اهمیت فناوری اطلاعات در برنامه مراقبت های بهداشتی و پزشکی خانواده

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، ابراهیم نوری گوشکی نوشت: پیشینه سیاستگذاری در زمینه پزشکی خانواده و انجام مراقبت‌های بهداشتی اولیه در جهان به سال ۱۹۴۲ «انگلیس» و در ایران به سال ۱۹۷۱ «۱۳۵۰ هجری شمسی» بر می‌گردد. در کشور ما ایران نظام سلامت زیرساخت قوی در کنترل بیماری‌ها دارد. در سال ۱۳۶۴ طرح زیربنایی گسترش شبکه‌های بهداشتی و درمانی در ایران شروع شد. در سال ۱۳۸۴ طرح پزشکی خانواده روستایی و در سال ۱۳۹۱ طرح پزشکی خانواده شهری فارس و مازندران اجرایی گردید.

پزشک خانواده به عنوان مسئول اولین سطح تماس با مردم و بیماران؛ دارای مهارت‌های لازم در زمینه غربالگری، تشخیص و درمان بیماران، مهارت‌های ارتباطی و توان تجزیه و تحلیل ابعاد روانی اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر سلامت است. بنابراین طبق نظر سازمان جهانی پزشکان خانواده «WONCA» یکی از مهمترین وظایف پزشک خانواده، ارائه خدمات و مراقبت‌های اولیه بهداشتی است.

مراقبت‌های اولیه را به عنوان "ارائه خدمات مراقبت‌های بهداشتی یکپارچه و قابل دسترس توسط پزشکانی که مسئول رسیدگی به اکثریت بزرگی از نیازهای بهداشتی شخصی، توسعه مشارکت پایدار با بیماران، و تمرین در زمینه خانواده و جامعه هستند" تعریف می‌شود.

مراقبت‌های اولیه شامل هفت ویژگی هستند: دسترسی، هماهنگی، مراقبت پایدار، جامعیت، مشارکت با بیماران، شخص محور، ادغام.

برآوردها حاکی از آن است که ۲۹ درصد از خطاهای پزشکی خانواده مربوط به مدیریت اطلاعات سلامت است.

برای حرکت به سمت بهبود ارائه مراقبت‌های بهداشتی و در عین حال ارتقای پیشرفت‌های مرتبط با سلامت، پیشنهادهای ارزشی جدیدی که از یک نوآوری پیشگیری‌کننده، پیش‌بینی‌کننده، شخصی‌سازی شده و مشارکتی حمایت می‌کنند، بسیار مورد نیاز است.

طرح پزشک خانواده با اجرای پرونده الکترونیک سلامت «EHR» مؤثرتر است، در این عصر الکترونیک، مراقبت‌های بهداشتی سازمان یافته، درمان‌های تخصصی، کمبود بودجه عمومی، تقلب‌های هویتی، مطالبات سخت بیمه‌ای و تقاضای دولت‌ها برای حفظ امنیت اطلاعات محرمانه بیماران منجر به بکارگیری فناوری جدید پرونده الکترونیک سلامت در طرح پزشک خانواده شده است.

استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای سلامت، که به آن سلامت الکترونیک نیز می‌گویند، انقلابی در شیوه تشخیص، درمان و مدیریت سلامت و بیماری ایجاد کرده است. سلامت الکترونیک که به عنوان «استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در حمایت از حوزه‌های سلامت و مرتبط با سلامت» تعریف می‌شود، طیف وسیعی از فناوری‌ها و خدمات سلامت دیجیتال، از جمله برنامه‌های تلفن هوشمند، نظارت از راه دور، پوشیدنی‌های هوشمند، پورتال‌های بیمار و پرونده الکترونیکی بیماران را در بر می‌گیرد.

سلامت دیجیتال با افزایش دسترسی و راحتی برای بیماران و در عین حال بهبود نتایج بیمار و افزایش رابطه پزشک و بیمار، پزشکی خانواده را متحول کرده است. بدون شک این مسابقه‌ای است که در بهشت ساخته شده است که در سال‌های آینده، انقلابی در ارائه مراقبت‌های بهداشتی خواهد داشت.

انطباق با الزامات مقررات عمومی حفاظت از داده‌ها ایجاب می‌کند که داده‌های بهداشتی و شخصی به شیوه‌ای ایمن مدیریت شوند. همان تعهد بقراط به "اول، آسیب نرسانید «Primum non nocere». هرچه افراد بیشتری به داده‌ها دسترسی داشته باشند، خطر نشت، چه عمدی یا غیرعمدی، بیشتر می‌شود.

یکی از ابعاد حکمرانی خوب در نظام سلامت، مشارکت و افزایش سواد سلامت مردم است. مداخلات سلامت دیجیتال که طراحی مشترک را در نظر نمی‌گیرند، می‌توانند منجر به مشکلات عدم مشارکت و ثبت‌نام شوند که تأثیر نامطلوبی بر مرحله اجرا دارد.

۷ حوزه EHL «سواد سلامت الکترونیک یا دیجیتال» تعریف شده که به شرح زیر است: توانایی پردازش اطلاعات بهداشتی، مشارکت در سلامت خود، توانایی تعامل فعال با خدمات دیجیتال، احساس امنیت، انگیزه تعامل با خدمات دیجیتال، دسترسی به خدمات دیجیتالی که فعال هستند و خدمات دیجیتال متناسب با نیازهای فرد.

