کاهش انگیزه کادر درمان بزرگترین چالش نظام بهداشت

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، هشتم نوامبر روز جهانی رادیولوژی است، در چنین روزی از سال ۱۸۹۵ میلادی بود که به طور اتفاقی اشعه ایکس توسط ویلهلم کنراد رونتگن کشف شد و بابت آن جایزه نوبل فیزیک را در سال ۱۹۰۱ دریافت کرد.

در ۱۲۹ سالی که از کشف اشعه ایکس می گذرد، این پرتو انقلابی در علم پزشکی پدیدآورده و توانسته تشخیص بیماری‌ها را برای پزشکان آسان نماید. امروزه رادیولوژی بخش جدایی ناپذیر پزشکی است زیرا با انجام تصویربرداری پزشکی، به تشخیص و درمان ناخوشی ها و بیماری‌ها کمک می‌کند.

رادیولوژی رشته‌ای است که اکنون به آن تصویربرداری پزشکی گفته می‌شود. البته رشته‌های دیگری هم هستند که تصویربرداری پزشکی می‌کنند ولی در رشته رادیولوژی، ابتدا به کمک اشعه ایکس از داخل بدن تصویربرداری می‌شود. به تصویری که ما به طور طبیعی از بدن می‌گیریم فتوگرافی گفته می‌شود.

در فتوگرافی با اشعه نور که طیفی از امواج الکترومانیتیک است می‌توانیم سطح اشیا و بازتاب آنها را ضبط کنیم. در واقع فتوگرافی صورت ظاهر اشیا را نشان می‌دهد. رادیوگرافی هم همان اشعه الکترومانتیک است ولی با فرکانس‌های خیلی بالاتر و انرژی بسیار بیشتر. این اشعه‌ها می‌توانند از بدن عبور کنند و در طول مسیر و در حین برخورد به قسمت‌های مختلف بدن، بخشی از آن جذب بدن و پاره‌ای از آن از بدن رد شوند. آن اشعه‌ای که از بدن رد می‌شود در آن سو، توسط فیلم جذب و تبدیل به تصویری می‌شود که به آن رادیوگرافی گفته می‌شود.

اشعه ایکس می‌تواند دو نوع اثر روی بدن داشته باشد، یکی اثر سوماتیک و دیگری اثر رندوم. اثر سوماتیک به اندازه اشعه ایکس بستگی دارد. یعنی هر چه اندازه این اشعه بیشتر باشد اثر سوماتیک آن از جمله سوختگی و التهاب بیشتر است. اثر رندوم هم روی ژن تاثیر می‌گذارد و ممکن است باعث ایجاد سرطان شود.

چون این احتمال خیلی کم است نادیده گرفته می‌شود. نور آفتاب هم همین خطر را دارد ولی چون خطرش بسیار ناچیز است به حساب نمی‌آید. ولی در قسمت‌هایی از کره زمین که لایه ازن پاره شده است و قسمت‌های مضر اشعه خورشید به زمین می‌رسد شاهد سرطان‌های مرتبط بیشتری در مقایسه با سایر نقاط کره زمین هستیم.

آنها به نسبت اشعه‌ای که به اصطلاح می‌خورند در معرض خطر قرار می‌گیرند. بر اساس مطالعات آماری انجام شده، مقداری از اشعه ایکس برای جمعیت معمولی جوامع مجاز شمرده شده است که مشخص می‌کند یک فرد به طور طبیعی چقدر می‌تواند در جریان رادیوگرافی، سی تی اسکن، آنژیوگرافی و اقدامات مشابهی که در آن اشعه به کار می‌رود؛ اشعه بخورد.

برای کارکنان رادیوگرافی این مقدار کمی بیشتر در نظر گرفته شده است. یعنی می‌گویند کارکنان اشعه ایکس می‌توانند مقداری بیشتر اشعه بخورند و خیلی هم نگران سلامتی‌شان نباشند. برای همین به کارکنان این بخش، فیلم بج می‌دهند. آنها این فیلم‌بج ها را به خود نصب می‌کنند. این فیلم‌بج‌ها مقدار اشعه‌ای که این کارکنان خورده‌اند را در خود ثبت می‌کند. بعد از مدتی این فیلم‌بج‌ها را در دستگاه خاصی بررسی می‌کنند. اگر کارمند رادیوگرافی بیش از حد مجاز اشعه خورده باشد دیگر اجازه کار با اشعه را به او نمی‌دهند.

ما مدالیته‌های مختلف تشخیصی داریم. غیر از رادیوگرافی الان سی تی اسکن، ام آرآی و سونوگرافی را داریم. رادیولوژیست‌ها از این مدالیته‌ها استفاده می‌کنند. ابزارهایی هم هستند که پزشکی هسته‌ای از آنها استفاده می‌کند که ما فعلا با آن‌ها کاری نداریم. علت این که رادیوگرافی جایگاه خود را از دست نداده به دلیل ویژگی‌های خاصی است که آن را در عرصه مطالعات تصویربرداری پزشکی همچنان ممتاز نگه داشته است.

اولا رادیوگرافی تصویر تجمعی می‌دهد در حالی که مدالیته‌های دیگر مانند سی تی اسکن، ام آر آی و سونوگرافی مقطع‌نگاری می‌کنند و تصاویر دو بعدی می‌دهند. رادیوگرافی اما تصویر سه بعدی را در دو بعد نمایش می‌دهد به همین دلیل کار را خیلی ساده می‌کند.

