برنامه «سلامت خانواده» زیرساخت برنامه پزشکی خانواده است، نه جایگزین آن

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، حسین فرشیدی گفت: وزارت‌ بهداشت طی دوره‌های مختلف اقدامات گسترده‌ای داشته که از بسیاری اقدامات مردم اطلاع ندارند. در حوزه بهداشت ابتدا باید مشکلات شناسایی، سپس برای آن‌ها راه‌حل ارائه شود. به عنوان نمونه 30 سال پیش بیماری‌های عفونی عامل عمده مرگ‌ و میرها بود. اما اکنون ما سالانه 350 تا 400 هزار فوتی در کشور داریم که عامل بیش از 80 درصد این مرگ‌ و میرها بیماری‌های غیر واگیر هستند که از این 80 درصد بیش از 43 درصد به بیماران قلب‌و عروق اختصاص دارد که بیماری‌های قلب‌ و عروق شامل عوامل خطر متعددی می‌شود، اما عمده این بیماری ناشی از پُرفشاری خون و دیابت است. بنابراین، برای کاهش آمار مرگ‌ و میر باید راه‌کاری برای کنترل بیماری‌های غیر واگیر بویژه پرفشاری خون و دیابت بیابیم.

وی با اشاره به برنامه پویش‌ ملی‌ سلامت که با هدف شناسایی بیماران مبتلا به پرفشاری خون و دیابت اجرا شد افزود: شبکه بهداشتی ‌و درمانی افتخار انقلاب اسلامی است که نقش موثری در کنترل بیماری‌ها، واکسیناسیون، کاهش آمار مرگ‌ میر مادران، نوزادان و کودکان زیر پنج سال داشته است. اما با وجود آنکه 97 درصد از جمعیت روستایی کشور از طریق برنامه‌ پزشکی‌ خانواده تحت پوشش این شبکه هستند، متاسفانه در مناطق شهری این شبکه دچار ضعف شدید است. بر همین اساس ما با اجرای برنامه ‌ملی پویش‌ سلامت علاوه بر بیماری‌یابی، سه هدف اساسی دیگر، یعنی شناسایی ضعف شبکه بهداشتی‌ و درمانی، چگونگی تقویت شبکه و کنترل بیماری‌های غیر واگیر از طریق فرهنگ‌سازی را دنبال کردیم.

معاون بهداشت وزیر بهداشت‌ با اعلام آمار استخراج شده از مبتلایان به پرفشاری خون به عنوان یکی از دو فاکتور‌ مورد نظر در برنامه ‌ملی ‌پویش ‌سلامت گفت: در این پویش 800 هزار بیمار مبتلا به پُرفشاری‌خون در کشور شناسایی شدند که قبل از آن خودشان از ابتلا به پُرفشاری ‌خون مطلع نبودند و فقط در استان اصفهان 60 هزار بیمار مبتلا به پُرفشاری‌خون شناسایی شد. ضمن آنکه در این پویش 10 میلیون نفر موردِ پِره هایپرتنشن «فردی که استعداد ابتلا به پرفشاری خون را دارد» شناسایی شدند. درحالی ‌که اگر شبکه بهداشتی ‌و درمانی در مناطق شهری مانند این شبکه در مناطق روستایی فعال بود، نباید یک‌ باره با این آمار مواجه می‌شدیم.

فرشیدی گفت: با اجرای برنامه ‌پویش‌ ملی ‌سلامت به ضرورت تقویت شبکه بهداشتی ‌و درمانی در مناطق شهری با هدف ایجاد دسترسی همه افراد بالای 30 سال به این شبکه پی‌ بردیم که برای تحقق این مهم اجرای برنامه سلامت ‌خانواده در مناطق شهری در دستور کار وزارتخانه قرار گرفت و مقرر شد همه گروه‌های سنی بالای 30 سال هر 6 ماه یک‌بار برای کنترل فشارخون، دیابت و غربالگری بعضی از سرطان‌ها به مراقبان سلامت تعیین شده در برنامه سلامت‌خانواده «در واقع مراقبان سلامت در مناطق شهری مسئولیت بهورزان در مناطق روستایی و برنامه پزشکی‌خانواده را برعهده دارند» مراجعه کنند.

