اجرای طرح غربالگری اوتیسم در کشور

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون، وحید قبادی دانا گفت: بهزیستی به 3 هزار و 500 فرد دارای اوتیسم در 87 مرکز روزانه آموزشی و توانبخشی اختلال طیف اوتیسم خدمت ارائه می کند. به سه هزار نفر از آنان نیز یارانه تخصیص داده است و ماهانه بابت هر کدام از سه هزار فرد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم به مراکز روزانه آموزشی و توانبخشی، 460 هزار توان پرداخت می کند.

قبادی دانا افزود: امسال به دلیل پوشش طیف گسترده تری از افراد دارای اوتیسم، سازمان بهزیستی برنامه ریزی در زمینه گذر موفق افراد دارای این اختلال به بزرگسالی را در دستورکار خود قرار داده است. 

رئیس سازمان بهزیستی کشور گفت: در این برنامه افراد ترخیص شده از مراکز روزانه آموزشی توانبخشی اختلال طیف اوتیسم تحت نظارت بهزیستی در سراسر کشور، بسته به شرایط ذهنی، روانی و جسمی به مدارس عادی، استثنایی، مراکز حرفه آموزی، کارگاه های تولیدی-حمایتی یا بازار کار وارد خواهند شد.

وی ادامه داد: اصطلاح اختلال طیف اوتیسم یا مخفف آن ASD، گروه اختلالات عصبی رشدی است که در معیارهای تشخیصی مرتبط با کمبود در ارتباطات و اجتماعی شدن و علاقه محدود و رفتارهای تکراری همپوشی دارند.

قبادی دانا تصریح کرد: اختلالات عصبی و رشدی اختلالاتی هستند که در آنها رشد و تحول صحیح مغز یا دستگاه عصبی مرکزی مختل می شود. این اصطلاح به مشکلاتی در عملکرد مغز و دستگاه عصبی اشاره دارد که همزمان با رشد فرد، بر هیجان، توانایی یادگیری و حافظه او تاثیر منفی می گذارند.

رئیس سازمان بهزیستی کشور اضافه کرد: اختلال طیف اوتیسم یکی از 6 اختلال دسته بندی شده در طبقه اختلالات عصبی و رشدی در پنجمین ویرایش کتاب راهنمای تشخیصی و آماری بیماری های روانی (DSM-5) است. در این کتاب، علائم این اختلال به صورت طیفی از خفیف تا شدید، به جای تشخیص ساده بله/خیر برای یک اختلال خاص بروز می کند.

وی افزود: شدت اختلال طیف اوتیسم بر اساس نقص های موجود در ارتباط اجتماعی و روند رفتارهای محدود و تکراری در سه سطح تعیین می شود؛ سطح یک نیازمند حمایت، سطح دو نیازمند حمایت زیاد و وسیع و سطح سه نیازمند حمایت بسیار زیاد است.

قبادی دانا اظهار کرد: با اینکه اختلال طیف اوتیسم مادام العمر است، اما فرد دارای اختلال با آموزش های مستمر می تواند از زندگی طبیعی تری برخوردار شود. تحقیقات نشان داده است که تشخیص زودهنگام این اختلال در درمان و بهبود وضع کودکان دارای اختلال بسیار موثر است.

رئیس سازمان بهزیستی کشور گفت: به هر میزان که زودتر بتوان این اختلال را در یک کودک تشخیص داد، زودتر هم می شود از برنامه های درمانی برای کمک به این کودکان بهره برد. بعلاوه هر چه برنامه درمانی منظم تر و دارای ساختار دقیق تری باشد، می توان نتایج بهتری را به دست آورد.

وی  ادامه داد: پژوهش ها نشان داده است که هر چه تشخیص زودتر صورت بپذیرد، پذیرش اختلال طیف اوتیسم برای والدین راحت تر است.

