نحوه اجرایی شدن سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، افشین استوار در مورد سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر گفت: این سند طرحی است که از سال ۹۵ در شورای عالی سلامت و امنیت غذایی تصویب و توسط رئیس جمهور به نهادهای مرتبط با سلامت ابلاغ شد. اصلی‌ترین وزارتخانه‌ها و نهادهای مرتبط با سلامت این سند را تایید و امضا کردند. مهم‌ترین هدف این سند، آن است که مرگ‌های زودرس را تا سال ۱۴۰۴ تا حدود ۲۵ درصد کاهش دهد. طبق تعریف ما مرگ‌های پیش‌از ۷۰ سال مرگ زودرس شناخته می‌شود.

مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت ادامه داد: در مجموع ۱۳ هدف در سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر تصویب شده است که در صورت تحقق این اهداف می‌توانیم شاهد کاهش آمار مرگ‌زودرس هم که یکی از اهداف اصلی این سند است، ‌ باشیم.

وی چهار عامل شامل حکمرانی، اصلاح نظام سلامت، کاهش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر و تقویت نظام مراقبت را جزو رویکردهای اصلی این سند معرفی کرد و افزود: در مورد حکمرانی، تشکیل کمیته ملی پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر مهم‌ترین اقدام این زمینه است. این کمیته یک سازوکار بین بخشی با هدف نظارت بر فعالیت‌هایی است که برای کنترل بیماری‌های غیرواگیر در نظر گرفته شده است. رئیس این کمیته شخص وزیر بهداشت است و تلاش می‌کند تا هماهنگی‌های بین‌بخشی را میان وزارت بهداشت، وزارت آموزش‌و پرورش، وزارت کار و جهاد کشاورزی و... به وجود آورد.

استوار گفت: در حیطه اصلاح نظام سلامت یکی از مهم‌ترین اقدامات انجام شده، برنامه ایراپن یا بسته خدمات اساسی است که رویکرد دوم ما در حوزه نظام سلامت است که در نظام مراقبت‌های اولیه بهداشتی ادغام شده است. ایراپن یک بسته خدمت با رویکردی دارای سه بُعد و چهار وجه است که برای بیماری‌های قلبی _ عروقی، دیابت، سرطان‌ها و بیماری‌های مزمن تنقسی در نظام مراقبت اولیه مداخلاتی در نظر گرفته است. خطرسنجی قلبی _ عروقی، غربالگری برای سه سرطان مهم شامل سرطان دهانه رحم، سرطان پستان و سرطان روده بزرگ نیز در قالب این طرح انجام می‌شود.

مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت تصریح کرد: تشخیص، مراقبت و درمان بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن تنفسی، انسداد مزمن ریه و مراقبت ادغام یافته دو بیماری فشارخون و دیابت در برنامه خطرسنجی قلبی_عروقی در این برنامه گنجانده شده است. همچنین چهار بیماری اصلی به همراه چهار عامل خطر رفتاری شامل تغذیه نامناسب، کم‌تحرکی، مصرف سیگار و مصرف الکل در این برنامه درنظر گرفته شده است.

وی با برشماری چهار عامل خطر بیولوژیک نظیر چاقی، افزایش قندخون، افزایش کلسترول و فشارخون بالا ادامه داد: چهار بیماری، چهار عامل خطر رفتاری، چهار عامل خطر بیولوژیک در قالب برنامه ایراپن پوشش داده می‌شوند. البته کارهای دیگر نیز مانند به کارگیری کارشناسان تغذیه و سلامت روان در نظام مراقبت‌های اولیه بهداشتی و ادغام مراقبت‌هایی در ای. زمینه از مهم‌ترین مداخلات در نظام سلامت هستند.

استوار خاطرنشان کرد: این طرح در چهار شهر پایلوت شده است و در آینده به کل کشور توسعه پیدا خواهد کرد، البته برخی خدمات نیز مثل خطرسنجی بیماری قلبی _ عروقی به کل کشور انتقال یافته است و سایر برنامه‌ها به صورت مرحله‌بندی شده گسترش می‌یابند. این طرح‌ها امسال برای ۵۰ هزار نفر از هر دانشگاه اجرا می‌شوند و در صورت موفقیت طرح، در کل کشور اجرا خواهد شد. گسترش فاز بندی شده برنامه در دست اقدام است. همچنین غربالگری سرطان و مراقبت و درمان بیماری مزمن تنفسی به شکل طبقه بندی شده در کشور در حال توسعه است.

مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت درخصوص دستاوردهای برنامه ایراپن گفت: نتایج در حال حاضر هم قابل مشاهده است، اما باید در نظر گرفت برنامه‌های بهداشتی در کشور جزو برنامه‌های طولانی مدت و زمان‌بر هستند و برای مشاهده اثربخشی اساسی باید تا سال ۱۴۰۴ منتظر بود تا نتایج مطلوب‌تری حاصل شود.

وی رویکرد بعدی را شامل تقویت نظام مراقبت برشمرد و ادامه داد: در این زمینه نظام مراقبت عوامل خطر را داریم که تحت عنوان پیمایش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در کشور اجرا می‌شود. در این پیمایش روند عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر را بررسی می‌کنیم. یک پیمایش در سال ۹۵ برگزار شد و امسال نیز قصد داریم پیمایش بعدی را برگزار کنیم. این پیمایش نتایج اثربخشی داشت؛ به طور مثال دریافتیم یک-سوم جمعیت بزرگسال فشارخون بالا دارند و از این افراد ۴۰ درصد از بیماری خود بی‌اطلاع هستند، ایرانیان دو برابر میانگین جهانی و بیش از سه برابر اندازه توصیه شده نمک مصرف می‌کنند.

