تخصص طب اورژانس، تهدید یا فرصت

پایگاه خبری پزشکان و قانون؛
 
طب اورژانس بصورت آکادمیک نخستین بار حدود چهل سال قبل در پاسخ به افزایش انتظارات مردمی برای دسترسی شبانه روزی به مراقبت‌های کیفی و تخصصی با تاسیس اولین دوره تربیت دستیار در این رشته در دانشگاه سینسیناتی اوهایو آمریکا پا به عرصه وجود گذاشت. با توجه به نیاز روزافزون به خدمات تشخیصی و درمانی در اورژانس سیاستگذاران بنای تاسیس این رشته را درک و اجرایی نمودند و بدین ترتیب این رشته در سال ۱۳۷۵ مورد تصویب نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی قرار گرفت.

 در سال 1380 اولین گروه آموزشی طب اورژانس در دانشگاه علوم پزشکی ایران  شکل گرفت و تربیت دستیار تخصصی طب اورژانس را آغاز نمود. همچون همه رشته‌های تخصصی وجود انجمن علمی احساس گردید و در سال 1384 انجمن علمی طب اورژانس ایران پایه‌گذاری شد و نخستین کنگره را در آذر ماه 1384 برگزار نمود.

 به دلیل نابسامانی و مشکلات فراوان از جمله خلاء متولیان ثابت در اورژانس، فضای فعالیت متخصصین طب اورژانس بسیار وسیع و در چشم قرار گرفت. بدین ترتیب در اورژانس با همه استرس‌های ریز و درشت‌، ساده و پیچیده متخصصین طب اورژانس اوضاع را تحت کنترل درآورده و حداکثر تلاش و نیروی خود را در ساماندهی خدمات به بیماران بکار بردند و بدین ترتیب طب اورژانس با نیروهای جوان‌، نوآور و خواستار اقتدار، متولد شد و روز به روز به ارائه بیشتر خدمات پایه مشغول شدند.

بدیهی است در کمبود نیروی کار و چالش‌های ارائه خدمات در یک اورژانس پر ازدحام‌، توان  نیروی دستیاری و حتی اساتید به سمت ارائه خدمت و ایجاد رضایتمندی در مقایسه با ارتقای علمی پیش رود. متاسفانه در ایران آموزش پزشکی با ارائه خدمت در حوزه درمان توام شده و دلیلی برای اختلال در توازن بین آموزش و خدمت رسانی درمانی برای نیل به رضایتمندی بیشتر بصورت شبانه‌روزی گردیده و سهم بیشتری از فعالیت پزشک (دستیاران و اساتید) را به خود اختصاص داده است. نیروی اقتدارطلب و جوان از طرفی بدنبال اثبات خود به مدیران جهت پذیرش بیشتر و از سوی دیگر پاسخگویی در مواجه با مراجعین به اورژانس قرار گرفت و از همین روی چالش بزرگی شکل گرفت و اختلال در هرم علمی - صنفی پزشکی در طب اورژانس کلید خورد.

حال پس از گذشت حدود 18 سال جای خالی سیاستگذاری‌های کلان و گاه خرد در فرایند تولد و تکامل رشته طب اورژانس احساس می‌شود و لازم بود به رسم یک مدیریت صحیح از پتانسیل‌های نوظهور و پیشرو استفاده می‌شد و با هدایت و سکانداری متولیان و سیاستگذاران، فرایندها و ساختارهای استاندارد این تخصص تعریف و ساختارمند می‌گردید.

در این شرایط برخی از چالش‌ها از جمله مواردی چون برخورد با طیف وسیعی از مراجعین و بیماران مختلف و همپوشانی فعالیت ها با سایر متخصصین در مقام بیان از طرف پایه گذاران بیان شده ولی متاسفانه تلاش جدی و مکفی جهت فرایندسازی و ایجاد قوانین ساختارمند صورت نگرفته است.

چالش بزرگتر وقتی شکل گرفت که نیروی جوان و اقتدار طلب متخصص در شرایطی قرار گرفت که قواعد ثابت و ساختارمند پیش روی نداشت ولی توانمندی برای پیشرفت را در خود میدید بنابراین شروع به بنای امپراطوری های کوچک با قواعد بازی فردی و ایجاد کانال های محدود و رفع مقطعی مشکلات نمود.

