چالش‌های مدیریت دارایی‌ها در نظام سلامت

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون، این یک مثال در سطح خرد است. اما آیا چنین اتفاقی در سطح کلان مثلا در سطح یک کشور رخ می دهد؟ مثلا آیا می توانیم بگوییم که شهروندان یک کشور ممکن است در نیازمندی باشند اما در کشوری احساس نیاز می کنند که آن کشور، ثروتمند است.

امیر ساکی، مدیر کل توسعه منابع فیزیکی و امور عمرانی وزارت بهداشت روز دوشنبه در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار ایرنا در خصوص این سوال، پاسخ مثبت می دهد.

وی می گوید: به جرات می گویم و با آمار هم می گویم، ایران یکی از ثروتمند ترین کشورهای دنیا از نظر دارایی های عمومی است. این در حالی است که با وجود این ثروت، در رفع نیازهای روزانه، مشکلات جدی داریم که یکی از همین نیازهای اولیه، سلامت است.

ساکی اظهار می دارد: الان می گویند، دولت، مشکلات مالی زیادی دارد و مثلا نمی تواند براساس انتظارات بیمارستان، جاده و خطوط ریلی بسازد. تامین منابع مالی برای ساخت بیمارستان و نحوه مدیریت آنها از موضوعات جدی دولت است. راهکار چیست؟ دنیا چه کرده است تا ما هم همان مسیر را برویم؟

این کارشناس حوزه سلامت، بیمارستان را یک دارایی عمومی می داند که در اختیار دولت است و دولت می تواند از آن در تولید ثروت استفاده کند. مساله این است که دارایی عمومی چیست و چگونه می توانیم از آن استفاده بهینه کنیم؟

قبل از اینکه بدانیم دارایی عمومی چیست بهتر است تکلیف تعریف دارایی را روش کنیم تا بعد به عمومی آن برسیم. می گویند؛ دارایی منابعی است که دارای ارزش اقتصادی است و افراد، شرکت ها یا دولت ها مالکیت آن را در اختیار دارند و انتظار است آن منابع در آینده، منافعی را برای آنها ایجاد کند.

اما دارایی عمومی چیست؟ در این میان، ساکی به دارایی عمومی که می رسد، می گوید؛ به دارایی هایی که در اختیار حکومت ها است، دارایی عمومی می گویند.

ساکی از آنجا که مقامی مسوول در وزارت بهداشت است و به عنوان مدیر کل دفتر توسعه منابع فیزیکی و امور عمرانی وزارت بهداشت در حال فعالیت است، طبیعی است اگر از دارایی عمومی سخن می گوید از نظر او یکی از مصادیق آن که به سلامت هم ربط مستقیم دارد، بیمارستان می تواند باشد که ساکی تصریح می کند باید از روش های مولد سازی دارایی های عمومی استفاده کنیم اما چگونه؟ 

** موقع استفاده از دارایی های عمومی چه اتفاقی رخ می دهد؟

ساکی، قبل از هر چیز اول از همه به مجموع دارایی های دنیا اشاره می کند و آن را 180 تریلیون دلار برآورد می کند که از این میزان، 75 تریلیون دلار در اختیار دولت ها است و جزو دارایی های عمومی به شمار می آید. اگر دولت ها تصمیم بگیرند یک درصد از بازدهی این دارایی ها را افزایش دهند، این یک درصد معادل درآمد کشور ثروتمندی مثل عربستان برای آن دولت ها سود دارد. اگر هم دو درصد بازدهی این دارایی ها را افزایش دهند، برابر کل مخارج تحقیقات و توسعه در دنیا است و اگر هم سه و نیم درصد نرخ بازدهی دارایی ها افزایش یابد، برابر با کل هزینه ای است که در کل دنیا برای توسعه زیر ساخت ها، انجام می شود.

او خاطرنشان می کند: با افزایش سه و نیم درصدی نرخ بازدهی دارایی های عمومی می توان امکانات ویژه ای را برای توسعه کشور فراهم کرد.

این مقام مسوول در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می افزاید: ما دارایی هایی مثل ساختمان، زمین، تجهیزات، دانش فنی و تخصص را داریم که می توان آنها را به ثروت تبدیل کرد. هزینه ساخت و تجهیز هر تخت بیمارستانی (بدون احتساب زمین) در حدود یک میلیارد تومان است و ارزش یک بیمارستان بزرگ حدود هزار میلیارد تومان است که می تواند یک دارایی مولد شود و تولید ثروت کند و از این ثروت برای رفع نیازهای حوزه سلامت استفاده کرد. در زمان حاضرهم بسیاری از کشورهای توسعه یافته، جهت تامین منابع مالی توسعه بخش های مختلف، خیلی از دارایی های غیر مولد را به دارایی های مالی و مولد تبدیل کرده اند.

