سمینار یک‌روزه احتیاطات تجویز و مصرف داروهای گیاهی

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون، در ابتدای این جلسه دلنوازی هدف از برگزاری این جلسه را آگاهی مردم و مخاطراتی که درزمینهٔ مصرف غیرمنطقی و استفاده‌های غیرعلمی هم از دانه‌های گیاهی و هم از گیاهان دارویی ممکن است اتفاق بیفتد دانست و گفت: ما در این جلسه سه موضوع را به‌صورت جزئی‌تر برنامه‌ریزی کرده‌ایم که در ابتدا به موضوع مسمومیت با گیاهان دارویی، تداخلات گیاهان دارویی با سایر داروها و احتیاطات مصرف گیاهان دارویی در بارداری و شیردهی پرداخته خواهد شد.

در ادامه آرزو روستا Phd فارماکوگنوزی از اداره کل فراورده‌های طبیعی سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو؛ با این سؤال که چرا مسمومیت با گیاه ممکن است پیش بیاید آغاز کرد و گفت: مصرف بیش‌ازحد گیاهان دارویی موجب بروز عوارضی در بدن می‌شود و این تصور که گیاهان دارویی بدون عوارض است، تصور غلطی است. اگرچه گیاهان دارویی منشأ طبیعی دارند و در مقایسه با داروهای شیمیایی عوارض کمتری ایجاد می‌کنند اما مصرف بی‌رویه یا غیرعلمی برخی از این گیاهان می‌تواند موجب عوارض ناخواسته و حتی مسمومیت‌های شدید گردد.

وی افزود: بسیاری از گیاهان دارویی ممکن است به میکروب‌ها، سموم کشاورزی، مواد ضدعفونی‌کننده مثل فلزهای سمی مثل سرب، جیوه و آرسنیک آلوده باشند، بهتر است افراد خود به جمع‌آوری گیاهان دارویی مبادرت نکنند مگر این‌که قادر باشند گیاه سمی را از غیر سمی تشخیص دهند. معمولاً به گیاهان دارویی کشت داده‌شده بیشتر می‌توان اعتماد نمود. گیاهان دارویی را نباید برای مدت طولانی استفاده کرد. مصرف هم‌زمان داروهای شیمیایی با گیاهی خاص ممکن است موجب بروز تداخل دارویی گردد؛ بنابراین باید پزشک را از مصرف این گیاهان مطلع نمود.

این دکتری فارماکوگنوزی گفت: برخی گیاهان دارویی بسیار قوی یا سمی هستند و می‌توانند باعث ازکارافتادگی کبد و حتی مرگ مصرف‌کننده شوند. برای نمونه تداخل دارویی برخی از گیاهان دارویی با داروهای شیمیایی ممکن است باعث افزایش خون‌ریزی شود. داروهای ضد انعقاد از قبیل آسپرین یا وارفارین، از تشکیل لخته خون در داخل عروق جلوگیری می‌کند و بیماری‌های قلبی و سکته را کاهش می‌دهد. 

روستا ادامه داد: هنگامی‌که این داروها با گیاهان دارویی و مکمل‌ها ترکیب شوند، می‌توانند اثر ضد انعقادی را تشدید کرده و باعث افزایش خون‌ریزی شوند. برخی از دم‌نوش‌ها با آسپرین و وارفارین تداخل ایجاد می‌کنند، بنابراین هنگام استفاده از آسپرین و وارفارین و دیگر ضد انعقادها لازم است با پزشک در مورد مصرف دم‌نوش مشورت شود.

گفتنی است در ادامه این نشست آزاده منانی Phd فارماکوگنوزی و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: تداخل دارویی به معنای تغییر اثر یک دارو در تجویز هم‌زمان با داروی دیگر است. تداخلات به‌طورکلی می‌توانند منجر به افزایش یا کاهش اثر داروها شوند. دودسته تداخل دارویی ممکن است رخ بدهد؛ تداخلات فارماکوکینتیک که شامل تداخل در جذب، توزیع، متابولیسم و دفع دارو است و تداخلات فارماکودینامیک که یک دارو اثر داروی دیگر را در محل اثر تغییر می‌دهد.