معاون بهداشت وزیر بهداشت‌ گفت: برای تقویت خدمات بهداشتی در کشور باید فاصله بین مردم و پایگاه‌های ‌سلامت کم می‌شد که با اجرای کامل برنامه سلامت‌ خانواده این امر مهم تحقق خواهد یافت. اما تحقق کامل این برنامه نیازمند نیروی انسانی بود. در استان‌های فارس و مازندران که برنامه پزشکی ‌‌خانواده در حال اجراست به ازای هر 2 هزار و 500 نفر یک کارشناس بهداشت به عنوان مراقب سلامت داریم. اما در برنامه ‌سلامت ‌خانواده با افزایش تعداد مراقبان هر یک هزار و 500 نفر را تحت نظر یک کارشناس بهداشت قرار دادیم تا مراقبان سلامت درصورت شناسایی بیماران بتوانند، مانند بهورزان در مناطق روستایی به شکل فعال پیگیر سلامت افراد تحت پوشش خود باشند، البته اعتقاد ما بر این بود که به ازای هر هزار نفر یک مراقب سلامت داشته باشیم اما به دلیل مخالفت سازمان برنامه و بودجه برای جذب نیرو، جمعیت تحت پوشش مراقبان سلامت هزار و 500 نفر تعیین شد.

فرشیدی ادامه داد: علاوه بر پرفشاری خون و دیابت برخی از سرطان‌ها ازجمله سرطان پستان و سرطان روده‌ بزرگ نیز از جمله بیماری‌های غیرواگیری هستند که بخش قابل توجهی از آمار مرگ ‌و میر کشور را به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین ضرورت دارد مراقبان سلامت با انجام تست‌های تشخیصی ساده نسبت به تشخیص به‌ هنگام این بیماری‌ها اقدام کنند تا بیماران بتوانند اقدامات درمانی مورد نیاز را قبل از انتشار بیماری دریافت نمایند. زیرا در بسیاری از موارد سرطان‌ها در موارد اولیه خاموش و بدون علامت هستند و اگر به موقع تشخیص داده نشوند و وارد فاز چهارم بیماری «انتشار سرطان در بدن» شوند اقدامات درمانی بی‌تاثیر است.

وی اجرای موفقیت‌آمیز شبکه بهداشتی و درمانی در مناطق شهری را مستلزم فرهنگ‌سازی دانست و افزود: اگر سواد سلامت مردم افزایش یابد درک درستی از اهمیت تشخیص به موقع بیماری‌ها و پیشگیری از ابتلاء به آن‌ها پیدا می‌کنند و هر چند ماه یک‌بار زمان مشخصی را به چکاپ اختصاص می‌دهند، به این ترتیب از ابتلا به بسیاری از بیماری‌های غیرواگیر و در پی آن هزینه‌هایی که ممکن است در آینده براثر ابتلاء به بیماری به افراد و نظام‌سلامت کشور تحمیل شود پیشگیری خواهد شد.

فرشیدی تقویت نظام مراقبت از بیماری‌ها را دومین اولویت در این حوزه دانست و گفت: زمان شیوع کرونا سیستم بهداشتی و درمانی کشور آمادگی مقابله با این بیماری را نداشت و اگر اجرای برنامه‌هایی مثل طرح شهید سلیمانی نبود نمی‌توانستیم با این بیماری مقابله کنیم. بر همین اساس ما تقویت نظام مراقبت از بیماری‌ها را نه تنها داخل کشور بلکه در کشورهای همسایه در دستور کار معاونت بهداشتی وزارتخانه داریم تا قبل از ورود بیماری به کشور آمادگی لازم برای مقابله و پیشگیری از گسترش آن در سطح کشور را داشته باشیم. 

معاون بهداشت وزیر بهداشت‌ ادامه داد: از آغاز برنامه مراقبت از پشه آئدس تا 26 اردیبهشت سال جاری، 122 مورد ابتلا به تب‌دنگی گزارش شده، اما از 26 اردیبهشت تاکنون 92 مورد ابتلا به بیماری تب‌دنگی در کشور شناسایی شده است که بیشتر آن‌ها از کشورهای امارات، عمان و پاکستان وارد ایران شده‌ و البته تعدادی از این بیماران نیز ایرانیانی هستند که به کشورهای همسایه سفر کرده و مبتلا شده‌اند. بنابراین اگر ما از سال 1399 نظام‌مراقبت از تب‌دنگی را در دستور کار معاونت بهداشتی وزارتخانه قرار نداده بودیم، اکنون با گسترش این بیماری در کشور دچار بحران می‌شدیم.