ثانیا دستگاه‌های رادیوگرافی ارزان‌تر از سایر مدالیته‌هاست برای همین در دسترس‌تر است.

ثالثا کار با رادیوگرافی سریع‌تر است. در سی تی اسکن هم می‌شود هر چیزی که در رادیوگرافی دید را دید ولی کار با سی تی اسکن زمان‌بر است. برای همین از سی تی اسکن در جایی که رادیوگرافی نتواند نظر دهد استفاده می‌کنند.

البته ممکن است پزشکی باشد که سهامدار یک مرکز تصویربرداری باشد ولی این موارد خیلی نادر است. به طور معمول پزشکان برای مریض تصویربرداری اضافه نمی‌نویسند. هر چند ممکن است برخی دست و دلشان برای نوشتن عکس باز باشد ولی پزشکانی که علمی‌تر برخورد می‌کنند، تصویربرداری را زمانی می‌نویسند که نتیجه خاصی بخواهند از آن بگیرند.

تقریبا در هر جای کشور که یک مرکز درمانی است یک دستگاه رادیوگرافی هم وجود دارد. ولی دستگاه‌های مدالیته‌های جدیدتر مانند سی تی اسکن و ام آر آی در برخی نقاط کشور در دسترس نیست چرا که قیمت و هزینه این دستگاه‌ها خیلی بیشتر است. این دستگاه‌ها چون گران است در جایی نصب می‌شوند که به اندازه کافی مشتری و در نتیجه بازگشت سرمایه و سود داشته باشند.

وضع معیشتی کارکنان و تکنولوژیست‌ها، یعنی افرادی که با دستگاه‌های رادیوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی کار می‌کنند و تصویر را در اختیار رادیولوژیست می‌گذارند خوب نیست. برای همین مجبورند دو یا سه شیفت کار کنند. معیشتشان با دو یا سه شیفت کار بد نیست ولی به قیمت کار خیلی زیاد و از دست دادن آسایش خود.

امروز روز رادیولوژی است و من این روز را به کارکنان این حوزه اعم از تکنولوژیست‌ها و رادیولوژیست‌ها و تمام کسانی که در این حوزه کار می‌کنند تبریک می‌گویم. پزشکی در ایران رشد خوبی داشته است و در سایه آن، رادیولوژی ایران هم پیشرفت‌های فراوانی داشته است.

پزشک بودن رئیس جمهور تنها یک مزیت می‌تواند داشته باشد و آن این که ایشان بتواند سهم بخش بهداشت و درمان را از بودجه عمومی کشور، از زیر ۴ درصد به همان ۷ درصدی که دوره آقای روحانی بود، افزایش دهد. علاوه بر این، ایشان همان موقع که وزیر بهداشت بود، طرح پزشک خانواده و سیستم ارجاع را مدنظر داشت که این موارد در اسناد بالادستی به عنوان سیاست گذاری‌های کلی ابلاغ شده است و طبیعتاً باید اجرا شود. رئیس جمهور باید این را تسهیل و بودجه لازم برای آن را تامین کند.

مدتهاست با چالشی بزرگ مواجهیم و آن نظام تعرفه گذاری پزشکی است؛ از سویی اگر تعرفه‌ها افزایش یابد، مردم قادر به پرداخت هزینه بهداشت و درمان خود نیستند و از طرفی پزشکان از تعرفه‌های کنونی ناراضی‌اند. چه طور می‌توان این مساله را حل کرد که رضایت دو طرف را در پی داشته باشد؟

این چالش دیرینه‌ای است که به سهم بهداشت و درمان از بودجه کل کشور برمی‌گردد. وقتی سهم بهداشت و درمان از بودجه کل کشور کمتر از حدی که باید باشد یعنی دولت به اندازه کافی پول ندارد تا بتواند هم گستردگی ارائه خدمات بهداشتی و درمانی و هم کیفیت آن را برای شهروندانش مهیا کند. طبعا در چنین وضعیتی، وقتی دولت پول کم می‌آورد سعی می‌کند از میزان تعرفه‌ها بکاهد تا سهمی از تعرفه‌ها که خود باید بپردازد را کم کند. نتیجه این، کاهش انگیزه کادر درمانی و کاهش کیفیت خدمات درمانی است.

مشکل اصلی فقدان منابع مالی دولت است. همین باعث شده که به لحاظ تامین تجهیزات و گسترش شبکه بهداشت و درمان کشور با چالش جدی مواجه شویم. سطح پزشکی در ایران بسیار بالاست. شاید بتوان گفت یکی از باکیفیت‌ترین خدمات پزشکی دنیا در ایران ارائه می‌شود. دلیل آن هم به ویژه نیروی انسانی بسیار کارآمدی است که در داخل کشور داریم.

البته از نظر تجهیزات درمانی هم وضع نسبتا خوبی داریم. اما به دلیل نبود بودجه کافی این سیستم نارسا شده است که مهاجرت بخشی از نیروهای کارآمد پزشکی را به دنبال خود داشته است. یعنی کسانی که در ایران درس پزشکی خوانده‌اند در عمل تقدیم به کشورهای دیگر می‌شوند.

بزرگترین چالش این است که نگذاریم انگیزه های لازم کادر بهداشت و درمان برای ادامه کار در ایران از دست برود. ایرنا