چیزی به عنوان "سونامی سرطان" وجود ندارد

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، آزاده جولایی در خصوص عوامل خطر ابتلا به سرطان‌ها گفت عوامل متعددی می‌توانند در بروز سرطان‌ها نقش داشته باشند. به عنوان نمونه مصرف سیگار به طور قابل توجهی احتمال ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهد، همچنین عفونت‌های طولانی‌مدت با گونه‌های پرخطر ویروس پاپیلومای انسانی «HPV» می‌توانند در بخش‌هایی از بدن که سلول‌ها آلوده شده‌اند منجر به ایجاد سرطان شوند که واکسن گارداسیل به عنوان یک اقدام پیشگیرانه، می‌تواند از ابتلا به این ویروس جلوگیری کرده و در کاهش خطر سرطان‌های مرتبط نقش مؤثری ایفا کند.

وی افزود: ابتلا به هپاتیت B می‌تواند در بروز سرطان کبد نقش داشته باشد و به همین دلیل واکسیناسیون هپاتیت B به شدت توصیه می‌شود. همچنین برخی سرطان‌ها با تغییر سبک زندگی، مانند کاهش اضافه‌وزن و افزایش تحرک بدنی قابل پیشگیری هستند. چاقی با بسیاری از سرطان‌ها از جمله سرطان پستان، روده، پانکراس، مری، کیسه صفرا، رحم، تخمدان، کلیه، کبد و حتی سرطان‌های خون ارتباط مستقیم دارد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: حفظ تناسب اندام و نگه داشتن وزن در محدوده نرمال «شاخص توده بدنی یا BMI بین ۱۸.۵ تا ۲۵» می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری از سرطان‌ها داشته باشد، علاوه بر این تماس طولانی‌مدت با برخی مواد و مصالح ساختمانی ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. به همین دلیل کارگرانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند باید حتماً از ماسک‌های ایمنی استاندارد استفاده کنند.

جولایی ادامه داد: مصرف مشروبات الکلی یکی از عوامل خطر اصلی در بروز انواع مختلف سرطان محسوب می‌شود. این سرطان‌ها شامل سرطان‌های سر و گردن، از جمله دهان، گلو و حنجره، و همچنین سرطان پستان و سرطان‌های دستگاه گوارش، مانند سرطان مری، کبد و روده بزرگ هستند، ۴۰ درصد سرطان‌ها قابل پیشگیری هستند، تماس طولانی‌مدت معده با عفونت‌های باکتریایی نیز می‌تواند آن را مستعد ابتلا به سرطان کند. بنابراین آگاهی از علائم بیماری‌های گوارشی اهمیت بالایی دارد و در صورت مشاهده هرگونه نشانه، مراجعه به پزشک ضروری است.

وی به سرطان‌های مختص زنان پرداخت و اظهار کرد: در میان سرطان‌هایی که زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهند سرطان پستان بیشترین آمار ابتلا را به خود اختصاص داده است، در صورت تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع و اصولی این بیماری کاملاً قابل درمان بوده و فرد می‌تواند به زندگی عادی خود بازگردد، سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان از جمله سرطان دهانه رحم، تخمدان، جسم رحم، واژن و پرینه از دیگر سرطان‌هایی هستند که زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در میان این موارد سرطان دهانه رحم و تخمدان بیشترین شیوع را دارند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به علائم سرطان پستان اشاره کرد و گفت: بهترین روش برای شناسایی زودهنگام سرطان پستان انجام خودآزمایی‌های ماهانه توسط خود بانوان است. برخی از علائمی که باید به آن‌ها توجه کرد عبارتند از وجود توده یا سفتی در بخشی از پستان، تفاوت ظاهری بین دو پستان هنگام مشاهده در آینه، کشیدگی پوست یا نوک پستان، زخم یا کبودی در هر قسمت از پستان، بروز ترشحات غیرطبیعی از یک مجرا، قرمزی، التهاب یا تورم در پستان، ظاهر پوست پرتقالی در پوست پستان، پوسته‌پوسته شدن نوک پستان و نامتقارن بودن پستان‌ها.