قبادی دانا تاکید کرد: نکته ای که از اهمیت ویژه ای برخوردار است، ارائه اطلاعات کافی درباره ماهیت این اختلال، گستره اختلالات آن و افق بهبودی و توانبخشی برای عموم جامعه است.

وی در ادامه گفت: هدف اصلی اجرای برنامه غربالگری و تشخیص اختلال طیف اوتیسم، ارتقای کیفیت زندگی افراد دارای اختلال اوتیسم و خانواده هایشان است، شناسایی کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم به منظور مداخله بهنگام، در دسترس قرار دادن خدمات برای کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم و خانواده هایشان، ارتقای سطح آگاهی جامعه نسبت به اختلال طیف اوتیسم، ارتقای سطح آگاهی و بهداشت روانی خانواده کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم و ارتقای سطح آگاهی افراد کلیدی و مسئول نیز از اهداف اختصاصی اجرای این برنامه است.

رئیس سازمان بهزیستی کشور گفت: میزان شیوع اختلال طیف اوتیسم با نرخ رشدی برابر با یک درصد در دهه گذشته در سراسر جهان افزایش داشته است، زمان طلایی مداخلات مرتبط با اختلال طیف اوتیسم در سنین دو تا پنج سالگی است و اگر خانواده ها بعد از گذشت سنین طلایی مداخلات به متخصصان مراجعه کنند، در تشخیص این اختلال تا زمان غربالگری پیش دبستانی تعویق خواهد افتاد.

قبادی دانا تاکیدکرد: انجام برنامه های مداخله ای به منظور بهبود وضع کودکان دارای اختلال اوتیسم و خانواده هایشان برای پیشگیری از تشدید اختلال در کودکان ضروری است.

وی توضیح داد: برنامه غربالگری و تشخیص اختلال طیف اوتیسم شامل چهار مرحله حساس سازی و آگاه سازی، غربالگری، تشخیص و مداخله (مرکز محور و خانواده محور) است، در مرحله حساس سازی و آگاه سازی، حساس سازی مسئولان از طریق برگزاری کارگاه های آموزشی و همایش ها، اجرای برنامه های بازدید، آگاه سازی عمومی در جامعه با روش های اطلاع رسانی مانند تیزر، پوستر، بنر، پمفلت، بروشور و برنامه های رسانه ای انجام می گیرد.

رئیس سازمان بهزیستی کشور اضافه کرد: در مرحله غربالگری، امکان تکمیل آزمون غربالگری اختلال طیف اوتیسم (هیوا) که شامل 10 سوال برای کودکان دو تا پنج ساله است، فراهم می شود، در صورت مثبت بودن پاسخ سه سوال یا بیشتر از 10 سوال، اجرای مصاحبه پیگیری (follow up interview)، توسط کارشناس آموزش دیده پایگاه غربالگری و تشخیص اختلال طیف اوتیسم انجام می شود.

قبادی دانا گفت: در مرحله تشخیص، اجرای آزمون تشخیص اختلال طیف اوتیسم (گارس-2) توسط کارشناس دارای مجوز اجرای آزمون تشخیصی برای تمام کودکانی که پس از مصاحبه پیگیری، مشکوک تشخیص داده شده اند، انجام می شود.

وی در ادامه با تشریح مرحله مداخله افزود: مداخلات به دو شکل مداخلات مرکز محور و مداخلات خانواده محور ارائه می شود.

رئیس سازمان بهزیستی کشور افزود: پس از تائید تشخیص اختلال طیف اوتیسم توسط متخصصان پایگاه، پرونده تشخیصی کودک برای دریافت خدمات مناسب به مراکز غیردولتی روزانه آموزشی و توانبخشی افراد دارای اختلال طیف اوتیسم تحت نظارت سازمان بهزیستی ارجاع می شود، در این مرکز اقدامات ارزیابی توسط تیم تخصصی و تنظیم برنامه آموزشی خاص برای هر کودک (IEP) انجام می شود.

