وزارت بهداشت به دنبال افزایش اختیار برای توزیع پزشک

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، طی سال‌‌های اخیر مبحث سرانه پزشک یا همان نسبت تعداد پزشک به جمعیت، تبدیل به موضوعی بحث برانگیز در محافل عمومی و تخصصی شده است. کشاکش در رابطه با این موضوع حول دو محور است، عده‌‌ای طبق نگرشی معتقدند که کشور بیش از ظرفیت خود پزشک دارد و برخی دیگر با نگاه آماری و تخصصی به این قضیه، بر این باورند که کشور با بحران کمبود پزشک روبرو است.

آمار و ارقام پزشكان و كمبود يا حتي مازاد آنها مانند بسياري ديگر از آمار و ارقام در كشورمان بسيار متناقض است. نكته قابل تأمل اينجاست كه اين آمار متناقض از زبان مسئولان اين حوزه منتشر مي‌شود. با وجود اين، وزير سابق بهداشت يكي از نخستين افرادي بود كه بحث كمبود پزشك در كشور را مطرح كرد؛ و در حاشیه بازدید از روند برگزاری آزمون دانشنامه تخصصی و فوق تخصصی در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اعلام کرد که «‌تعداد پزشکان متخصص و فوق تخصص یک دهم نیاز کشور است.» 

این خبر شاید برای مردم که بارها از تعداد زیاد پزشکان در جامعه شنیده بودند به نظر واقعی نیامد اما سید حسن هاشمی بر چنین نکته ای تاکید کرد، جای تردید باقی نماند که اظهارات او واقعیتی است که باید به جای رد آن، برایش راهکار پیدا کرد. 

طبق گزارش‌‌های موجود در سازمان جهانی بهداشت، در بسیاری از کشورهای گروه بیست، سرانه پزشک بیش از ۲ بوده است و این عدد در کشورهای پیشرو در حوزه سلامت به ازای هر ۱۰۰۰ نفر عموماً به ۳ تا ۴ پزشک می‌رسد. این درحالی است که در ایران نیز مطابق با گزارش سازمان نظام پزشکی کل کشور،  برای جمعیت ۱۰۰۰ نفری، تنها ۱٫۶ نفر پزشک موجود است.

معاون کل وزیر بهداشت هم این آمار را قبول دارد و با اشاره به کمبود جدی پزشک در کشور می‌گوید: «در حال حاضر شاخص تعداد پزشک عمومی، متخصص و داروساز در کشور ۱.۶ به ازای هر ۱۰۰۰ نفر است.»

ایرج حریرچی البته توزیع پزشک را نسبتا عادلانه می‌داند و تصریح می‌کند:‌«آن قسمت از توزیع پزشک که در اختیار وزارت بهداشت قرار دارد، عادلانه است، اما بعد از آن شرایط متفاوت می‌شود. به عنوان مثال می‌بینیم که در برخی تخصص‌ها تا 40 درصدشان در تهران مستقر هستند. چنین چیزی مطلوب نیست و امیدواریم بتوانیم این موضوع را با کمک سیاست مناطق محرومِ مجلس، حل کنیم. متاسفانه در شرایط فعلی وزارت بهداشت برای پزشک عمومی و متخصصین به طور متوسط ۲ سال اختیار توزیع دارد و بقیه سال‌ها را پزشکان خودشان تصمیم می‌گیرند که کجا خدمت کنند.»

وی درباره وضعیت تعداد و نحوه توزیع پزشک در کشور، خاطرنشان می‌کند: «در حال حاضر در کشور شاخص تعداد پزشک عمومی، متخصص و داروساز 1.6 به ازای هر 1000 نفر جمعیت است. این درحالیست که کف مورد نیازمان در این زمینه 2.5 نفر به ازای هر 1000 نفر بوده و حتی بسیاری از کشورهای دنیا در این زمینه شاخصی بین 3.5 تا 5 نفر به ازای هر 1000 نفر جمعیت دارند.»

معاون کل وزیر بهداشت ادامه می‌دهد: «بنابراین ما در کشور با کمبود پزشک مواجهیم،‌ علی‌رغم تربیت نیروهای پزشکی که داشتیم، تعدادی از این افراد به دلیل ملاحظاتی که در انتخاب دانشجو وجود داشته و بنابر شرایطی که داشتند، به خارج از کشور رفته‌اند. بر این اساس به کمبود جدی پزشک دچار هستیم. بنابراین باید از شاخص 1.6 پزشک به ازای هر 1000 نفر به 2.5 پزشک در هر 1000 نفر برسیم.»

وی می‌افزاید: «مجلس شورای اسلامی طی چند سال اخیر، سیاستی را اتخاذ کرد که بر اساس آن باید حدود 30 درصد از ظرفیت دانشگاه‌ها را به دانشجویان مناطق محروم اختصاص دهیم و آنها هم متعهد می‌شوند که سه برابر دوره تحصیل‌شان، یعنی 21 سال در آن منطقه محروم، کار کنند. امیدواریم با این سیاست که انشاءالله از سال آینده اولین فارغ‌التحصیلان آن بیرون می‌آیند، بتوانیم در میان مدت نیاز مناطق محروم به پزشک را به این صورت رفع کنیم.»

حریرچی درباره وضعیت پزشک در برخی مناطق روستایی و مرزی نیز معتقد است: «قبل از اجرای طرح تحول نظام سلامت،‌ باید حدود 6000 پزشک در مراکزمان در روستاها و مناطق محروم می‌داشتیم، اما فقط 4400 پزشک در این مناطق داشتیم. این درحالیست که بعد از طرح تحول سلامت استانداردهایمان را بهبود داده و در حال حاضر 6800 پزشک در مناطق روستایی مشغول به کارند. البته این موضوع به این معنا نیست که هر روستایی پزشک دارد. زیرا ما برای اینکه پزشک به یک روستا بفرستیم، سطح‌بندی داریم و بر اساس تعداد جمعیت باید برای اعزم و استقرار پزشک، حد جمعیتی رعایت شود.»

معاون کل وزیر بهداشت می‌گوید: «در حال حاضر می‌توانیم با افتخار اعلام کنیم که هیچ روستایی نیست که طبق استانداردهای جمعیتی باید پزشک داشته باشد،‌ اما پزشک در آنجا نباشد. به هر حال گاهی درخواست می‌شود که روستای 50 خانواری یا 100 خانواری هم پزشک داشته باشد، اما معمولا هیچ کجای دنیا به این صورت پزشک توزیع نمی‌کنند.»