مزیت‌های پرونده الکترونیک سلامت: مراقبت شخص محور، افزایش استخراج و تفسیر و اولویت‌بندی اطلاعات حیاتی سلامت برای بیماران، تبادل اطلاعات پیشرفته برای هماهنگی مراقبت در بین پزشکان، مشارکت بیشتر بیمار، ابزارهای مدیریت جمعیت برای ارائه مراقبت، کاهش بار اسناد و مدارک، ادغام بهتر مراقبت در سراسر تنظیمات، مراقبت بهتر، کاهش نابرابری‌ها، مقرون به صرفه بودن، بهبود رضایت بیمار، کاهش فرسودگی شغلی، سهولت استفاده / مستندسازی / دسترسی، مستندات واضح‌تر و خواناتر، خوانایی و روان بودن رکوردهایی که قابل ویرایش / تغییر و ردیابی هستند، بهبود قابلیت بازیابی و افزایش دقت و کامل بودن رکورد، صرفه جویی در زمان، افزایش ایمنی بیمار، کاهش خطاهای پزشکی، دسترسی مفید و دقیق و به موقع به اطلاعات، مزایای پرونده الکترونیک سلامت شامل بهبود استراتژی‌های بالینی، کاهش آزمایش‌های پزشکی تکراری، ارتقای سلامت، و بهبود توزیع خدمات بهداشتی پیشگیرانه است.

موانع پذیرش فناوری اطلاعات، به ویژه برای پرونده الکترونیک سلامت: عدم مشارکت کاربران نهایی، عدم تعامل بین بیماران و پرسنل، هزینه‌های بالا، ادغام دشوار سیستم‌ها، فقدان دستورالعمل‌های ملی، دسترسی کنترل‌نشده به داده‌های بیماران، مکانیسم پرداخت هزینه‌های درمان، عدم رعایت حقوق بیماران در تبادل اطلاعات، عدم فرهنگ سازی در بین مردم، مقاومت فرهنگی در برابر آن، کمبود شبکه‌ها و تجهیزات یکپارچه، کمبود نیروی انسانی متخصص، ضعف برنامه ریزی، ضعف توسعه منابع انسانی، نگرانی در خصوص امنیت اطلاعات، هزینه بالای اجرای طرح، عدم همکاری پزشک و بیمار، پایین بودن سطح سواد اطلاعاتی بیماران، عدم حمایت مالی دولت، عدم اثربخشی سازمان‌های بیمه گر، هزینه‌ها و پرداخت از جیب مردم، مدیران ناکارآمد، عدم استفاده از نخبگان، اجرای انفرادی و بدون مشارکت ذی نفعان، عملکرد ضعیف، مشکلات فنی، افزایش بار اداری، احساسات منفی پزشک، کاهش ارتباطات گردش کار، فرسودگی شغلی پزشک، آموزش ناکافی کاربران و بیماران، مشکلات نرم افزاری، عدم نظارت مؤثر و کیفی، سطح سواد پایین، مشکلات فنی.

فرآیند اجرای پرونده الکترونیک سلامت طولانی و پرهزینه است بنابراین مهم است که آن را به درستی انجام دهیم اطمینان حاصل کنیم که مطابق انتظار است و بتوانیم سایر ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی را که ممکن است سفر تحول دیجیتال را آغاز کنند آگاه کنیم.

توصیه‌هایی برای طراحی و پیاده سازی پرونده الکترونیک سلامت: آماده سازی و پشتیبانی کاربر، طراحی سیستم هدفمند بر اساس نیازهای کاربر برای تسهیل و ترویج تعامل طولانی مدت کاربر، سودمندی، رضایت کاربر، سواد دیجیتال و موفقیت در اجرا، طراحی اجتماعی فنی، فرهنگ سازی، زیرساخت و اینترنت پایدار، استفاده از هوش مصنوعی، حفظ حریم خصوصی داده‌ها، مدیریت کلان داده، مشارکت ذی نفعان، حکمرانی خوب، مزایای ملموس و قابل قبول، عادلانه بودن، امن بودن، هماهنگی سازمانی، مدیران قوی، انعطاف پذیری پلت فرم‌ها، مدل عملیاتی، سرمایه گذاری، ادغام و حمایت از کسب و کار، حمایت از تیم‌های بین‌حرفه‌ای، تصمیم‌گیری و اقدام، ادغام ارائه مراقبت در سراسر سیستم‌ها و جوامع، کاهش حجم کار در مراقبت‌های اولیه و سیستم‌های بهداشتی.

فناوری‌های دیجیتال به ابزار ضروری تبدیل می‌شوند که در آن درک متفاوت از ارائه مراقبت‌های بهداشتی توجه را از بیماری به سلامت و از واکنش به پیشگیری سوق می‌دهد. با این حال در تبدیل شدن به مراقبت‌های دیجیتال توجه به محرک‌های اولیه در مراقبت‌های بهداشتی، اهمیت شفافیت، یکپارچگی، باز بودن، معنا شناسی واضح و قابلیت همکاری ضروری است. هدف نهایی تحقق این چشم‌اندازها در منظری است که بیمار محور، پیشگیرانه، پیش‌بینی‌کننده و فعال باشد.

پذیرش و گسترش فناوری‌های جدید اغلب به دلیل پیچیدگی با شکست مواجه می‌شوند. آگاهی از پیچیدگی دامنه خاص یک پروژه فناوری می‌تواند به ذی نفعان کمک کند تا به طور انطباقی پاسخ دهند، پیچیدگی را کاهش دهد و توانایی خود را برای مدیریت پیچیدگی تقویت کند.

