🔴 خشونت علیه پزشکان ، یک فوریت بین‌المللی

پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا):

✅ انواع خشونت:
🔸 خشونت فیزیکی و جنسی
🔸 خشونت عاطفی یا روانی
🔸 خشونت اجتماعی-اقتصادی (شامل شرایطی مانند عدم اجازه برای کارکردن، کسب درآمد، اجبار به کار کردن بدون دریافت دستمزد و غیره)
🔸 خشونت در محل کار
🔸 خشونت خانگی

✅ سازمان جهانی بهداشت (WHO) خشونت فیزیکی و روانی در محل کار را اینگونه تعریف می‌کند:
«حوادثی که در آن کارکنان در شرایط مرتبط با کارشان مورد آزار، تهدید یا تجاوز قرار می‌گیرند. از جمله حین رفت‌وآمد به محل کار و بازگشت از محل کار که منجر به چالش صریح یا ضمنی برای ایمنی، رفاه و آسایش یا سلامتی فرد می‌شود.»

✅ خشونت محل کار یک مشکل جهانی است که در بخش‌هایی که نیاز به تعاملات انسانی نزدیک و زیاد دارند، شیوع بیشتری دارد و بخش مراقبت‌های بهداشتی نمونه بارز آن است.
از نظر انجمن جهانی پزشکی، خشونت علیه کادر درمان «یک فوریت بین المللی است که پایه‌های سیستم های بهداشتی را تضعیف می کند و به شدت بر سلامت بیمار تأثیر می گذارد.»

✅ ما هر روز گزارش هایی میبینیم و می شنویم از حمله، تهدید، توهین، انگ از سوی جوامع و حتی نهادهای دولتی.
در برخی زمانها، پزشکان به دلیل محکوم کردن شرایط نامناسب کار، کمبود آشکار تجهیزات پزشکی یا انتقاد از عملکرد دولت قربانی تلافی‌جویی می‌شوند.

✅ در سال‌های اخیر، تعداد اعمال خشونت‌آمیز علیه کارکنان مراقبت‌های بهداشتی به‌طور باورنکردنی افزایش یافته است. روند فزاینده خشونت علیه پزشکان در حال تبدیل شدن به یک موضوع جهانی است که با را از مرزهای جغرافیایی فراتر می گذارد و همه سطوح مراقبت را تحت تاثیر قرار می دهد. اگرچه ابعاد واقعی آن به دلیل عدم گزارش‌دهی کافی قابل‌توجه، مشخص نیست.

✅ انواع خشونت علیه پزشکان در محیط‌های مختلف کاری:

🔸 خشونت فیزیکی
حملات فیزیکی (مانند رفتار خشونت آمیز آشکار، استفاده از سلاح)
پرخاشگری (مانند لگد زدن، تف کردن، خراشیدن، ضربه زدن، گرفتن، گاز گرفتن، پرتاب اشیا)

🔸 خشونت جنسی
آزار و اذیت
حمله
ارعاب
اظهارات و شایعات شفاهی

🔸 خشونت روانی
توهین کلامی
رفتار ارعاب آمیز
تهدیدهای کلامی
آزار و اذیت قومی و نژادی
لکه دار کردن شهرت
قلدری

✅ در حالی که اکثر حملات، کلامی هستند، مقدار قابل توجهی از حمله فیزیکی، ضرب و جرح، تعقیب یا آزار جنسی را نیز شاهد هستیم. در واقع حملات فیزیکی نوک کوه یخ این رفتارها است.
خشونت در محل کار در کنار آسیب های جسمی، همچنین با پیامدهای روانی مانند فرسودگی شغلی، اختلال استرس پس از سانحه، افسردگی و اضطراب همراه است.
تعداد اندکی از مطالعات انجام شده در موضوع خشونت علیه کادر درمان بر روی جامعه پزشکان انجام شده در حالیکه در آنها پریشانی عاطفی ثانویه و فرسودگی شغلی مهم است و با نرخ بالاتر خطای پزشکی، کیفیت پایین مراقبت و خروج از کار پزشکی همراه است.