وی به سوئد به عنوان کشور پیشرو در مولد سازی دارایی های عمومی اشاره می کند و می گوید: سوئد در زمانی این کار را شروع کرد که در بحران اقتصادی و مالی قرار داشت و تقریبا بانک هایش ورشکسته بودند. مسوولان مربوطه در این کشور با این شرایطی که کشورشان داشت، دارایی های دولت را ثبت و شناسایی کردند و سازوکار بهنیه سازی این دارایی ها را در دستور کار قرار دادند و ظرف مدت کوتاهی ارزش دارایی ها، دو برابر شد. مسوولان این کشور، برای هر بخش، یک صندوق تعریف کردند. سوئد، سهام این صندوق های توسعه را با مدیریت شبیه بخش خصوصی و با ادبیات بازار سرمایه، واگذار کرد و سرمایه های بدست آمده را برای توسعه بیشتر استفاده نمود.

**آیا می توانیم ما هم بیمارستان های سهامی داشته باشیم؟

ساکی در پاسخ به این سوال با اطمینان خاطر جواب مثبت می دهد و می گوید: مطمئنا بله. من به عنوان کارشناسی که 15 سال سابقه کار در این زمینه در بخش ساخت و اقتصاد سلامت دارم می گویم؛ بله می شود.

مدیر کل دفتر توسعه منابع فیزیکی و امور عمرانی وزارت بهداشت در عین حال به چگونگی واگذاری سهام های بیمارستان های خصوصی کشور اشاره و اظهار می کند: هنوز بیمارستان های خصوصی ما به صورت سنتی، سهام خود را واگذار می کنند. این در حالی است که واگذاری سهام نباید به صورت سنتی باشد. همین فعالیت سنتی است که دولت را با مشکلات مالی مواجه کرده. هم اکنون دو سوم سپرده هایی که نزد بانک ها است دارایی های خرد و کمتر از یک میلیارد تومان است که می توان با برنامه ریزی دقیق و تضمین مناسب از سوی بانک مرکزی و دولت این سرمایه ای عظیم حدود هزار، هزار میلیارد تومان را برای تامین مالی توسعه بخش های مختلف استفاده کرد.

ساکی برای راهکار و برون رفت از این مشکلات مالی دولت می گوید: یک مثال ساده می زنم تصور کنید کسی، صد میلیارد تومان دارایی دارد و در رفع نیازهای اولیه ناتوان است. مردم در مورد این شخص چه قضاوتی خواهند کرد؟ مطمئناً از او انتظار می رود با فروش بخشی از دارایی و سرمایه گذاری جدید نیازهای خود و خانواده را رفع کند و میزان دارایی های خود را افزایش دهد. من به جرات می گویم که ایران یکی از ثروتمند ترین کشورهای دنیا از نظر دارایی های عمومی است اما در رفع نیازهای کشور، مشکلات جدی دارد که یکی از این نیازهای اولیه، سلامت است و مهمترین راه آن مولدسازی دارایی های عمومی و افزایش بازدهی آن است.

**واگذاری سهام چگونه باید باشد؟

ساکی به بیمارستان های سهامی تاکید دارد اما در عین حال اظهار می دارد که بیمارستان های خصوصی به صورت سنتی، سهام خود را واگذار می کنند این یعنی، واگذاری مستقیم که مشکلاتی را در پی دارد.

او اظهار می دارد: وقتی واگذاری ها به صورت مستقیم باشد، پشت سر آن، رانت ایجاد می شود. وقتی یکی دارایی به شخص واگذار می شود، دلیلی ندارد که بعد از واگذاری، آن دارایی بهره وری درستی داشته باشد. تجربه در دنیا نشان داده است که دارایی هایی که مستقیم به شخص یا اشخاصی واگذار می شود، بعد از مدتی مشکلاتی برای مجموعه اقتصادی و پرسنل شاغل ایجاد می شود. این تجربه در ایران هم وجود دارد.

این کارشناس حوزه سلامت می گوید: ما یک بازار سرمایه داریم که ظرفیت واگذاری دارایی های عمومی را دارد و از طرفی نقدینگی و دارایی های خرد زیادی هست که به یکی از مشکلات کشور تبدیل شده است و کمبود منابع جدی برای رفع مسائل اقتصادی و توسعه زیر ساخت ها داریم. اگر واقعا سیستمی برای واگذاری های صحیح داشته باشیم و این چند حوزه را به هم وصل کنیم به نظر من بخش عمده مشکلات کشور حل خواهد شد و این کاری است که همه جای دنیا انجام شده است و می شود.