مدیران در سطوح مختلف سازمان‌ها نقش حیاتی در تغییر سازمان ایفا می‌کنند. دگرگونی دیجیتالی یکی از شکل‌های چنین تغییرات سازمانی را نشان می‌دهد و مدیران را ملزم می‌کند که از انواع شایستگی‌های مدیریتی، مانند شایستگی‌های انفورماتیک، برای مدیریت موفقیت‌آمیز خدمات دیجیتال برخوردار باشند. شایستگی شامل مهارت‌ها، دانش، نگرش‌ها، ارزش‌ها و عملکرد است. شایستگی‌های مدیریتی باید به طور مداوم انجام شود، زیرا دیجیتالی شدن به طور مداوم در حال شکل دادن به حوزه مراقبت‌های بهداشتی است.

میزان داده‌های تولید شده و ضبط شده به طور تصاعدی در حال رشد است و می‌توان از آن برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین برای نظارت بر شرایط سلامت، ارائه پشتیبانی تشخیصی دقیق‌تر، امکان هشدارهای اولیه برای موارد اضطراری بهداشتی، حمایت از تصمیم گیری بالینی و نظارت بر وضعیت عملکرد و ایمنی راه حل های دیجیتال استفاده کرد. همه این‌ها در کنار هم یک پیشنهاد ارزشی قابل تشخیص از جمله ارائه بینش‌ها و توصیه‌های بهداشتی شخصی برای بیمار در آینده نزدیک ایجاد می‌کنند.

دیجیتالی‌سازی قرار است تأثیر عمیقی بر ارائه، کیفیت، کارایی و نتایج مراقبت‌های بهداشتی اولیه داشته باشد و برای پاسخ به بحران‌های بزرگی مانند همه‌گیری COVID-19 ضروری است.

ارتباط نزدیک بین بیماران و پزشکان خانواده و اعتماد به پزشک مربوطه، محرک‌های اصلی پذیرش فناوری و تمایل به استفاده از آن است. بر این اساس، دعوت پیشگیرانه پزشک برای ترتیب دادن یک قرار ملاقات دیجیتالی می‌تواند به طور بالقوه به اهداف استفاده بالاتری دست یابد.

دلایل زیادی وجود دارد که تلاش‌های قبلی برای تحول دیجیتال شکست خورده است: ارزش نهایی در مقایسه با تلاش صرف شده پایین است، عدم دخالت در فرآیند تغییر، شک و تردید نسبت به تکنولوژی جدید، مقاومت و عدم الهام پذیری.

شرایطی که باید برای انجام یک تحول دیجیتال موفق با نتایج پایدار برآورده شود: ایجاد انگیزه در افراد برای تعهد، فرهنگ سازی، پایلوت برای ارزیابی، رهبری برای تغییر، ارتباط برقرار کردن جهت فهماندن، مشارکت دادن افراد در خط مقدم، استراتژی دیجیتالی شدن و ادغام به عنوان یک سرمایه گذاری دیدن.

مراقبت‌های بهداشتی در مقایسه با سایر مشاغل در دیجیتالی شدن بسیار عقب است.

ذی نفعان در پزشکی دیجیتال: بیماران، ارائه دهندگان مراقبت‌های بالینی، پزشکان، محققان مراقبت‌های بهداشتی، تنظیم‌کننده‌ها و پرداخت‌کنندگان، توسعه‌دهندگان محصولات پزشکی سنتی «غیر نرم‌افزاری» متخصصان، دانشمندان داده، مهندسان، سرمایه‌گذاران.

مراحل تحول دیجیتال در مراقبت‌های بهداشتی: انجام دادن تحقیقات پایه، نیازسنجی، انتخاب تیم فنی، ساختن نقشه راه فناوری و فرآیند، اجرا و تحویل، اطمینان از انجام پشتیبانی مداوم و خدمات فنی.

ساختن سیستم‌های ایمن‌تر برای مراقبت بهتر، ویژگی‌های کلیدی سلامت دیجیتال ایمن را توصیف می‌کند. اکثر سیستم‌های امروزی این استانداردهای اولیه را رعایت نمی‌کنند.

همه‌گیری کووید ۱۹، تغییرات سریعی را در سلامت دیجیتال در تمام مراقبت‌های اولیه ایجاد کرد: مقررات سختگیرانه در مورد پلت‌فرم‌های بهداشت از راه دور کاهش یافت. مقررات سختگیرانه در مورد مستندات ویزیت‌های بهداشتی از راه دور و قوانینی در مورد اینکه چه کسی می‌تواند توسط کدام پزشک ویزیت شود، کاهش یافت. پرداخت برای ویزیت‌های بهداشتی از راه دور، از جمله ویزیت‌های فقط صوتی از طریق تلفن، برابر با ویزیت‌های حضوری «برابری پرداخت» انجام شد.

ابزارهایی مانند پورتال‌های بیمار که به افراد کمک می‌کند به اطلاعات یکپارچه دسترسی پیدا کنند دارای پنج ویژگی اساسی هستند: آنها باید پیوند به اطلاعات بالینی موجود و جامع، به بیماران و خانواده‌ها اجازه می‌دهد اطلاعاتی را که فقط خودشان می‌دانند وارد کنند «ارزش‌ها، ترجیحات، رفتارها، اهداف» ارائه محتوا به زبان عامیانه و زبان ترجیحی، محتوا را با استفاده از اطلاعات بهداشتی در دستورالعمل‌ها برای بیان معنای آن تفسیر شود، و بر اساس اطلاعات به افراد اجازه مراقبت داده شود و تغییراتی برای بهبود سلامت و رفاه ایجاد کنند.