در این حین با ازدیاد امپراطوری‌های فردی در حالیکه بنظر می‌رسید رشته تخصصی طب اورژانس سیر صعودی طی می‌کند‌، آنارشی بین امپراطوری‌های موجود چه در درون رشته و چه در روابط بین رشته‌ای (همپوشانی با سایر متخصصین) بوجود آورد و کلید فروپاشی رشته زده شد. 

مسیر پیشرفت هموار نمی‌شود مگر با محاسبات دقیق و پیش بینی ضرورت‌ها و چالش‌های حال و آینده‌ و این مهم بخصوص در مورد دخالت در سلامت (ایجاد یک تخصص بالینی) که امری بسیار حساس و با استانداردهای بالاست خود را بیشتر نشان می‌دهد.

  برنامه‌ریزی برای بهترین راه‌اندازی ،پیش بینی‌های لازم برای تعریف شخصیت یک رشته تخصصی ‌و در نهایت ساختارمند‌ نمودن رشته از ضروریات هر فرایند صحیح است. متاسفانه اشکالاتی که ذکر برخی از آنها رفت، رشته تخصصی طب اورژانس را از مسیر استاندارد تکامل که سایر رشته‌های تخصصی بالینی در خانواده بزرگ پزشکی طی کرده‌اند، دور ساخت و مسیر زاویه‌داری بخود گرفت و اکنون با برخوردهایی که از طرف خانواده پزشکی و در مواردی مقامات تصمیم ساز و اجرایی با این برادر بظاهر ناتنی صورت گرفته‌، زمینه ناامیدی و بی انگیزگی در طیف بزرگی از دانش آموختگان توانمند و مستعد این تخصص را بوجود آورده است.

آنچه مسلم است این خط‌شکنان بی‌سنگر جبهه درمان، دشواری‌های فراوانی را تحمل می‌کنند و روشن است ظرفیت تحمیل سوء مدیریت‌های قابل پیشگیری را نمی‌توانند داشته باشند.

لذا جهت جلوگیری از هدر رفت این سرمایه‌های انسانی توانمند، در گام نخست تصمیم سازان‌، انجمن علمی‌، فعالین رشته و نظام پزشکی و در گام بعدی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی به عنوان متولی ارائه خدمات پزشکی و حامی مردم همت گمارند و ریل گذاری مسیر ارائه خدمات را فراهم سازند و به جبران گذشته رشته را ساختارمند نمایند.

بزرگترین سرمایه هر کشور نیروی انسانی است و این متخصصین در خدمت رسانی به مردم شریف آماده و پا در رکاب هستند؛ بنابراین رواست که علاوه بر برنامه ریزی بلندمدت، به مشکلات فعلی این خط‌شکنان بی‌سنگر حوزه درمان رسیدگی عاجل گردد.

لازم است بیان شود مشکلات پیش گفته چنان شرایط را دشوار نموده که متخصصین طب اورژانس تا کنون نامه‌های دادخواهی با پشتوانه تعداد اکثریت دانش آموختگان تقدیم مسئولین داشته‌اند تا شرایط خدمت رسانی استاندارد و بهبود شرایط کاریشان حاصل شود ولی متاسفانه معضلات بصورت جدی بررسی نشده بلکه روز بروز به شمار آنان اضافه میشود تا آنجا که دانش آموختگان نا امید از پیگیری بزرگان و تاثیرگذاران رشته، تقاضای تعیین تکلیف رشته و وضعیت خود را نموده‌اند؛ پزشکان طالب ادامه تحصیل نیز انتخاب این رشته را از اولویت خود خارج نموده و حتی دستیاران رو به انصراف آورده‌اند.

لذا شایسته امیدواری است مقام محترم وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ورود به موضوع و بررسی معضلات این رشته را مورد توجه و عنایت ویژه قرار دهند و همچنین امیدوار به ظهور مدیرانی توانمد در داخل رشته برای ساختارمند نمودن باشیم.

 از خانواده بزرگ پزشکی نیز انتظار روا داشتن مهری فزون‌تر دور از واقعیت نیست و نخواهد بود.

درود بر خانواده بزرگ پزشکی 

دی ماه 1397