خطر انتقال بیماری تب دنگی از زائران اربعین

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، اواخر هفته گذشته بود که بهرام عین اللهی وزیر بهداشت از افزایش تعداد مبتلایان به تب دنگی خبر داد و گفت: از سال ۹۵ تا ۲۶ اردیبهشت‌ماه امسال ۷۵ مورد ابتلا به این بیماری گزارش شد اما از اردیبهشت‌ماه تا همین حالا – روز چهارشنبه – ۱۴۹ بیمار شناسایی شده‌اند، از این تعداد ۱۳۰ نفر سابقه سفر به امارات داشتند، اقداماتی برای پاکسازی شهرهای آلوده، افزایش مراقبت در مناطق و پایانه‌های مرزی و بررسی سلولوژیک برای رصد بیماران در حال انجام است. کشورهای پاکستان، عراق، امارات و دیگر کشورهای جنوب خلیج‌فارس آلوده هستند و مواردی از این بیماری در استان‌های جنوبی ایران و گیلان مشاهده شده، آلودگی در خوزستان، مازندران و گلستان هم محتمل است.

پیش از این حسین فرشیدی معاون درمان وزارت بهداشت نیز گفت: ۳۰ درصد افرادی که با علائم تب استخوان‌شکن به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند مبتلا به این بیماری‌اند، عمده آنها مسافرانی بودند که از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس آمده‌اند. بنابراین کسانی که از دوبی یا امارات وارد کشور می‌شوند مراقب باشند.

پشه «آئدس» معروف به ببر آسیایی، یکی از پشه‌های رایج در مناطق استوایی است به‌ویژه در مناطق آسیای جنوب شرقی ازجمله مالزی و سایر کشورهای این منطقه. این پشه به‌عنوان ناقل بیماری‌های خطرناک و کشنده شناخته می‌شود. «تب دانگ»، «بیماری چیکونگونیا»، «زیکا» و «تب زرد» بیماری‌هایی هستند که از پشه آئدس به انسان منتقل می‌شود.

تب دنگی به‌نام «تب استخوان‌شکن» هم شناخته می‌شود و عامل انتشار آن همین پشه «آئدس» است، بیماری تب دنگی خفیف باعث تب شدید و علائم شبیه آنفلوآنزا می‌شود، اما در موارد شدیدتر می‌تواند خطرناک‌تر باشد و زندگی فرد را تهدید کند. ویروس از پشه آلوده به انسان منتقل می‌شود، یک پشه فردی را که به ویروس دنگی آلوده است مورد خونخواری قرار می‌دهد و وقتی پشه شخص دیگری را می‌گزد، منجر به انتقال ویروس می‌شود ممکن است فرد بیش از یک‌بار به این بیماری مبتلا شود که اغلب بار دوم خطرناک‌تر است و شاید علائم خود را شدیدتر نشان دهد.

شهنام عرشی رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت گفت: تنها شهری که آلودگی محلی از طریق پشه آلوده دارد بندر لنگه است. بندر لنگه یکی از شهرهای غرب استان هرمزگان در کرانه ساحلی خلیج‌فارس و یکی از بندرهای مهم در جنوب ایران است، نظارت بر روند توزیع و استقرار پشه از سال ۹۵ در کشور شروع شده، یعنی حدود ۸ سال قبل این بیماری به‌دلیل تغییرات آب و هوایی در کشورهای دور و اطراف شروع به گسترده‌تر شدن شد. ما هم حدس زدیم که این پشه به زودی وارد کشور می‌شود و مراقبت‌ها را شروع کردیم. در سال ۹۸ اولین مورد پشه در استان هرمزگان شناسایی شد. امسال هم موج بیماران بعد از اپیدمی شدن بیماری در امارات آغاز و در ایران هم شناسایی شد.

وی افزود: ایرانی‌هایی که به این کشور رفت‌وآمد داشتند این بیماری را با خود به ایران آوردند و در استان‌های مختلف پخش شدند. بالاترین مورد بیماری در استان فارس دیده می‌شود. یعنی از آماری که وزیر بهداشت در روز چهارشنبه اعلام کرد که ۱۴۹ بیمار شناسایی شده‌اند، ۱۳۰ بیمار از امارات آلوده شده بودند، ۱۱ نفر از بندر لنگه و بقیه موارد هم از پاکستان یا کشورهای دیگر بوده است، بیماری که وارد کشور شد پشه‌های آئدس که از قبل در جنوب استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر مستقر بودند را آلوده کرد. اولین آلودگی پشه هم در شهرستان بندرلنگه بود به همین دلیل این منطقه اولین جایی است که انتقال محلی داشته است.