کارکردهای کلی سلامت دیجیتال برای مراقبت‌های اولیه عبارتند از: جمع آوری اطلاعات سلامت «ایجاد پلت فرم» تجمیع و درک اطلاعات بهداشتی برای ایجاد یک پرونده کامل سلامت و برجسته کردن اطلاعات مهم سلامت، و استفاده از اطلاعات بهداشتی برای بهبود سلامت به روش‌هایی که مراقبت فرد محور را ترویج می‌کند، تیم‌های مراقبت را پشتیبانی می‌کند، تنظیمات مراقبت را در بر می‌گیرد و به طور کلی زندگی را آسان‌تر می‌کند.

پذیرش از سوی پزشکان و جویندگان مراقبت که از سیستم‌های سلامت دیجیتال استفاده می‌کنند، پشتیبانی از متخصصان انفورماتیک و سیستم بهداشتی که این سیستم‌ها را ارائه می‌دهند، تمایل فروشندگان سلامت دیجیتال برای تغییر سیستم‌های خود، اختلال در بازار متمرکز موجود برای امکان نوآوری، مقامات و سیاست‌های جدید برای اجرای سلامت دیجیتال مطابق با استانداردها، و تعهد سیاست گذاران به اجرای قوانین، مقررات و معیارهایی که تجربیات زنده کاربران سلامت دیجیتال را ارزیابی می‌کند.

برای اجرای موفقیت آمیز، همه الزامات باید به طور همزمان برآورده شوند و برآورده کردن الزامات نمی‌تواند باری را به مراقبت‌های اولیه اضافه کند. شکست از هر بخش منجر به ادامه وضعیت موجود خواهد شد.

در حالی که باید مشوق‌های استفاده معنادار پذیرش ملی پرونده الکترونیک سلامت را تحریک کرد بازار را نیز باید تثبیت کرد و فروشندگان قدرتمند، دارای منابع و تثبیت‌شده را ایجاد کرد. برای حمایت از این امر بازار سلامت دیجیتال باید یک بازار آزاد باشد که از نوآوری پشتیبانی کند. تسلط چند فروشنده انفورماتیک بر بازار همراه با قابلیت همکاری محدود، پزشکان و روش‌های درمانی را در سیستم‌های موجود قفل کرده و نوآوری را خفه می‌کند.

اجرای این فناوری در سیستم‌های بهداشت و درمان ملی و استراتژی‌های فناوری اطلاعات هنوز به کندی پذیرفته شده و با محدودیت‌هایی متوقف می‌شود.

انتخاب نرم‌افزار منبع باز ممکن است از وابستگی به صاحبان یک محصول اختصاصی جلوگیری کند زیرا کد منبع آزادانه در دسترس خواهد بود و هر فروشنده می‌تواند خدمات پشتیبانی و سفارشی‌سازی را به کاربران ارائه دهد. نمونه‌هایی از نرم‌افزار پرونده الکترونیک سلامت منبع باز که در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از OSCAR که در دانشگاه مک مستر توسعه یافته و به طور گسترده در کانادا استفاده می‌شود، و OpenEMR که از طریق همکاری در ایالات متحده توسعه یافته است.

Canada Health Infoway، مؤسسه پان کانادایی که به دولت‌های استانی و منطقه‌ای گزارش می‌دهد و وظیفه ترویج راه‌حل‌های سلامت دیجیتال را برعهده دارد، در سراسر سایت‌های مراقبت‌های اولیه در کانادا استفاده می‌شود. استان‌ها و مناطق باید فقط این پرونده الکترونیکی سلامت را برای مراقبت‌های اولیه تأمین کنند. اگر واقعاً متعهد به بهبود سلامت مردم کشورمان هستیم، به یک حرکت جسورانه مانند این نیاز است.

ژاپن، سنگاپور، کره و تایلند چهار کشوری هستند که از نظر توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات «ICT» در منطقه آسیا و اقیانوسیه در ده کشور برتر قرار دارند. در زمینه دنیای دیجیتالی شدن سریع، استفاده از اینترنت به یک عامل اجتماعی اصلی تعیین کننده سلامت تبدیل شده است. دسترسی به اینترنت در خانه به بیش از ۹۵ درصد در ژاپن، کره و سنگاپور رسیده است، اگرچه تایلند هنوز در حال توسعه زیرساخت‌های خود است و در حال حاضر تحت پوشش ۸۵ درصدی قرار دارد. هر چهار کشور به اهمیت سیاست‌های ملی مطابق با وضعیت شکاف دیجیتال کنونی پی بردند. تلاش مستمر برای ارتقای سلامت در ژاپن، کره، سنگاپور و تایلند به شهروندان این کشور این امکان را می‌دهد که نه تنها طولانی‌تر زندگی کنند، بلکه سالم‌تر نیز زندگی کنند.

اکثر کشورهای اروپایی برای توسعه و پیاده سازی سیستم‌های پرونده الکترونیک سلامت، راهبردی ایجاد کرده اند، این به معنای دسترسی بیشتر به سوابق بهداشتی توسط ذی نفعان متعدد است.

