نظام سطح‌بندی خدمات بهداشت و درمان سیستان و بلوچستان بازنگری می‌شود

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، طرح نذر آب و هزاران طرحی که توسط جمعیت هلال احمر با هدف ارائه خدمات در بخش‌های مختلف به مناطق محروم کشور اجرا شد عاملی برای رساندن صدای مردم این مناطق به گوش مسئولان بود، چرا که رسانه‌ها به دعوت این نهاد حضوری فعال در این زمینه داشته‌اند.ارائه خدمات در حوزه بهداشت و درمان یکی از اقدامات ارزشمند جمعیت هلال احمر بوده که با دعوت از پزشکان داوطلب صورت می‌گیرد.

در این خصوص متخصصان رشته‌های مختلف اعم از زنان و زایمان، اطفال، دندانپزشک، روانشناس و ....با حضور در خانه‌های بهداشت یا درمانگاه روستاهای این مناطق به ویزیت رایگان بیماران می‌پردازند و جمعیت هلال احمر نیز داروی مورد نیاز آنها و شیرخشک و مکمل‌های غذایی مورد نیاز کودکان را به صورت رایگان تامین می‌کند.در این مورد تحقیقات میدانی داشتیم و گفت‌وگویی با پزشکانی که در روستاهای محروم استان سیستان و بلوچستان به ارائه خدمات پرداخته‌اند، انجام دادیم.

سمیه السادات میرجعفری کارشناس ارشد مامایی در رابطه با تجربه خود برای ارائه خدمات به زنان روستایی سیستان و بلوچستان، گفت: متاسفانه مردم روستاهای این منطقه از نظر امکانات بهداشتی و درمانی و تامین دارو به شدت در مضیقه هستند، ضمن اینکه سطح آگاهی آنها نسبت به حوزه سلامت بسیار پایین بوده که رفع این مشکل نیز در گروی برگزاری دوره‌های آموزشی است.

وی شرایط مادی و مشکلاتی که برای تردد پزشکان وجود دارد را از دلایل نبود ماندگاری پزشکان در مناطق محروم دانست و تصریح کرد: در استان سیستان و بلوچستان فاصله بین هر دو شهر یا روستا کیلومترها بوده و حداقل 3 ساعت زمان می‌برد تا به شهر یا روستای بعدی برسند و همین موضوع از عوامل نبود رغبت در پزشکان برای ماندگاری در این مناطق است.

این کارشناس ارشد مامایی در ارائه راهکاری برای رفع مشکل کمبود پزشک در مناطق محروم گفت: لازم است گروه‌های جهادی بیشتری در این مناطق حضور پیدا کنند تا به صورت مستمر بتوان به مردم خدمات ارائه داده و منطقه خالی از پزشک نماند، همچنین باید یک آمبولانس یا پزشک مقیم به طور مداوم در خانه‌های بهداشت یا درمانگاه‌های این منطقه حضور داشته باشند تا بیمارانی که دارای شرایط حاد هستند را به بیمارستان‌های اطراف بفرستند.

در ادامه هنگامه صحرایی دندانپزشک دیگر پزشک داوطلبی بود که در روستاهای استان سیستان و بلوچستان با وجود کمبود شدید امکانات لازم برای ارائه خدمات دندانپزشکی در همکاری با جمعیت هلال احمر به ویزیت رایگان بیماران پرداخته بود.

وی در بیان تجربیاتش در این زمینه اظهار کرد: در این مناطق با کمبود مواد لازم برای عصب‌کشی و ترمیم دندان مواجه بودیم و نیروهای هلال احمر ناچار شدند تمام تجهیزات این بخش را تامین کنند، ضمن اینکه یونیت موجود در درمانگاه یا خانه‌های بهداشت این مناطق حتی نصب نشده بود و ما ناچار بودیم با سرنگ دهان بیماران را شستشو دهیم، از سوی دیگر با قطع پی در پی برق هم مواجه بودیم که اگر یک ژنراتور وجود داشت، می‌شد از بروز مشکلات ناشی از آن جلوگیری کرد.

این دندانپزشک تصریح کرد: بی‌سوادی و نگاه سنتی مردم این منطقه و ترویج کودک‌همسری در شرایطی که حتی دخترانشان را به زوجیت مردان متاهل هم در می‌آورند، مشکلات بیشتری را در حوزه بهداشت و درمان برای آنها ایجاد کرده است، کما اینکه برخی حتی مفهوم ناهار یا نحوه استفاده از مسواک را نیز نمی‌دانستند و با زندگی مدرن به طور کامل بیگانه بوده و مسئولان هم آنها را فراموش کرده‌اند.

صحرایی ادامه داد: ما وارد ساختمان درمانگاه روستای چاه احمد که شدیم، متوجه شدیم که دو سال و نیم بود پزشکی وارد آن فضا نشده بود، آن هم در شرایطی که بعد از معاینه مراجعان، بیماری‌هایی همچون زگیل تناسلی که عامل ناباروری بوده به وفور مشاهده کردیم، از سوی دیگر اغلب این افراد به افسردگی مبتلا بوده و تعدادی از آنها به اسکیزوفرنی دچار شده بودند و اگر جمعیت هلال احمر نیز به داد این افراد نمی‌رسید، مشخص نبود با چه مشکلاتی مواجه می‌شدند.