عرشی گفت: در هفته‌ها و ماه‌های آینده پشه یقیناً در استان‌های خوزستان، مازندران و گلستان هم صید خواهد شد چراکه شرایط آب و هوایی برای رشد و تکثیر این پشه‌ها مناسب‌تر می‌شود و ازسوی‌دیگر برخی از این مناطق هم با بخش‌های آلوده مجاورت دارند و به‌همین‌دلیل احتمال آلودگی آنها هم وجود دارد. به این مناطق جیرفت در جنوب استان کرمان یا نقاطی از استان فارس، اردبیل و زنجان را هم باید اضافه کرد که ممکن است در مراحل بعدی درگیر این بیماری شوند اما زمان می‌برد، اینکه این بیماری در ماه‌های آینده و با وزش بادهای موسمی جنوب شیوع بیشتری یابد جای نگرانی دارد، به‌طور مشخص از ۱۵ مردادماه به‌بعد در شهرهای جنوبی احتمال شیوع بالاتر بیماری وجود دارد، در حرارت پایین، موارد انتقال محلی این بیماری بیشتر می‌شود.

رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت گفت: چهار استان جنوبی و سه استان شمالی در معرض این بیماری قرار دارند، سه استان شمالی یعنی گیلان، مازندران و گلستان و استان‌های جنوبی از خوزستان تا سیستان و بلوچستان مواردی از بیماری را داشته‌اند. این ۷ استان به‌صورت بالقوه در معرض این پشه هستند یا ممکن است در آینده با این پشه مواجه شوند. در تهران هم چند مورد از این بیماری دیده شده است، مرحله اول ابتلای این بیماری خفیف است و بیشتر بیماران کم‌علامت هستند و خطر مرگ‌ومیر کمتری دارد اما در نوبت‌های بعدی اگر سویه‌های دیگری فرد را مبتلا کند، بیماری شدیدتر است، این بیماری چهار سویه دارد و در سال‌های آینده وارد کشور می‌شود.

وی افزود: روند بیماری کمی آرام‌تر شده است و هنوز دمای هوا بالاست. در دمای بالا، پشه خونخواری کمتری می‌کند. وقتی دما روی ۳۲-۳۰ درجه شود، این خونخواری زیاد می‌شود و افراد بیشتری مبتلا می‌شوند، تاکنون سه مورد مرگ ایرانیان بر اثر این بیماری گزارش شده است، یک مورد زن ۸۴ ساله‌ با بیماری‌های زمینه‌ای بود که در امارات مبتلا شده بود و در ایران جان باخت. دو نفر دیگر هم پیکرشان به ایران منتقل شد. آنها در همان امارات مبتلا شده و جان باخته بودند اما دلیل مرگ‌شان را ایست قلبی ثبت کرده‌اند تا موارد فوت در امارات بالا نرود، افت فشار خون، خونریزی از نقاط مختلف بدن، ترشح مایعات به خارج از عروق، کم‌شدن پلاکت خون و درنهایت از کار افتادن بخش‌های مختلف بدن از دلایل فوت بیماران است. تب دنگی خونریزی‌دهنده است و در موارد شدید شوک‌آور است، موارد فوت در این بیماری تنها یک‌درصد است، اما زمانی‌که این بیماری همه‌گیر می‌شود و حالت انفجاری می‌گیرد افراد زیادی به بیمارستان‌ها سرازیر می‌شوند و کمبود امکانات و تخت مشکل‌ساز می‌شود.

رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در خصوص نحوه شناسایی این بیماری گفت: وقتی بیمار از نظر علائم بالینی مشکوک باشد و سفری هم به کشورهای آلوده داشته قطعاً از او آزمایش گرفته می‌شود. سردرد شدید، بدن‌درد شدید، درد مفاصل و درد در پشت چشم از علائم ابتلا به این بیماری است و در موارد پیشرفته درد شکم و خونریزی از لثه هم اضافه می‌شود. بااین‌حال بیشتر افراد مبتلا درحال‌حاضر علائم خفیفی دارند.

وی تصریح کرد: در ۷۸۱ مکان چابهار پشه شناسایی شده است، با وجود دیده شدن پشه و بیمار مبتلا به تب دنگی هنوز انتقال داخلی و محلی صورت نگرفته است، تب دنگی بومی کشور پاکستان است، حوزه جنوب استان سیستان و بلوچستان شامل شهرهای چابهار، دشتیاری، کنارک، زرآباد، قصرقند و نیک‌شهر، تحت پوشش علوم پزشکی چابهار است؛ دانشگاهی که مهرماه سال گذشته از دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر جدا شد. این دانشگاه ۱۳۲ کیلومتر با پاکستان و ۳۰۰ کیلومتر هم با دریای عمان مرز مشترک دارد. از آنجایی که تب دنگی در پاکستان شیوع دارد و ترددهای زیادی به این کشور از سوی کولبران، سوخت‌کش‌ها و... صورت می‌گیرد، بیماران هم در رفت‌وآمد هستند.

سرپرست دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی چابهار گفت: پاکستان کشور آلوده‌ای است و مانند ایران سیستم بهداشتی و خانه بهداشت ندارند همیشه هم شرایط اینطور بوده است. اما از همه اینها مهم‌تر میزان بارندگی است. هر زمان بارندگی زیاد شود، بیماری‌های منتقله از پشه هم بالا می‌رود چراکه تعداد پشه‌ها پس از بارندگی زیاد می‌شود. با افزایش تعداد پشه، میزان ابتلا به بیماری‌ها هم بالا می‌رود.