اروپای غربی در طراحی و اجرای پرونده الکترونیک سلامت با استفاده از کارت سلامت الکترونیکی پیشرو بود. آلمان اولین کشوری بود که پرونده الکترونیک سلامت را در سال ۱۹۹۴ اجرا کرد و تاکنون بیشترین تعداد رکورد از این نوع را بین مردم خود توزیع کرده است.

تلاش انگلیسی‌ها یکی از معدود تلاش‌های پایدار برای پیاده سازی پرونده‌های سلامت الکترونیکی است که توسط وزیر بهداشت آنها در مقیاس ملی به عنوان "جواهری در تاج" توصیف شده است.

در بعضی از کشورها پورتال‌های بیمار راه‌اندازی شده‌اند یا در حال توسعه هستند. پورتال‌ها معمولاً شامل زیرمجموعه ای از اطلاعات بیمار است که از طریق پرونده الکترونیکی سلامت جمع آوری می‌شود و در قالبی ارائه می‌شود که کاربر پسندتر و مرتبط با نیازهای بیماران باشد.

در فنلاند پورتال بیمار My Kanta به همه افراد دارای کد هویت شخصی فنلاندی اجازه می‌دهد تا به اطلاعات سلامت خود به صورت آنلاین از جمله سوابق پزشکی خود «مانند یادداشت‌های پزشک و گزارش‌های پرستار» و نسخه‌های الکترونیکی دسترسی داشته باشند، رضایت‌نامه‌ها «از جمله برای اشتراک‌گذاری داده‌ها و اهدای عضو» را مدیریت کنند و تاریخچه گزارش نحوه استفاده از داده‌هایشان را مشاهده کنند.

در استونی همه شهروندان می‌توانند به سوابق سلامت الکترونیکی خود دسترسی داشته باشند و داده‌های پزشکی را بررسی کنند و فرآیندهای خاصی از جمله درخواست گواهی سلامت را آغاز کنند، همچنین به بیماران این امکان را می‌دهد که داده‌های سلامت خود را به اشخاص ثالث اهدا کنند تا از آنها برای اهداف تحقیقاتی استفاده کنند.

در لوکزامبورگ بیماران پس از امضای قرارداد هماهنگی مراقبت با پزشک خود، دسترسی کامل به پرونده بیمار خود دریافت می‌کنند.

در نروژ Helsenorge به عنوان پورتال سلامت ملی برای شهروندان در نظر گرفته شده است. هلسنورژ شامل یک پلتفرم «زیرساخت پایه» و خدمات مختلف از جمله کارت واکسن، تعویض پزشک خانواده، مروری بر نسخه‌ها، داروها، دسترسی به سوابق بیمار، قرار ملاقات‌ها، و مشاوره‌های الکترونیکی «شامل ویدئو» می‌باشد.

در لهستان، حساب اینترنتی بیمار «IKP» در سال ۲۰۱۸ در قالب پروژه «پلتفرم سلامت الکترونیک» «پلتفرم P1» معرفی شد که بیمار را قادر می‌سازد تا به اطلاعات سلامت شخصی خود از جمله نسخه‌ها، ارجاعات، سفارش‌های دستگاه‌های پزشکی، مزایای ارائه‌شده و هزینه آن‌ها، تصمیم‌های بالینی اتخاذ شده توسط ارائه‌دهندگان مراقبت‌های اولیه و مرخصی پزشکی دسترسی داشته باشد. همچنین به بیمار اجازه می‌دهد تا به شخص دیگری اجازه دسترسی به داده‌های پزشکی یا اطلاعات سلامتی را بدهد، دسترسی با استفاده از پروفایل‌های هویت بانکداری الکترونیکی اعطا می‌شود.

در دانمارک پورتال عمومی سلامت الکترونیکی sundhed.dk به همه شهروندان و متخصصان سلامت اجازه می‌دهد به داده‌هایی مانند نتایج آزمایش‌ها، سوابق پزشکی الکترونیکی، نظارت خانگی پزشکی از راه دور و دارو دسترسی داشته باشند. خدمات جدید از جمله قرار ملاقات با سیستم مراقبت‌های بهداشتی، برنامه‌های سفارشی برای بیماران مزمن در سراسر دانمارک در حال اجرا است.

در پرتغال، وزارت بهداشت یک پورتال آنلاین برای بیماران به نام پورتال SNS «خدمات بهداشت ملی» ایجاد کرده است که به کاربران ثبت نام شده امکان دسترسی به سوابق پزشکی، نسخه‌های آنلاین، برنامه ریزی قرار ملاقات و ارتباط با متخصصان سلامت را می‌دهد.

از سال ۲۰۱۷، پرونده الکترونیک سلامت بیماران در سوئد توسط بیماران قابل دسترسی بوده است. بیماران به اطلاعات مربوط به خدمات بهداشتی و دندانپزشکی، از جمله یادداشت‌های پزشک، نتایج آزمایش، تاریخچه واکسیناسیون، داروها، ارجاعات، و نام افرادی که به پرونده پزشکی آنلاین آنها دسترسی داشته‌اند، دسترسی دارند. در حالی که بیماران نمی‌توانند اطلاعات موجود در پرونده خود را تغییر دهند، اما می‌توانند نظراتی را در جایی که اطلاعات ممکن است نادرست باشد اضافه کنند. توانمندسازی افراد برای دسترسی به اطلاعات سلامت شخصی خود، بخش مهمی از استراتژی سلامت الکترونیک سوئد است.