شایان ذکر است در ادامه فرحناز خلیقی سیگارودی دکترای تخصصی فارماکوگنوزی دانشیار پژوهش پژوهشگران گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی در خصوص احتیاط مصرف گیاهان دارویی در دوران بارداری و شیردهی توضیحاتی را ارائه نمود و گفت: با توجه به اینکه مصرف گیاهان دارویی در دوران بارداری در بسیاری از کشورهای جهان رایج است؛ این در حالی است که در بارداری بسیاری از گیاهان به  دلیل عوارض جانبی مثل  تراتوژنیسیته، سمیت جنین و اثرات سقط‌آوری که به دنبال دارد منع مصرف دارند.

وی در خصوص طبق طبقه‌بندی سازمان FDA درباره مصرف داروها در دوران بارداری، افزود: سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) داروها را در ۶ گروه A,B،C,D،X و N دسته‌بندی کرده است که هر طبقه شامل داروهایی است که هرکدام ممکن است اثرات متفاوتی را بروی جنین داشته باشد.

خلیقی ادامه داد: داروهای گروه A بی‌خطرترین و گروه X پرخطرترین نوع داروهاست رده A: در این گروه از داروها، مطالعات کافی روی زنان باردار انجام‌شده است و نتایج حاصل از مطالعات بیانگر عدم مشاهدهٔ خطر در سه‌ماهه اول بارداری بر روی جنین است. به این گروه از دارو، دارهای مجاز در دوران بارداری گویند.

وی افزود: در داروهای گروه B، مطالعات بر روی حیوانات باردار نشانگر این بود که دارو خطری بر روی جنین ندارد، اما مطالعات کافی روی زنان باردار برای میزان خطر روی جنین در سه‌ماهه اول بارداری انجام‌نشده است.

این پژوهشگر گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی اضافه کرد: در داروهای گروه C، مطالعات بر روی حیوانات باردار نشانگر این بود که دارو روی جنین اثرات جانبی دارد، اما مطالعات کافی روی انسان‌ها انجام‌نشده است. درصورتی‌که منافع استفاده از دارو برای زنان باردار از مضرات دارو بیشتر باشد، ممکن است دارو تجویز شود.

خلیقی تصریح کرد: در داروهای گروه D نتایج مطالعات انجام شده بیانگر وجود خطر برای جنین انسان است. زمانی که استفاده از دارو برای زنان باردار اجتناب‌ناپذیر است و خطرات احتمالی پذیرفته‌شده است، پزشک دارو را تجویز می‌کند.

وی اظهار کرد: داروهای گروه X  بیانگر ایجاد اختلالات، آسیب‌ها و ناهنجاری‌های روی جنین بوده است. به دلیل آسیب به جنین و خطر بالای مصرف دارو، مصرف این داروها در دوران بارداری ممنوع است و به آن‌ها داروهای ممنوعه در بارداری می‌گویند.

این دکترای تخصصی فارماکوگنوزی در خصوص ترجیح استفاده از گیاهان دارویی در دوران بارداری و شیردهی گفت: باور عمومی این است که داروهای گیاهی عوارض و خطر کمتری نسبت به داروهای شیمیایی دارند و به‌راحتی و بدون دستور پزشک می‎توان از آن‌ها استفاده نمود. این در حالی است که داروهای گیاهی در بسیاری از موارد عوارض و مشکلات بسیاری در پی‌دارند. به‌خصوص در دوران حساس بارداری که ممکن است با استفاده بی‎جا عواقب خطرناکی مثل سقط‌جنین را به همراه بیاورند.

خلیقی گفت: یکی از داروهای گیاهی که بیشتر مادران به آن روی می‎آورند، داروهای ملین است (مانند ختمی، بنفشه، پنیرک) که برای کاهش عوارض ناشی از یبوست مورداستفاده قرار می‎گیرد، درحالی‌که این داروها خطر سقط‌جنین را افزایش می‎دهند.

به گزارش ایفدانا این سمینار یک روزه با حضور محمدرضا دلنوازی مدیر اداره فراورده‌های طبیعی سنتی و مکمل، آرزو روستاPhd فارماکوگنوزی از اداره کل فراورده‌های طبیعی سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو، فرحناز خلیقی سیگارودی دکترای تخصصی فارماکوگنوزی دانشیار پژوهش پژوهشگران گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی و جمعی از داروسازان در محل دفتر معاونت غذا و دارو برگزار شد.