✅ علل
علل و عوامل متعددی وجود دارد که به خشونت علیه پزشکان کمک می کند و باید ترکیب پیچیده‌ای ازعوامل اجتماعی، سازمانی و سیاسی را در نظر گرفت.
برخی شامل عوامل حرفه ای و فردی مرتبط با پزشک هستند.
برخی از آنها مربوط به ارتباطات و مسائل مربوط به روابط پزشک و بیمار است.
برخی از آنها به بیماران و وضعیت شخصی یا بالینی آنها مربوط می شود:

🔹 محل کار و مسائل مربوط به شیوه اجرا
🔸 مرزبندی ضعیف بین منطقه فقط کارکنان و منطقه بیمار
🔸 اتاق های انتظار شلوغ، ناراحت کننده یا پر سر و صدا
🔸 دسترسی ضعیف به خروجی ها، نور ضعیف، نقاط کور بدون نظارت
🔸 اثاثیه غیر ایمن که می تواند به عنوان سلاح استفاده شود.
🔸 سیاست‌ها و شیوه‌های کاری ضعیف از جمله کمبود نیرو، کاهش منابع کارکنان، عدم سرمایه‌گذاری در آموزش کارکنان یا تدوین دستورالعمل‌ها
🔸 افزایش بوروکراسی

🔹 مسائل اجتماعی و فرهنگی
🔸 فقر، بیکاری و حاشیه نشینی اجتماعی
🔸 موانع زبانی
🔸 تفاوت های فرهنگی
🔸 کاهش احترام به اقتدار
🔸 پیام های رسانه ای منفی
🔸 تراکم جمعیت به ویژه در کلان شهرها
🔸 خشونت به عنوان راهی برای جلب توجه

🔹 عوامل بیمار
🔸 علل پزشکی (به عنوان مثال، هذیان، مسمومیت، سوء مصرف مواد)
🔸 استرس های روانی اجتماعی
🔸 تجارب منفی قبلی با مراقبت های بهداشتی

🔸 تاریخ خشونت
🔸 اختلالات روانپزشکی از جمله اختلالات شخصیت
🔸 سبک بین فردی کنترل یا تسلط
🔸 کنترل ضعیف تکانه
🔸 درگیری های خانوادگی

🔹 عوامل پزشکان
🔸 عدم آموزش کارکنان در زمینه مهارت های ارتباطی، درمان شرایط مرتبط با رفتار خشونت آمیز، تکنیک‌های تنش زدایی
🔸 تنها کار کردن
🔸 تجربه محدود
🔸 کنترل ضعیف بر احساسات خود (مانند عصبانیت، اضطراب، ناامیدی)
🔸 خستگی عاطفی، فرسودگی شغلی یا علائم ناراحتی روانی

🔹 رابطه پزشک و بیمار
🔸 بیماران:
ناامیدی، احساس عدم احترام، گوش ندادن به آنها یا رفتار ناعادلانه، افزایش زمان انتظار
🔸 پزشکان:
جداشدگی و اصطکاک بین فردی، خدمات مشتریان ضعیف

✅ پزشکان جوان یک گروه پرخطر برای تجربه خشونت هستند. این پدیده را می‌توان به دو صورت توضیح داد:
1⃣ پزشکان جوان‌تر تجربه کمتری در شناسایی بیماران بالقوه پرخاشگر و استفاده از روش‌های مؤثر برای محافظت از خود در برابر خشونت دارند.
2⃣ پزشکان جوان‌تر به احتمال زیاد زمان بیشتری را برای تعامل با بیماران صرف می‌کنند 

✅ چندین علت عمده برای خشونت را معرفی کردند که عبارتند از نارضایتی از درمان یا مراقبت ارائه شده توسط پزشک، انتظارات غیر واقعی بیماران و خانواده های آنها در مورد موفقیت درمان، مرگ بیمار، زمان انتظار طولانی و اقدامات امنیتی ناکافی. همچنین دلایلی مانند کمبود پرسنل بیمارستان، کمبود تجهیزات پزشکی و فقدان مهارت های جراحی نیز به عنوان عوامل کمک کننده ذکر شده است. و نیز موارد دیگری از جمله کاستی‌های اداری، مشکل در برنامه‌ریزی وظایف پزشکان و وضعیت سلامت روان آتها و انتظارات غیرواقعی از همکاران به عنوان علل خشونت علیه پزشکان گزارش شده است.