فرشیدی با اشاره به این‌که شیوع تب‌دنگی در کشورهای گرمسیری و نیمه‌گرمسیری رو به‌ گسترش است و نیمی از جمعیت جهان در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند گفت: سازمان جهانی بهداشت در خصوص مراسم اربعین و حضور زائران بیش از 40 کشور در این مراسم، تقویت و به‌روز بودن نظام ‌مراقبت از بیماری‌ها را به این کشورها «به منظور تشخیص ‌زودهنگام و پیشگیری از شیوع بیماری‌های واگیردار» اخطار داده است.

وی با اشاره به این که پشه آئدس، عامل ابتلا به تب‌دنگی است و اگر خواهان پیشگیری از بیماری تب‌دنگی هستیم باید به دو نکته توجه کنیم تصریح کرد: نخست این که پشه آئدس در کشور حضور نداشته باشد و اقدام دوم شناسایی زودهنگام بیماران است. ضمن‌آنکه باید توجه داشته‌ باشیم که کنترل پشه‌آئدس و تب‌دنگی مانند مالاریا ساده نیست و نیازمند همت همه‌جانبه است. بر همین اساس سند ملی مبارزه با پشه آئدس با هدف پیشگیری از گسترش تب‌دنگی با امضای رئیس سازمان پدافند کشور به همه دستگاه‌ها ابلاغ شده است.

معاون بهداشت وزیر بهداشت‌ با اشاره به ابعاد مختلف سلامت و نقشی که هر یک از این ابعاد در سلامت فردی افراد جامعه دارد گفت: فرد سالم کسی است که علاوه بر سلامت جسمی از سلامت روانی، اجتماعی و معنوی برخوردار باشد و باید توجه داشته باشیم که ابعاد مختلف سلامت بر سلامت جسمی افراد تاثیرگذار است. به طوری که بیش از 70 درصد آنچه ما در حوزه سلامت با آن مواجه می‌شویم خارج از حوزه سلامت است و در واقع بخش اجتماعی سلامت محسوب می‌شود که بر بعد روانی سلامت بسیار تاثیرگذار است. 

فرشیدی گفت: چه بسا بیمارانی هستند که به دلیل دردهای جسمی و علائم ظاهری بیماری‌ قلبی یا گوارشی به پزشکان متخصص مراجعه می‌کنند اما در معاینه‌های بالینی و حتی نتیجه آزمایش‌های تشخیصی هیچ اثری از بیماری در آن ها مشاهده نمی‌شود و پس از بررسی‌ها مشخص می‌شود فرد به لحاظ روانی یا اجتماعی تحت فشار است که با رفع عامل فشار از زندگی این افراد درد‌های جسمی آن‌ها نیز برطرف شده است. 

وی اضافه کرد: بر همین اساس از سال گذشته توسعه مراکز سراج «سلامت روانی، اجتماعی» با هدف پیشگیری از آسیب‌های روانی و اجتماعی و با همکاری وزارت کشور در دستور کار معاونت بهداشتی وزارت‌ بهداشت قرار گرفت و با مساعدت شهید رئیسی تعداد این مراکز از 23 مرکز به 98 مرکز گسترش یافت تا با بررسی و انتقال مشکلات اجتماعی افراد مناطق مختلف شهرها از طریق مددکاران اجتماعی این مراکز به فرمانداری‌ها و رفع این مشکلات، سلامت روان شهروندان حاصل و بخشی از سلامت مردم خارج از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی تامین شود.

به گزارش وبدا معاون بهداشت وزارت بهداشت در پایان با ابراز امیدواری نسبت به ادامه اقداماتی از قبیل شروع برنامه حذف هپاتیت سی در کشور، تولید نان کامل توسط 1800 نانوایی و تعمیم آن به همه نانوایی‌های کشور با هدف کنترل و کاهش بیماری‌ها، اجرای طرح «وارنیش فلوراید تراپی» در مدارس ابتدایی تحت پوشش رایگان بیمه، درمان پوسیدگی دندان‌ دانش‌آموزان، افزایش رقم مالیات دخانیات، الکترونیک کردن صدور شناسنامه از زایشگاه و سایر برنامه ها و اقداماتی که در حوزه بهداشت‌ و درمان انجام شده است گفت: تقویت مشارکت مردم اعم از سفیران و رابطان سلامت در حوزه بهداشت از دیگر اقداماتی است که باید مورد توجه تولیت آینده نظام سلامت قرار گیرد.