راهنمای بالینی یا انحصاری کردن خدمات پزشکی

معمولا در مراکز و سیستمهای معتبر بهداشتی درمانی دنیا تولید گایدلاین‌های بالینی (راهنماهای بالینی) پس از تشکیل گروه‌های بین رشته‌ای و شناسایی سوال بالینی واضحی که بیماران، مداخله، مواجهه و پیامدهای مورد نظر را تعریف می کند و انجام مطالعه مروری منظم از شواهد صورت می‌پذیرد، انجام می‌شود.

به دنبال این اقدامات، پیش نویس اولیه می‌بایست تحت بررسی همتایان قرار گیرد. در این فرایند ذینفعان (Stakeholders)، نمایندگان بیماران، پژوهشگران، سیاست گزاران و تامین کنندگان مالی شرکت دارند. ذینفعان شامل ارائه کنندگان و گیرندگان خدمت، انجمن‌های علمی و تشکل‌های صنفی مربوطه و نظام سلامت هستند.

اما در یک نگاه کلی به راهنماهای بالینی ابلاغی وزارت محترم بهداشت و درمان سطحی‌نگری و عدم نگاه عمیق در تهیه آنها خودنمایی می‌کند.

یکی از مواردی که در اولین نگاه به اولین صفحه گایدلاین جلب توجه می‌کند، لیست تهیه کنندگان گایدلاین است که متشکل از افراد  خاص وابسته به یک انجمن یا گروه آموزشی محدود بوده و اغلب مربوط به گروه‌های فوق تخصصی یا فلوشیپی است. 

قسمت دوم که نظر هر بیننده را به خود جلب می‌کند، بندی است که گروه صاحب صلاحیت انجام آن خدمت را مشخص کرده است. 

جالب است که دفتر محترم تدوین راهنماهای بالینی چقدر ساده مشکل پیچیده تعیین صلاحیت‌های حرفه‌ای را به راحتی در اختیار چند نفر به عنوان مشاور در قالب راهنمای بالینی واگذار و به راحتی از کنار این قضیه گذشته است.

تعدادی از سرشاخه‌های اعضای یک انجمن یا یک گروه آموزشی، راهنمای یک خدمت بالینی را می‌نویسند و به‌راحتی تمام جامعه پزشکی را رد صلاحیت می‌کنند، به‌جز اعضای خودش که صاحب صلاحیت هستند.

تا جایی که من اطلاع دارم بحث تایید صلاحیت حرفه‌ای مربوط به نظام پزشکی و وزارت بهداشت و اینکه کدامیک آئین نامه را بنویسد و به تایید دیگری برساند، هنوز حل نشده است. ضمن اینکه هر کدام از اعضای جامعه پزشکی یک درس‌نامه تحت عنوان کوریکولوم دارد که حداقل ظرفیت‌ها و توانایی‌های آنها را مشخص می‌کند و اصولا بسیاری از پروسیژرها در پزشکی چند بعدی بوده و توسط گروه‌های مختلف پزشکی کاربرد دارد. ضمن اینکه حل بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها تیمی بوده و به ندرت خدمتی را می‌توان یافت که تک بعدی و منحصر به یک گروه خاص باشد. 

حال با توجه به هدف اصلی گایدلاین‌ها آیا دفتر محترم تدوین انتظار دارد این راهنماها کاربردی شود؟

زمانی گایدلاین‌ها کاربردی می‌شوند که نظر همه گروه‌های دخیل در آنها لحاظ شده باشد و به تایید نظام پزشکی و انجمن‌های علمی پزشکی که مجریان اصلی هستند، برسد. 

خلاصه اینکه این راهنماها فقط راهی برای انحصارگرایی تخصص و فوق تخصص گرایی، گران شدن خدمات، عدم دسترسی گیرندگان خدمت و نارضایتی آنها و منشا ایجاد اختلاف در اعضای جامعه پزشکی، تک بعدی شدن و واگرایی گروه‌ها و دور شدن از کار تیمی و مولتی دسیپلینری در انجام خدمات پزشکی است.

لذا پیشنهاد می‌شود از آن جاکه تولید راهنماهای بالینی در شرایط فعلی کشور بسیار سخت و طولانی است، در عین حال نیازمند استفاده از این راهنماها هستیم. بهتر است که از راهنماهای موجود در دنیا بهره جوییم و این راهنماها بر اساس شرایط منطقه‌ای، اقتصادی و فرهنگی کشور با مشارکت کل جامعه پزشکی و با رویکرد تقویت پزشکی عمومی و گروه‌های تخصصی پایه تدوین گردد  تا جنبه عملی و اجرایی پیدا کرده و در راستای طرح ارجاع قرار گیرد.