قبادی دانا اظهار کرد: همچنین خدمات تخصصی شامل خدمات روان شناسی از جمله تغییر رفتار کودک از طریق روش تحلیل رفتار کاربردی (ABA)، سیستم تیچ (TEACH) و روش تعامل همه جانبه (Intensive Interaction)، بازی درمانی، گروه درمانی، آموزش خانواده و نیز گفتار درمانی و کاردرمانی ارائه می شود.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه خانواده عامل مهمی در افزایش سطح مداخلات در این اختلالات به شمار می آید، بنابراین پس از تشخیص قطعی اختلال طیف اوتیسم برای تمام خانواده هایی که دارای کودکان دارای اختلال هستنند، برنامه و بسته آموزشی تهیه شده به نام «روزنه» ارائه می شود تا روند مداخلات درون مرکز و نیز درون خانواده همپای هم پیش رود، این بسته دربرگیرنده کتابچه های آموزشی کاربردی و نیز اسباب بازی های با کاربران ارتباطی، حسی-حرکتی و تخیلی است.

رئیس سازمان بهزیستی کشور گفت: سازمان بهزیستی کشور به منظور مشخص کردن میزان شیوع و یافتن بهترین شیوه غربالگری، تشخیص و مداخله در این اختلال، اجرای آزمایشی طرح غربالگری، تشخیص و مداخله در اختلال طیف اوتیسم را از سال 92 در پنج استان خراسان رضوی، همدان، کرمان، قم و خوزستان و با پوشش تعداد 188 هزار و 654 کودک دو تا پنج ساله اجرا کرد.

وی افزود: در این اجرای آزمایشی، آزمون غربالگری و تشخیص و برنامه های مداخله ای مناسب کودکان دارای اختلال، انتخاب شد و میزان شیوع اختلال در ایران مطابق آمارهای جهانی حدود یک درصد مشخص شد.
وی ادامه داد: همچنین 110 کودک نیز تشخیص اختلال گرفته و به مراکز روزانه آموزشی توانبخشی اختلال طیف اوتیسم تحت نظارت سازمان بهزیستی کشور ارجاع شدند.

قبادی دانا تصریح کرد: بر مبنای یافته های اجرای آزمایشی طرح غربالگری، تشخیص و مداخله در اختلال طیف اوتیسم در سال 92، برنامه کشوری آن در دفتر امور توانبخشی روزانه و توانپزشکی معاونت امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور تدوین و با آموزش نیروهای تخصصی بالغ بر 50 هزار نفر ساعت در زمینه غربالگری، تشخیص و مداخلات مرکز محور و خانواده محور و تهیه بسته آموزشی روزنه برای خانواده ها و نیز معرفی 45 پایگاه غربالگری و تشخیص در سراسر کشور، غربالگری، تشخیص و مداخله در اختلال طیف اوتیسم در سال 95 و همزمان با روز جهانی معلولان آغاز شد.

رئیس سازمان بهزیستی کشور خاطرنشان کرد: در یک سال از گذشته با اجرای این برنامه، حدود 110 هزار کودک دو تا پنج سال غربالگری شدند و سه هزار و 661 کودک به مصاحبه پیگیری در پایگاه های غربالگری و تشخیص سازمان بهزیستی ارجاع داده شدند.

وی اضافه کرد: هزار و 699 کودک با اختلال اوتیسم در پایگاه های غربالگری و تشخیص سازمان بهزیستی تشخیص داده شدند و این کودکان تشخیص گرفته به مراکز روزانه آموزشی توانبخشی اختلال طیف اوتیسم تحت نظارت بهزیستی در سراسر کشور ارجاع داده شدند.
وی ادامه داد: با توجه به دائمی بودن این برنامه، انتظار می رود همراه با افزایش آگاهی افراد جامعه و والدین و حساس سازی مسئولان، تعداد بیشتری از کودکان دو تا پنج ساله تحت پوشش این برنامه قرار گیرند.