ضاربان در خصوص تاثیر سیل امارات بر افزایش موارد گفت: بیشتر موارد شناسایی‌شده مربوط به کشورهای پاکستان و امارات است و به‌نظر می‌رسد که از اواخر مردادماه و در شهریورماه کشور با اپیدمی این بیماری مواجه شودف ما نباید نسبت به این بیماری خوش‌بین باشیم، هرچقدر بیمار از آن طرف مرز وارد کشور شود احتمال انتقال هم زیاد می‌شود.

وی افزود: دانشگاه علوم پزشکی چابهار اقداماتی برای پیشگیری از گسترده‌تر شدن شیوع بیماری تب دنگی انجام داده، سم‌پاشی، از بین بردن لارو، توزیع پشه‌بند، همچنین بیماریابی ازجمله این اقدامات است، پشه‌بند به‌اندازه توزیع شده اما باتوجه به اینکه در تحریم به سر می‌بریم، نمی‌توان به‌طور گسترده سم‌پاشی کرد. ما به‌طورکلی سالانه دوبار سم‌پاشی می‌کنیم. در حال حاضر هم دشتیاری بخش‌هایی از سراوان و چابهار نیاز به سم دارند، دستگاه سم‌پاش و مه‌پاش نیاز است و باید به دستمان برسانند.

ضاربان گفت: هم زائران هم مسافرانی که از پاکستان و امارات وارد کشور می‌شوند، می‌توانند تعداد بیماران را افزایش دهند، در همان کشورها هم تعداد بیماران در حال بالا رفتن است، مسئولان ستاد اربعین، استانداری و مسئولان پای کار هستند و با جلساتی که گذاشته‌اند قرار شد که زائران از مرز میرجاوه و رمیدان وارد شوند و مستقیم به کربلا بروند. اگر آنها وارد شهرها نشوند، مشکلی ایجاد نمی‌شود.

رئیس دانشکده علوم پزشکی چابهار گفت: این پشه‌ها در داخل یک لیوان آب هم می‌توانند تکثیر شوند و بعد از ۱۰ تا ۱۴ روز تخم تبدیل به پشه بالغ می‌شود. بنابراین افرادی که بیرون از خانه می‌خوابند یا امکانات زیادی ندارند حتماً داخل پشه‌بند بمانند در و پنجره‌ها هم باید توری داشته باشد. این پشه‌ها قبل از غروب آفتاب و یکی دو ساعت پس از طلوع آفتاب خونخواری می‌کنند.

راساس گزارش مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های اروپا «ECDC» از نهادهای زیرمجموعه اتحادیه اروپا از ابتدای سال ۲۰۲۴ بیش از ۱۰ میلیون مورد ابتلا به تب دنگی در ۸۰ کشور جهان گزارش شده است. تخمین زده می‌شود این بیماری در نیمه نخست سال جاری میلادی بیش از ۵۰۰۰ کشته در سراسر جهان برجا گذاشته‌ باشد. تب دنگی ازجمله بیماری‌هایی است که در تمام طول سال امکان ابتلا به آن وجود دارد و هر ۲ تا ۵ سال به‌صورت دوره‌ای شیوع گسترده آن رخ می‌دهد. به اعتقاد برخی کارشناسان، تغییر اقلیم و تغییرات آب و هوایی در مناطق مختلف جهان شیوع بیماری را گسترده‌تر کرده ‌است.

در حال حاضر مهم‌ترین منطقه تحت‌تاثیر همه‌گیری ویروس تب دنگی منطقه آمریکای جنوبی است. براساس آمار سازمان بهداشت پان آمریکا «از سازمان‌های زیرمجموعه سازمان ملل» برزیل با بیش از ۸ میلیون مورد بیماری شناسایی شده، مرکز اصلی بیماری در جهان محسوب می‌شود و کشورهای آرژانتین، پاراگوئه، پرو و کلمبیا در رده‌های بعدی هستند. سازمان بهداشت جهانی همچنین درباره توسعه این بیماری در مناطق جنوب شرقی آسیا، غرب اقیانوس آرام «شرق آسیا» و آفریقا هشدار داده ‌است. با این حال خاورمیانه هنوز از فهرست مناطقی که سازمان بهداشت جهانی در مورد شیوع بیماری در آن هشدار داده‌ باشد غایب است.

به‌نظر می‌رسد پنهان‌کاری در مورد شیوع گسترده بیماری در برخی از کشورهای جنوب خلیج‌فارس عامل عدم شناسایی منطقه به‌عنوان یکی از مراکز شیوع بیماری باشد. یکی از کشورهایی که ویروس تب دنگی در آن شیوع گسترده‌ای پیدا کرده ‌است اما آمار مشخصی از میزان ابتلا به این بیماری در آن گزارش نمی‌شود امارات متحده عربی است.