در ایالات متحده، قانون درمان قرن ۲۱، توسعه دهندگان فناوری اطلاعات سلامت را ملزم می‌کند تا یک API «رابط برنامه نویسی کاربردی» ایجاد کنند و در دسترس ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی قرار دهند که به بیماران اجازه می‌دهد «بدون تلاش ویژه» به سوابق خود دسترسی داشته باشند. قانون بازیابی و سرمایه‌گذاری مجدد آمریکا «ARRA» بودجه ۱۹ میلیارد دلاری را برای ترویج پذیرش پرونده الکترونیک سلامت با الزام «استفاده معنادار» فراهم کرد. الزام "استفاده معنی دار" بیان می‌کند که پرونده الکترونیک سلامت باید به طور مؤثر و برای ارتقای کیفیت و کارایی در سیستم مراقبت‌های بهداشتی استفاده شود. علی‌رغم این هدف، گزارش شورای ملی تحقیقات «NRC» نشان می‌دهد که بیشتر فناوری‌های فعلی پرونده الکترونیک سلامت طراحی ضعیفی و ناکارآمدی دارند.

اهداف پرونده الکترونیک سلامت همچنان بر بیماری متمرکز است و بسیاری از عواملی که می‌توانند در سلامت کلی فرد نقش داشته باشند نادیده گرفته می‌شوند. این عوامل شامل خطرات شخصی، رفتارها، ساختار خانواده و تأثیرات شغلی و محیطی است. مراقبت‌های اولیه به پرونده الکترونیک سلامت نیاز دارد تا از تمرکز بر بیماری فراتر رفته و در عوض بر کل فرد تمرکز کند و فراتر از مستندسازی به تفسیر و ردیابی اطلاعات در طول زمان حرکت کند.

عملکردهای پیشرفته هنوز مورد نیاز است، از جمله: اصلاحات پرونده الکترونیک سلامت، استفاده گسترده از پورتال‌های بیمار، ادغام یکپارچه با برنامه‌های کاربردی خارجی، و پیشرفت زیرساخت‌ها و سیاست‌های ملی.

این اصلاحات به سه مرحله تقسیم می‌شود: ترویج جمع آوری و به اشتراک گذاری داده‌ها، ارتقای تبادل اطلاعات سلامت و بهبود نتایج.

در نهایت برخی از عملکردها به توسعه زیرساخت، مدل‌های تجاری جدید، و تغییرات سیاست خارج از کنترل توسعه‌دهندگان پرونده الکترونیک سلامت نیاز دارند مانند: پیشرفت تبادل اطلاعات سلامت، استانداردسازی داده‌ها، اصلاحات نظارتی حریم خصوصی و امنیت، و ادغام دستورالعمل‌ها و اولویت‌های ملی.

توانمندسازی مصرف‌کننده زمانی به وجود می‌آید که اطلاعات با کیفیت به صورت شفاف‌تر در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد. دوگانگی عمومی ناشی از ترس از استفاده از سوابق بهداشتی برای تجاوز به حریم خصوصی آنها وجود دارد.

دولت باید تأمین مالی را در اولویت قرار دهد و مشوق‌های مالیاتی را برای تشویق استفاده گسترده‌تر ارائه دهد. با اجرای پرونده الکترونیک سلامت می‌توان به اصلاح مراقبت‌های بهداشتی و مزایای مربوط به آن دست یافت از جمله: دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، بهبود کیفیت و عملکرد سیستم مراقبت‌های بهداشتی «حریم خصوصی، قابلیت دسترسی، کارایی» مهار هزینه «هماهنگی مراقبت، بهبود عملکرد پزشکی مبتنی بر شواهد، منبع معتبر برای تحقیقات سیستماتیک، بهبود هماهنگی مزایا، ارتقای پیشگیری و تقویت سلامت عمومی» مشوق‌هایی برای ترویج پذیرش فناوری اطلاعات سلامت «مشوق‌های مالی، مشوق‌های مالیاتی، برنامه‌های کمک هزینه، افزایش سلامتی و شفافیت در مراقبت‌های بهداشتی، مشوق‌های غیرمالی» برنامه‌های استحقاقی.

پس انداز از طریق هماهنگی مزایا

صرفه جویی و اجتناب از هزینه از طریق کاهش آزمایش‌ها و روش‌های تکراری

کاهش هزینه‌های اداری از طریق کارآیی یک رکورد دیجیتال برای صورتحساب و پرداخت

کاهش هزینه‌ها از طریق ساده سازی، ادغام بوروکراسی‌های استحقاق و فرآیندهای تجاری

صرفه جویی از طریق بهبود مدیریت بهداشت عمومی و شناسایی بهترین شیوه‌ها

صرفه جویی از طریق روش‌های بهبود یافته و مبتنی بر فناوری شناسایی تقلب، اتلاف و سو استفاده در تعیین صلاحیت، پردازش ادعاها و غیره.

استانداردها باید به جمع آوری گسترده و استفاده از داده‌ها برای به اشتراک گذاری اطلاعات و هوش تجاری در آینده بپردازند: استانداردهای «فراداده، پروتکل تبادل داده، پروتکل یکپارچه سازی سیستم، امنیت / حریم خصوصی، نگهداری، پیکربندی، فرآیند تجاری و رفتار برای تبادل اطلاعات مراقبت‌های بهداشتی» رضایت استاندارد، قوانین استاندارد که بر ارائه مراقبت‌های بهداشتی و تبادل اطلاعات حاکم است.

عناصر زمینه‌ای مؤثر بر سیاست‌گذاری در سه دسته فرهنگی-اجتماعی، اقتصادی-مالی و سیاسی- اجرایی هستند که با موانع متعددی برای استقرار پرونده الکترونیک سلامت شناسایی شده‌اند.