✅ عواقب
دز این بخش میپردازیم به آثار و نتایج خشونت علیه کادر درمان و بویژه پزشکان.
حوادث خشونت آمیز حامل پیامدهایی فراتر از لحظه قرار گرفتن در معرض آن است، هم از نظر فیزیکی و هم اغلب و حتی مهمتر از آن، از نظر روانشناختی و اخلاقی، با تأثیر بالقوه نه تنها بر خود فرد(پزشک)، بلکه بر روابط خانوادگی و اجتماعی وی باعث ایجاد اثر سرریز شدن منفی (spillover effect) میشود که عبارتست از افزایش رفتارهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ناخواسته. بعلاوه، دوره‌های مکرر پرخاشگری یا یک آسیب جدی، ممکن است به‌طور چشمگیری اعتماد بیمار-پزشک را از بین ببرد و منجر به پیامدهای سلامت ضعیف‌تر شود.
در این راستا، شاهد از دست دادن عملکرد شغلی به عنوان شایع ترین نتیجه مواجهه با خشونت هستیم که خود را میتواند با تغییر در نگرش ها و تصمیم گیری ها و افزایش رفتارهای پزشکی تدافعی نشان دهد.

✅ پزشکانی که با خشونت مواجه شده اند به میزان زیادی در معرض خطر برای ابتلا به مشکلات روانشناختی مانند افسردگی، بی خوابی، علائم استرس پس از سانحه (PTSD) همراه با یادآوری خاطرات، اجتناب و هوشیاری بیش از حد، دوره های ترس شدید و اضطراب هستند که منجر به بدتر شدن کیفیت زندگی، غیبت مکررو... شده و در شرایط شدید، حتی تصمیم به ترک حرفه پزشکی را می تواند به همراه داشته باشد. از دست دادن عزت نفس و احساس شرم، همراه با احساس عدم امنیت و شکست، می تواند به عنوان نتایج طولانی مدت خشونتهای جزئی مکرر باشد که به صورت دراماتیک خود را بزرگ نشان دهد. این علائم و نشانه های به دنبال خشونت در محل کار به وضوح در بین پزشکان زن شیوع بیشتری از مردان دارد.

✅ فرسودگی شغلی (Burnout) یک واکنش به استرس طولانی مدت شغلی است که علائم آن می تواند شامل موارد زیر باشد:
- خستگی عاطفی
- مسخ شخصیت (یعنی عدم همدلی یا نگرش منفی نسبت به بیماران)
- احساس کاهش موفقیت شخصی
- بی انگیزگی
- از دست دادن رضایت شغلی

✅ در حالیکه گفته میشود، افزایش فرسودگی شغلی اغلب با ناکارآمدی سیستم، زیادی بار کاری و افزایش مقررات سختگیرانه و الزامات فناوری همراه است اما دیده میشود که علائم فرسودگی شغلی در پزشکانی که مورد خشونت کلامی و فیزیکی قرار می‌گیرند بیشتر است.

✅ شکل دیگری از واکنش روان‌شناختی در پزشکان قربانی خشونت می‌تواند به صورت اختلال تلخی پس از سانحه (PTED) باشد. PTED به این صورت تعریف می شود که یک رویداد یا اتفاق ناعادلانه، مثلا به شکل یک توهین شخصی، منجر به نقض باورها و ارزش های اساسی، با حس غالب تلخی و برانگیختگی عاطفی در هنگام یادآوری رویداد، تجربه می شود. همچنین اختلال خلق و خوی، دلتنگی، شکایات جسمی غیر اختصاصی، علائم فوبیک، کناره گیری اجتماعی، کاهش انرژی و انگیزه  و افزایش تحریک پذیری با پرخاشگری احتمالی نسبت به خود و دیگران می تواند وجود داشته باشد.

✅ چه باید کرد؟
توجه داشته باشیم که اغلب حوادث خشونت علیه پزشکان فابل پیشگیری است. برای کمک به کاهش حداکثریمواردخشونت و همچنین کاهش اثرات آن افراد آسیب دیده نیازمند برنامه های مدون هستیم. برنامه های پیشگیری یکپارچه می تواند خطرات خشونت ناشی از بیمار را کاهش دهد. این برنامه ها را می توانیم حداقل دو حوزه مختلف بر اساس شایع ترین علل خشونت شامل سطوح سازمانی و پرسنل مراقبت های بهداشتی دسته بندی کنیم.