جولایی تأکید کرد: هر زنی می‌تواند با لمس و ارزیابی پستان‌های خود به شناسایی علائم غیرعادی بپردازد. در صورت مشاهده هرگونه تغییر مشکوک مراجعه فوری به پزشک ضروری است. با توجه به هزینه‌های بالای غربالگری، خودمراقبتی و آگاهی از علائم اولیه مؤثرترین روش پیشگیری از سرطان پستان محسوب می‌شود.

وی با اشاره به علائم بیماری‌های تناسلی اظهار کرد: خونریزی‌های غیرطبیعی واژینال، بزرگ شدن شکم، ترشحات غیرعادی و درد در ناحیه لگن از جمله نشانه‌هایی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.

جولایی یادآور شد: در دهه ۶۰ حدود ۲۰ میلیون نفر به جمعیت ۳۸ میلیونی پیش از انقلاب افزوده شد و این افزایش چشمگیر تمام معادلات جمعیتی کشور را تحت تأثیر قرار داد، در حال حاضر یک‌چهارم جمعیت ایران را متولدین دهه ۶۰ تشکیل می‌دهند. تعداد آنها دو برابر متولدین دهه پنجاه بوده و حتی از مجموع متولدین دهه پنجاه و هفتاد نیز بیشتر است. به همین دلیل درصد بیماری‌هایی که در متولدین دهه پنجاه مشاهده می‌کردیم در متولدین دهه شصت به دلیل جمعیت بالاترشان به‌طور طبیعی دو برابر شده است.

وی افزود: پس از انقلاب میانه سنی جمعیت ایران ۱۸.۵ سال بود، به این معنا که نیمی از جمعیت زیر این سن و نیمی دیگر بالاتر از آن قرار داشتند. در چنین شرایطی با کشوری جوان مواجه بودیم و طبیعتاً میزان ابتلا به سرطان‌ها که عمدتاً در سنین میانسالی بروز می‌کنند کمتر بود. با ورود متولدین دهه شصت به سنین میانسالی میانه سنی جمعیت نیز افزایش یافت و بیماری‌هایی مانند سرطان که بیشتر در این بازه سنی شایع هستند با آمار بیشتری گزارش شدند

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تاکید کرد: موج سرطانی که امروز مشاهده می‌شود نه به این دلیل است که متولدین دهه شصت بیشتر از دیگر گروه‌های جمعیتی به سرطان مبتلا می‌شوند بلکه به دلیل جمعیت بسیار بالای این گروه و پیشرفت در سیستم‌های تشخیصی، تعداد موارد شناسایی‌شده بیشتر شده است.

جولایی با تأکید بر اهمیت تشخیص و درمان به‌موقع سرطان‌ها اظهار کرد: اگر سطح تشخیص و درمان سرطان‌ها در جمعیت جوان و مولد کشور ارتقا یابد می‌توان تأثیر قابل‌توجهی در افزایش طول عمر و کیفیت زندگی بیماران داشت. به‌عنوان نمونه با درمان موفقیت‌آمیز یک زن ۳۵ ساله با توجه به اینکه میانگین امید به زندگی در زنان ایرانی ۷۹ سال است عملاً ۴۴ سال به عمر مفید او افزوده می‌شود.

وی افزود: غربالگری سرطان پستان در هیچ کشوری برای زنان زیر ۴۰ سال انجام نمی‌شود. به همین دلیل در بیشتر کشورهای پیشرفته زنان زیر ۴۰ سال در صورت مشاهده علائم به پزشک مراجعه می‌کنند. اما در کشور ما با توجه به اینکه بیشتر بیماران مبتلا به سرطان پستان زیر ۵۰ سال هستند و حدود ۲۵ درصد از آن‌ها زیر ۴۰ سال قرار دارند، اغلب با بیماران علامت‌دار مواجه می‌شویم. این موضوع باعث می‌شود اعمال جراحی برای این بیماران سنگین‌تر باشد و در مقایسه با کشورهایی که غربالگری در سنین بالاتر انجام می‌شود آمار تخلیه پستان در کشور ما بیشتر باشد.