از نظر این مقام مسوول در وزارت بهداشت، وقتی واگذاری انجام شود باید همزمان با آن صندوق های ثروت ملی هم راه اندازی شود که اتفاقا یکی از مولفه های دموکراسی در دنیا همین است. یعنی شما دارایی های کشور و منافع آن را به دست عموم مردم می رسانید و فقط برای قشر خاصی از مردم نیست.

** ادبیات بازار سرمایه را بپذیریم

ساکی، البته به نکته ای دیگر هم اشاره می کند و آن اینکه فرض کنید بیمارستان های دولتی را می خواهیم وارد بورس کنیم، آیا بورس می تواند بیمارستان ها را قبول کند؟ مسلما خیر!

او اظهار می دارد: پر واضح است که بیمارستان ها اگر بخواهند هم وارد بورس شوند، نمی توانند، چراییش هم معلوم است و آن این است که این دارایی ها از نظر استانداردهای مدیریتی و مالی، قابل قبول نیستند و اگر امروز تصمیم بگیرند به بورس بپیوندند به دلیل نبود این استانداردها، بورس آنها را رد می کند؛ بنابراین باید بیمارستان های ما، ادبیات بازار سرمایه را بپذیرند. استقرار استانداردهای مالی و مدیریتی و ورود به بازار سرمایه وضع موجود را اصلاح خواهد کرد.

به گفته ساکی، وقتی بیمارستان وارد بازار سرمایه شود، خود به خود، سیستم های کنترلی بر آن حاکم می شود. مثلا اگر در بیمارستانی، عده ای سهام دار باشند، امروز اعلام شود که فلان پزشک، بر بالین بیمارش حاضر نشده است، درصدی از سهام همان پزشک افت می کند. برعکس این هم می تواند رخ دهد، مثلا جراحی یا تحقیقات جدیدی در بیمارستان انجام شده ، همین موضوع باعث افزایش ارزش سهام می شود.

**وزارت بهداشت چه قدم هایی برای ورود به بازار سرمایه برداشته است؟

مدیر کل توسعه منابع فیزیکی و امورعمرانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در خصوص این سوال پاسخ می دهد: وزارت بهداشت در حال انجام مذاکراتی با بورس، بخش های تخصصی اقتصادی، بانک مرکزی و بیمه است تا بتواند وارد بازار سرمایه شود و به نظر من مهم ترین راه نجات کشور و حوزه بهداشت و درمان هم همین است و به طور کلی باید ثروت های ملی را به صندوق ثروت ملی آورد و آنها را واگذار کرد. این در خصوص حوزه های دیگر هم صدق می کند. مثلا در زمان حاضر جنگل در کشور واگذار می شود و اما می بینیم بعد از واگذاری، از بین می رود یعنی بهره برداری از جنگل می شود اما تعهدی پشت این بهره برداری نیست؛ اما اگر تعهد داده شود که مثلا پنج درصد سطح جنگل را طی چند سال افزایش دهند و انجام هم بدهند، سهام آن شرکتی که جنگل را گرفته است، افزایش می یابد چرا که در مانیتور بورس است و کنترل می شود.

وی درباره وزارت بهداشت هم می گوید: در زمان حاضر دارایی های عمومی وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی کشور ارزش قابل توجهی دارند؛ اما باید با راهکارهای مناسب به بازار سرمایه راه یابد تا با روش های تامین مالی جدید عمده مشکلاتش حل شود و بهترین راه استفاده از دارایی های خرد و سپرده های بانکی ، افزایش بهره وری و واگذاری دارایی های عمومی از طریق بازار سرمایه است.

او خاطرنشان می کند که در زمان حاضر موسسات غیر مجاز مالی در جذب نقدینگی مردم از دولتی ها جلوتر هستند. در صورتیکه دولت با برنامه ریزی می تواند از این توان برای تامین مالی پروژه های کشور استفاده نماید.

ساکی در پایان می گوید: این ایده را بر اساس تجربیات بین المللی و ظرفیت های موجود بیان کردم. امیدوارم راهکارهای مربوطه را کارشناسان و مدیران بیمارستان در کنگره ها و نشست های آتی مورد بحث و تبادل نظر قرار دهند و نتایج به وزارت بهداشت منعکس شود. ایرنا