طراحی نقشه راه که توسط ذی نفعان کلیدی تأیید می‌شود، شفاف سازی تکلیف هر یک از ذی نفعان، تخصیص بودجه مناسب، تحلیل خط مشی و تبیین نقش عوامل زمینه‌ای، محتوا، فرآیند و سیاست‌گذاری و توجه به زیرساخت‌ها از راهکارهای کلیدی برای اجرای موفق تر برنامه پرونده الکترونیک است.

روند سیاست گذاری نیز در اجرا و ارزیابی سیاست با چالش‌های فراوانی مواجه بوده است، به گونه‌ای که پس از گذشت ۲۰ سال از تصویب مصوبات قانونی، اجرا بر اساس وظایف محوله نبوده و به سرانجام نرسیده است.

ایجاد سامانه جامع اطلاعات سلامت شهروندان ایرانی از سال ۱۳۸۳ در بند «ه» ماده ۸۸ برنامه چهارم توسعه کشور به همراه برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در ایران در نظر گرفته شد و در مهر ۱۳۸۶ با تمرکز بر ایجاد و استفاده از پرونده الکترونیک سلامت؛ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسئول اجرای آن شد.

در مطالعات مختلف نقش بازیگرانی مانند وزارت ارتباطات، وزارت اقتصاد، سازمان امور مالیاتی، نیروی کار ارائه‌دهنده خدمات، سازمان صنفی فناوری اطلاعات و ارتباطات، شرکت‌های خصوصی خدمات و داروخانه‌ها ارائه‌کننده سلامت الکترونیک ذکر شده است. عوامل اصلی پرونده الکترونیک سلامت به شرح زیر است:

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی «به عنوان متولی پرونده الکترونیک سلامت» شورای اجرایی فناوری اطلاعات «به عنوان ناظر طرح سلامت الکترونیک در دولت الکترونیک» شورایعالی بیمه «به عنوان نهاد نظارتی بیمه‌های پایه درمان که مسئولیت طراحی و ابلاغ نسخه الکترونیکی آن بر اساس قانون بودجه سال ۱۳۹۹ را بر عهده دارد» سازمان بیمه سلامت ایران «به عنوان متولی تشکیل پایگاه اینترنتی آنلاین بیمه درمان کشوری» سازمان‌ها و صندوق‌های بیمه درمانی «به عنوان خریدار خدمات سلامت» سازمان نظام پزشکی «متولی صدور امضای الکترونیکی» بیمارستانها و مراکز بهداشتی، تشخیصی، درمانی و دارویی «متعهد به ارائه خدمات بر اساس پرونده الکترونیک سلامت» و شرکت‌های خدماتی «واسطه و خدمات زیربنایی» فناوری اطلاعات و همچنین مردم هستند.

هماهنگی ضعیف بین بخشی و درون بخشی برای توسعه پرونده الکترونیک سلامت، زمانی که با رشد بخش خصوصی برای ارائه خدمات نظام سلامت همراه شد مشکلاتی را ایجاد کرده است.

با توجه به بررسی قوانین و اسناد بالادستی، اگرچه در نقشه جامع علمی سلامت ایران در سال ۱۳۸۹ و برنامه توسعه سلامت، ایجاد بانک اطلاعاتی جمعی، از وظایف مهم مدیریت فناوری اطلاعات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ذکر شده است. طی ۲۰ سال گذشته موفقیتی در ایجاد یک سیستم واحد داده سلامت نداشته و برعکس، سیستم‌های اطلاعاتی متنوع و پراکنده‌ای را به دنبال داشته است به گونه‌ای که تبادل اطلاعات بین سیستم‌ها و سطوح مختلف اطلاعاتی وجود نداشته باشد.

در برنامه پنجم توسعه تشکیل پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان در ۲ سال اول برنامه و همچنین تعامل خدمات بیمه‌ای با سامانه پرونده الکترونیک سلامت در سال ۹۵ توصیه شد، اما کمبود اعتبارات بودجه‌ای و تحریم‌های بین‌المللی بر اقتصاد ایران به شدت بر اجرای سیاست سلامت الکترونیک تأثیر گذاشته است.

وزارت بهداشت، از راه اندازی چهار طرح پرونده الکترونیک سلامت در سال ۱۳۹۶ خبر داد و سپس وزیر بهداشت از رونمایی از پرونده الکترونیک سلامت در سال ۱۳۹۸ خبر داد، اما با اعلام عدم امکان عملیاتی شدن این طرح توسط دبیرخانه‌های ناظر طرح مواجه شد.

نسخه الکترونیکی از سال ۱۳۹۹ پس از طی مراحل آزمایشی برقرار شد که منجر به کاهش مراجعات غیرحضوری، ازدحام جمعیت و بی نظمی در دفاتر خدمات دولتی که سازمان‌های بیمه خدمات ارائه می‌کردند، شد. این به دلیل حذف دفترچه‌های کاغذی و مراحل آزمایشی نسخه الکترونیک بود. علاوه بر این، دریافت خدمات از پزشکان سرپایی، داروخانه‌ها، خدمات نیازمند بیمه تکمیلی، قطع برق و اینترنت و کندی سیستم‌های کامپیوتری با چالش‌های زیادی مواجه بود.