جولایی اظهار کرد: سرطان‌هایی که رابطه علت و معلولی مشخصی ندارند می‌توانند هر فردی را درگیر کنند. در مورد سرطان پستان تفاوتی ندارد که فرد مجرد باشد یا متأهل تجربه بارداری و شیردهی داشته باشد یا خیر، همه افراد ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی، سبک زندگی یا دیگر دلایل در معرض ابتلا قرار گیرند. بنابراین لازم است گام‌های جدی برای ارائه حمایت‌های اجتماعی و روانی به بیماران برداشته شود تا بتوان از جنبه‌های مختلف به بهبود کیفیت زندگی این افراد کمک کرد.

وی افزود: متأسفانه در کشور ما «سرطان» همچنان یک تابو محسوب می‌شود. بسیاری از زنان زمانی که متوجه وجود توده‌ای در پستان خود می‌شوند به دلیل ترس از تخلیه پستان، نقص عضو و هزینه‌های بالای تشخیص و درمان از مراجعه به پزشک خودداری می‌کنند. در چنین شرایطی مکانیزم انکار در بدن فعال شده و بیماری به‌طور پنهانی پیشرفت می‌کند. این موضوع ضرورت حمایت جدی متولیان حوزه سلامت را نشان می‌دهد. باید امکانات لازم برای تشخیص و درمان استاندارد در بیمارستان‌های دولتی و تحت پوشش بیمه فراهم شود. امکان حضور جراحان، پزشکان، پرستاران و بهیاران زن در سراسر کشور نیز باید مهیا شود تا زنان در مناطق دورافتاده یا سنتی بدون احساس معذب شدن برای مراجعه و معاینه اقدام کنند.

این متخصص جراحی پستان تأکید کرد: بهبودیافتگان سرطان پستان می‌توانند نقش مهمی در فرهنگ‌سازی و شکستن این تابو ایفا کنند، به‌طوری که دیگر زنان بدون تعلل و با آگاهی بیشتری برای پیگیری وضعیت بیماری خود اقدام کنند، در مواردی که سرطان تنها بخشی از پستان را درگیر کرده و نسبت حجم توده به اندازه پستان کوچک است امکان حفظ پستان وجود دارد. اما اگر حجم توده بزرگ باشد نیاز به تخلیه کامل پستان است. در چنین شرایطی جراحی بازسازی و زیبایی می‌تواند به حفظ تقارن ظاهری کمک کند.

وی افزود: حدود ۵ تا ۱۰ درصد از سرطان‌ها منشاء ژنتیکی دارند به این معنا که وجود یک ژن معیوب در بدن می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به سرطان کند. گرفتن تاریخچه فردی و خانوادگی، همراه با مشاوره ژنتیک، بررسی کامل شجره‌نامه و انجام تست‌های ژنتیکی می‌تواند مشخص کند که آیا سایر اعضای خانواده فرد بیمار نیز در معرض خطر ابتلا به سرطان هستند یا خیر.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی توضیح داد: در صورت شناسایی خطر ژنتیکی در سایر اعضای خانواده می‌توان اقدامات پیشگیرانه را توصیه کرد. برای مثال اگر خواهر فرد مبتلا به سرطان مستعد ابتلا به سرطان تخمدان یا پستان باشد به او پیشنهاد می‌شود که جراحی پیشگیرانه انجام دهد. این جراحی می‌تواند شامل تخلیه و بازسازی پستان در سنین مشخص یا خروج تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ پس از تکمیل فرزندآوری باشد.

به گزارش ایرنا جولایی در پایان اضافه کرد: با توجه به پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه درمان ناباروری در کشور این امکان وجود دارد که برای افرادی که دارای ژن مستعد سرطان هستند، از طریق روش IVF «لقاح آزمایشگاهی» ژن جنین بررسی شود و تنها جنین‌های سالم برای انتقال به رحم انتخاب شوند. این روند نه تنها از انتقال ژن‌های مستعد سرطان به نسل‌های بعدی جلوگیری می‌کند، بلکه به‌نوعی اصلاح ژنی در جامعه محسوب می‌شود و زنجیره انتقال ژنتیکی سرطان متوقف می‌شود.