخصی یا بخش خصوصی «اعم از بیمارستان و درمانگاه و مانند آن و بالعکس» به منظور استفاده مادی توسط شاغلان حرف پزشکی و وابسته ممنوع است.

بر مبنای ماده ۴۳ راهنمای اخلاق حرفه‌ای، شاغلان حرف پزشکی و وابسته باید تا حد امکان داروهایی را که از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در فارماکوپه «مجموعه دارویی کشور» اعلام شده باشد برای بیماران تجویز کنند. این الزام، مانع از دادن آگاهی‌های بیشتر به بیماران درباره دیگر داروهای موثر نیست.

براساس ماده ۴۴ قانون اخلاق حرفه‌ای، رها کردن بیماران نیازمند دریافت خدمات سلامت، بدون تحویل دادن بیمار به دیگر حرفه‌مند دارای صلاحیت به دلایلی مانند پایان‌یافتن نوبت کاری به هیچ وجه پذیرفتنی نیست. لازم است شاغلان حرف پزشکی و وابسته پس از پایان نوبت کاری خود از رها نشدن بیمار و انتقال مسئولیت مراقبت از وی به دیگر شاغلان حرف پزشکی وابسته که برای این امر واجد صلاحیت هستند، اطمینان حاصل کنند.

بر مبنای ماده ۴۵ تجویز داروهایی که اثر روان‌گردانی یا مخدر دارند جز برای افرادی که از دردهای شدید غیرقابل کنترل رنج می‌برند یا در مواردی که ضرورت پزشکی مصرف این داروها را برای بیمار ایجاب می‌کند ممنوع است.

در ماده ۴۶ اخلاق حرفه‌ای پزشکی نیز آمده است که پیشنهاد یا برقراری هرگونه رابطه عاطفی با بیماران و همراهان آنها مادامی که رابطه حرفه‌ای و درمانی با بیمار برقرار است برای شاغلان حرف پزشکی و وابسته ممنوع است. شاغلان حرف پزشکی و وابسته مکلف هستند از جایگاه خود در درمانگر برای هرگونه بهره‌جویی «مانند بهره‌جویی جنسی، اقتصادی و اداری» از بیمار و همراهش خودداری کنند.

براساس ماده ۴۷ نیز تبلیغ تجاری کالاهای پزشکی و دارویی از سوی شاغلان حرف پزشکی و وابسته، به صورت مستقیم و غیرمستقیم «شامل نصب اعلانات تبلیغی در محل کار که جنبه تجاری دارد و یا ارائه سخنرانی تبلیغی برای محصولات تجاری» مجاز نیست.