با وجود تصویب آئین نامه‌های متعدد در خصوص تشکیل پرونده الکترونیک سلامت در ایران و اقدامات مختلف برای اجرای تکالیف قانونی، هنوز تا اجرای کامل آن فاصله وجود دارد. این موضوع خسارات مالی، اتلاف وقت و اعتماد مردم و ذی نفعان را در پی دارد.

در گزارش مجلس شورای اسلامی در خصوص الزامات قانونی و چالش‌های اجرایی پرونده الکترونیک سلامت، زمان بندی‌های مختلف در اسناد بالادستی، نبود نقشه و معماری کلان یکپارچه و عدم تناسب ساختار اجرایی با ابعاد و وسعت ذکر شده است.

در خصوص ذی نفعان پرونده الکترونیک سلامت، بازیگران مختلفی ایفای نقش کرده‌اند و بر اساس یافته‌های پژوهشی، بازیگران کلیدی در طی ۲۰ سال از برنامه چهارم توسعه، مشخص نشده است. همچنین نقش آن‌ها در برنامه‌ریزی و اسناد بالادستی به وضوح ذکر نشده است و در نتیجه بر برنامه‌ریزی استراتژیک تأثیر گذاشته و سطح هماهنگی بین بازیگران کلیدی در اجرای برنامه را کاهش می‌دهد.

پرونده الکترونیک سلامت با تمرکز بر اولویت شروع طرح پزشک خانواده و زنجیره ارجاع در اسناد بالادستی مورد توجه قرار گرفت که به دلیل شکست برنامه پزشک خانواده در سال‌های اخیر، تشکیل پرونده الکترونیک سلامت را نیز تحت تأثیر قرار داده است.

طراحی نقشه راه تأیید شده توسط ذی نفعان کلیدی، شفاف سازی وظایف هر یک از ذی نفعان، تخصیص بودجه مناسب و توجه به زیرساخت‌ها از جمله راهکارهای کلیدی برای ایجاد موفقیت آمیزتر برنامه پرونده الکترونیک سلامت است.

داده‌های سلامت یکی از محافظت شده‌ترین و با ارزش‌ترین منابع اطلاعات شخصی هستند و توسعه سیستم‌های رضایت بیمار که به کاربران اجازه می‌دهد درباره نحوه استفاده از داده‌هایشان، انتخابی آگاهانه داشته باشند و با چه کسانی به اشتراک گذاشته شوند، سوابق و پورتال‌های مواجهه با بیمار در توسعه سلامت الکترونیکی اهمیت حیاتی دارد.

تسهیل‌کننده‌ها برای اتخاذ و استفاده از عملکردهای پیشرفته پرونده الکترونیک سلامت عبارتند از: مراقبت مبتنی بر تیم، پشتیبانی فنی کافی، ارتباطات و آموزش برای کارکنان و پزشکان، استراتژی‌های جایگزین برای مراقبت از بیمار در دوران انتقال، و توسعه فرآیندهای جدید و روش‌های جریان کار.

اگرچه پرونده الکترونیک سلامت «EHR» به عنوان یکی از اجزای حیاتی مراقبت‌های بهداشتی مدرن مطرح می‌شود، تأثیر ناخوشایندی بر بسیاری از پزشکان دارد و به یکی از دلایل اصلی فرسودگی شغلی پزشکان تبدیل شده است.

بسیاری از کاربران، مدیران، ارائه دهندگان خدمات و مجریان از اولین گام‌ها در مسیر پیاده‌سازی یک سیستم ملی پرونده الکترونیکی سلامت واقعاً جامع، آسیب دیده‌اند.

از آنجایی که کارکنان مراقبت‌های بهداشتی از کاربران پرونده الکترونیک سلامت هستند، توجه به نظرات آنها در موفقیت پروژه مؤثر است.

دو کلید برای بهبود وضعیت پرونده الکترونیک سلامت وجود دارد: اولین راه ساختن سیستم‌های بهتر است؛ که ممکن است توسط شرکت‌های موجود یا با ابزارها و برنامه‌های جدید توسعه‌یافته توسط دیگران انجام شود. دومین راه، تجسم مجدد کار است؛ فکر کردن به راه‌های جدید برای ارائه مراقبت‌هایی که از فناوری بهره می‌برند بدون اینکه کار و گردش کار قدیمی مبتنی بر کاغذ تکرار شود.

فناوری در تمام بخش‌های زندگی روزمره ما از جمله مراقبت‌های بهداشتی نفوذ کرده است. پزشکان و ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی باید خود را با این تغییرات در مدل‌های ارائه مراقبت وفق دهند. زیرا نسل‌های جوان به دنبال دسترسی به نیازهای بهداشتی خود در خارج از مطب پزشک هستند.

درگیر کردن و توانمند ساختن برای استفاده از فناوری ممکن است به مردم این امکان را بدهد که مستقل بمانند، سالم‌تر زندگی کنند و از مراجعه غیرضروری اداری خودداری کنند، در نتیجه فشار بر نیروی کار محدود مراقبین بهداشتی کاهش می‌یابد.

ماهیت «نگاه بالا به پایین» برنامه ملی، علیرغم اطمینان از رهبری و پشتیبانی سطح بالا، منجر به عدم مشارکت سازمانی و کاربران در تصمیم‌گیری شده است. علیرغم برخی مزایای اولیه به ویژه در رابطه با زیرساخت و توسعه ظرفیت داخلی نتایج مطالعات نشان می‌دهد که سیستم‌های نرم‌افزاری هنوز در برآوردن نیازهای سازمانی و کاربر با مشکل مواجه بوده‌اند.