استوار ادامه داد: دریافتیم شیوع کم‌تحرکی در کشور حدود ۵۵ درصد است و نزدیک به یک_چهارم جمعیت کشور چاق هستند و ۶۵ درصد نیز یا چاق هستند یا اضافه وزن دارند. البته در این پیمایش بیش از ۱۰۰ عامل خطر را اندازه‌گیری کردیم. به عنوان مثال در حوزه دیابت با یک تعریف حدود ۱۲ درصد و با تعریف دیگری حدود ۱۰ درصد از بزرگسالان کشور یعنی جمعیت بالای ۲۵ سال مبتلا به دیابت هستند.

مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت با اشاره به راه اندازی نظام ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت کشور، گفت: این یک کار مهم در راستای تقویت نظام مراقبت کشور است؛ به این ترتیب که ما نظام ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت در کشور را بعد از سال‌ها راه‌اندازی کردیم و از این طریق دریافتیم بروز سرطان در کشور نزدیک ۱۵۰ در هر ۱۰۰ هزار نفر است. شایع‌ترین سرطان‌ها را با دقت بالای ۹۵ درصد در بالغ بر ۹۸ درصد جمعیت کشور شناسایی کردیم. نظام مراقبت سرطان به ما نشان داد شایع‌ترین سرطان در بین مردان سرطان معده و در بین زنان سرطان پستان است.

وی در خصوص مقابله با عوامل خطر بیماری‌ها گفت: اقداماتی مانند کاهش مصرف دخانیات، ‌ افزایش مالیات بر مصرف دخانیات و... قوانینی بودند که در مجلس گذرانده شدند. همچنین در حیطه فشار خون بسیج ملی کنترل فشار خون را در کشور اجرا کردیم و بنا داریم که فشار خون ۲۰ میلیون نفر از جمعیت کشور را  اندازه‌گیری کنیم. از طرفی اقداماتی را برای کاهش مصرف نمک انجام دادیم واستانداردهای تولید را در صنایع غذایی تغییر دادیم و پایش اندازه نمک در نان را در دستور کار داریم.

استوار تصریح کرد: یکی از اقدامات مهم ما ممنوعیت تبلیغات کالاهای آسیب‌رسان به سلامت بود که به شدت پیگیری کرده و فهرست کالاهای آسیب‌رسان بر سلامت را بروزرسانی و به همه نهادها از جمله صدا و سیما ابلاغ کردیم. خوشبختانه حجم تبلیغات در کالاهای آسیب‌رسان در سطح شهر بسیار کاهش یافته است. فهرست کالاهای آسیب‌رسان حدود ۴۰ قلم هستند که در سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ فهرست‌شان بروز رسانی و ابلاغ شده است.

مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت تاکید کرد: باید توجه کرد که شیوع مصرف دخانیات در کشور حدود ۱۰ درصد در کل جمعیت است، اما میزان شیوع در زنان و مردان بسیار متفاوت است؛ به‌طوری که در مردان شیوع مصرف دخانیات تا ۲۰ درصد هم می‌رسد. بنابراین این موضوع بسیار مهم است. مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت اقدامات مهمی را در این زمینه انجام می‌دهد؛ مانند پیگیری افزایش مالیات بر سیگار، ممنوعیت عرضه دخانیات به افراد زیر ۱۸ سال، ممنوعیت استعمال دخانیت در اماکن عمومی و... همه اینها استراتژی‌هایی است که وزارت بهداشت برای کاهش مصرف دخانیات پیگیری می‌کند.

وی افزود: البته دیگر تنها وضع قانون کافی نبوده و نمی‌توانیم به هدف‌مان برسیم، بلکه اعمال قانون نیز اهمیت بسیار زیادی دارد. وضع قانون یک مقوله و اجرای قانون یک مقوله است. وزارت بهداشت علاوه‌ بر ارایه پیشنهاداتش برای وضع قانون،  پیگیر اعمال قانون هم هست، اما این اعمال قانون عمدتاً خارج از حیطه وظایف وزارت بهداشت است.

استوار اضافه کرد: لازم است تمام دستگاه‌ها در زمینه اجرای قانون همکاری کنند، این یکی از دلایلی است که در حیطه حکمرانی هم به آن تأیید کردیم. در سال‌های اخیر حمایت‌ها از وزارت بهداشت افزایش یافته، اما باز هم این میزان حمایت کم است. آمار و ارقامی که از مطالعات به دست آورده‌ایم باعث شده حساسیت‌ها افزایش داشته باشد تا برخی از سیاست‌گذاران همراهی لازم را با ما داشته باشند.

به گزارش ایسنا مدیرکل دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت در پایان از مجریان قانون و ضابطان قضائی در زمینه اجرای قوانین طلب کمک کرد و افزود: علاوه بر مجریان قانون نیاز به مشارکت حداکثری مردم برای اجرای هرچه بهتر قوانین داریم؛ چرا که اثر بخشی یک قانون از روی نحوه‌ اجرای آن سنجیده می‌شود.