قبادی دانا ادامه داد: سامانه غربالگری و تشخیص اختلال طیف اوتیسم، خدمت دیگری است که در راستای اجرای برنامه غربالگری، تشخیص و مداخله در این اختلال در سازمان بهزیستی کشور، طراحی شده است، این سامانه امکان اجرای الکترونیک و آنلاین آزمون غربالگری توسط خانواده ها و ارجاع به پایگاه های غربالگری و تشخیص سازمان بهزیستی برای دریافت خدمات تشخیصی و نیز معرفی به ستاد پذیرش و کمیسیون های پزشکی توانبخشی تعیین نوع و شدت معلولیت برای قرارگیری در چرخه خدمات حمایتی و نیز بهره مندی از خدمات تخصصی در قالب مراکز روزانه آموزشی توانبخشی اختلال طیف اوتیسم فعال در سراسر کشور تحت نظارت سازمان بهزیستی را با بالاترین دقت و کمترین زمان و هزینه فراهم ساخته است.

رئیس سازمان بهزیستی کشور خاطرنشان کرد: برای بهره مندی از این خدمات، خانواده ها ابتدا به سایت بهزیستی استان خود مراجعه و آزمون 10 سوالی غربالگری اختلال طیف اوتیسم (هیوا) برای بررسی احتمال دارا بودن اختلال طیف اوتیسم برای کودکان دو تا پنج ساله خود را به صورت آنلاین اجرا کننند.

قبادی دانا گفت: در صورت وجود احتمال اختلال طیف اوتیسم در کودک، سامانه غربالگری و تشخیص اختلال طیف اوتیسم با ارجاع الکترونیک به یکی از پایگاه های غربالگری و تشخیص اختلال طیف اوتیسم استان مربوطه، خانواده را برای ادامه کار راهنمایی خواهند کرد.

وی افزود: سپس خانواده با در دست داشتن معرفینامه ارجاع به پایگاه انتخاب شده مراجعه و کودک تحت بررسی های بیشتر در قالب مصاحبه پیگیری آزمون غربالگری اوتیسم، قرار می گیرد، در صورت تایید مشکوک بودن اختلال کودک پس از مصاحبه پیگیری، کارشناس آموزش دیده پایگاه غربالگری، آزمون تشخیصی اختلال طیف اوتیسم را به صورت آنلاین، در مورد کودک اجرا خواهد کرد.

رئیس سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: در سامانه اوتیسم تمام مراحل نمره گذاری و تبدیل نمرات خام به استاندارد و شاخص اوتیسم به صورت سیستمی انجام خواهد شد و این امر احتمال تشخیص نادرست به جهت خطای تبدیل نمرات به صورت دستی را کاهش می دهد.

قبادی دانا اضافه کرد: در نهایت پس از تایید تشخیص اختلال با توجه به نتایج آزمون تشخیصی از سوی سامانه غربالگری و تشخیص اختلال طیف اوتیسم، گواهینامه ای برای حضور مددجو در کمیسیون پزشکی توانبخشی تعیین نوع و شدت معلولیت (ICF) سازمان بهزیستی کشور صادر می شود، پس از تایید این کمیسیون، اطلاعات کودک در بانک اطلاعاتی مددجویان سازمان ثبت می شود و وی برای دریافت خدمات توانبخشی و آموزشی متناسب با شرایط اقتصادی خانوار با تشخیص مددکاری کمیته توانبخشی استانی به صورت یارانه ای یا آزاد به یکی از مراکز روزانه آموزشی توانبخشی اختلال طیف اوتیسم تحت نظارت سازمان ارجاع می شود.

به گزارش ایرنا وی در پایان گفت: با ارائه کد شناسه و گذرواژه به کارشناسان دارای مجوز تشخیصی اختلال طیف اوتیسم در سراسر کشور، این سامانه رونمایی شده و شروع به فعالیت می کند.