1⃣ ایجاد یک محیط کار امن و حمایت کننده: ایجاد یک فرهنگ در محل کار که احترام، ایمنی و عدم تحمل خشونت را ترویج می کند و اجرای سیاست ها و رویه هایی با هدف پیشگیری و رسیدگی به حوادث خشونت آمیز، ضروری است.

2⃣ آموزش تکنیک های حل تعارض و تنش زدایی: ارائه آموزش به پزشکان در مورد چگونگی تشخیص موقعیت های تنش زا، مدیریت موثر تعارض، و کاهش تنش در برخوردهای بالقوه خشونت آمیز، می تواند مفید باشد.

3⃣ حمایت روانشناختی: ارائه خدمات مشاوره محرمانه یا دسترسی به متخصصان سلامت روان که در مدیریت تروما یا تکنیک های کاهش استرس تخصص دارند. گسترش این فرهنگ که اگر پزشکی علائم اضطراب، افسردگی یا PTSD مرتبط با حوادث خشونت را تجربه می کنند، به دنبال کمک باشد.

4⃣ برنامه های پشتیبانی درون صنفی: شبکه های پشتیبانی درون صنفی ایجاد کنید که در آن پزشکان می توانند تجربیات خود را در یک محیط امن با همکارانی که چالش های منحصر به فرد آنها را درک می کنند به اشتراک بگذارند.

5⃣ آموزش راهبردهای خودمراقبتی: به پزشکان درباره راهبردهای خودمراقبتی مانند تمرینات تمرکز حواس، تکنیک های مدیریت استرس، ورزش منظم، عادات غذایی سالم و حفظ تعادل بین کار و زندگی آموزش دهید.

6⃣ مکانیسم های گزارش دهی: اطمینان حاصل کنید که مکانیسم های گزارش دهی واضحی برای حوادث خشونت آمیز وجود دارد تا پزشکان آسیب دیده هنگام گزارش چنین حوادثی احساس حمایت کنند.

7⃣ همکاری با نهادهای اجرای قانون: همکاری نزدیک با نهادهای مجری قانون برای رسیدگی به موارد حمله فیزیکی با سرعت و به طور موثر و در عین حال اطمینان از ایمنی شاغلان مراقبت های بهداشتی.

8⃣ حمایت از تغییر خط مشی: حمایت از تغییرات خط مشی در سطوح سازمانی که به پیشگیری از خشونت در محل کار علیه شاغلان مراقبت های بهداشتی از طریق بهبود اقدامات امنیتی یا تشدید عواقب برای مجرمان کمک می کند به گونه ای که این عواقب ضمانت اجرایی و اثر بازدارندگی بالا داشته باشند.

✅ توجه به این نکته مهم است که هر موقعیتی ممکن است نیاز به مداخلات خاصی داشته باشد که با توجه به شدت حادثه و نیازهای فردی طراحی شده است. مشاوره با متخصصان بهداشت روان یا کارشناسان متخصص ایمنی محل کار ممکن است راهنمایی های بیشتری را در ایجاد مداخلات موثر برای پزشکانی که در معرض خشونت قرار دارند ارائه دهد.

✅ خشونت علیه پزشکان یک مشکل رو به افزایش است که پیامدهای فردی و اجتماعی دارد. حوادث منجر به کاهش کیفیت زندگی پزشکان، فرسودگی شغلی و استرسهای آسیب زا باعث مشکلات سلامت جسمی و روانی، عملکرد ضعیف شغلی، تعهد سازمانی پایین و قصد جابجایی می شود که با یک اثر دومینو مانند، بر کیفیت مراقبت از بیماران تأثیر می گذارد.

✅ باید پذیرفت که شاغلان حرف پزشکی و به ویژه پزشکان مانند دیگر صنوف در معرض خشونت محل کار هستند و بسیار مهم است که مانند سایرین، کارکنان مراقبت های بهداشتی هم از حق دارند از ایمنی در محل کار به رسمیت شناخته شده برخوردار باشند. پس لازم است کلیه نهادهای مرتبط با بررسی های میدانی و علمی به تبیین بیشتر میزان و انواع حشونت علیه پزشکان همت بگمارند و جهت رسیدن به هدف نهایی که ارتقا سلامت بیماران است، از تمام ظرفیتها برای کاهش موارد خشونت محل کار علیه پزشکان استفاده کنند.
پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)