وی در مورد دلیل نبود ماندگاری پزشکان در مناطق محروم افزود: نبود تجهیزات پزشکی دست پزشکان را برای ارائه خدمات در این مناطق می‌بندد، بنابراین حتی بعد از اتمام طرح به سرعت این مناطق را ترک می‌کنند که این امر می‌طلبد مسئولان حوزه سلامت این منطقه در وهله اول امکانات لازم برای ارائه خدمات بهداشت و درمان را تامین کنند تا حداقل پزشکان داوطلبی که علاقه‌مند به ارائه خدمات رایگان به این مردم هستند در این مناطق حضور پیدا کنند.

پریسا فرنودیان فردی که با مدرک دکترای روانشناسی به صورت داوطلبانه به ارائه خدمات به مردم مناطق محروم سیستان و بلوچستان ‌پرداخته است، گفت: ما بدون بهره‌مندی از امکانات اولیه پزشکی و با وجود مشکل برقراری ارتباط به دلیل نبود آشنایی مردم این منطقه به زبان فارسی به ارائه خدمات پرداختیم، آن هم در شرایطی که این افراد به طور کامل نسبت به مسائل بهداشتی بی‌اطلاع بوده و فاقد مهارت‌های زندگی و تغذیه سالم و اصولی بودند.

وی اختلالات خواب و تعدد زایمان در زنان این مناطق را عامل بروز مشکلات روحی و روانی در آنها دانست و افزود: اغلب مراجعه‌کنندگان از تاثیر صداهای بلند بر اعصابشان و احساس درد در ناحیه مغز گلایه‌مند بودند. از سوی دیگر افراد ساکن در این مناطق به ویژه زنان از اعتماد به نفس پایینی برخوردار هستند، چرا که کودک همسری به ویژه ازدواج دختران 13 سال با مردان متاهل بسیار مشهود بوده که باعث افزایش افسردگی در بین آنها شده است. همچنین نارسایی کلیه، مشکلات گوارشی، انواع عفونت‌ها، اسید اوریک پایین، فلج مغزی، تشنج کودکان و سندوم داون به دلیل ازدواج فامیلی در این منطقه بسیار شایع است. 

هادی کیخا کارشناس جمعیت هلال احمر به عنوان نیروی فعال در این نهاد که تیم‌های پزشکی بسیاری را برای ارائه خدمات به مناطق محروم همراهی کرده است، گفت: اغلب کشاورزان و دامداران مناطق محروم به ویژه آنها که در بخش‌های صعب‌العبور ساکن هستند، به دلیل نبود آگاهی، توجهی به بیماری خود ندارند و آن را سهل می‌پندارند و همین امر باعث افزایش مرگ و میر در بین آنها می‌‎شود.

وی نبود مکان مناسب برای اسکان، نوع آب و هوا، دوری از مرکز و نبود امکانات پزشکی را از علل نبود ماندگاری پزشکان در مناطق محروم دانست و معتقد است که تخصیص سهمیه 30 درصدی رشته‌های پزشکی به جوانان بومی، رغبت بیشتری در خانواده‌های مناطق محروم برای ادامه تحصیل فرزندانشان ایجاد می‌کند، ضمن اینکه مشکل کمبود پزشک را نیز رفع خواهد کرد.

اما نظر وکلای مردم سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی در مورد وضعیت بهداشت و درمان روستاهای محروم این منطقه نیز حاکی از بی‎‌توجهی مسئولان حوزه سلامت مستقر و توزیع ناعادلانه امکانات در نقاط مختلف این استان است.

علیم یارمحمدی نماینده مردم زاهدان در مجلس، وضعیت بیماران در سیستان و بلوچستان به خصوص بخش‌های مرکزی و جنوبی این استان را نگران‌کننده دانست و افزود: بر اساس آمار دانشگاه علوم پزشکی زاهدان 65 خانه بهداشت در سیستان و بلوچستان وجود دارد که از این تعداد 43 تا از آنها نیمه فعال بوده که به آنها عنوان سیار داده شده است. از سوی دیگر آمار WHO نشان می‌دهد که این مراکز در مهار بیماری‌های مسری و اطلاع از سلامت جامعه هدف موفق نبوده‌اند و به دلیل نبود نیروی انسانی، فضای کافی و زیرساخت‌های لازم اطلاعاتشان در این زمینه به روز نمی‌شود.

وی اظهار کرد: هم‌اکنون مرگ و میر مادران باردار یکی از دغدغه‌های موجود در این منطقه است که باید به صفر برسد. از سوی دیگر وجود بیماران مبتلا به ایدز که بدون اینکه آموزش ببینند در سطح زاهدان رها شده‌اند، نگران‌کننده است. همچنین تعداد 12 هزار نفر از 16 هزار و پانصد مبتلا به تالاسمی در کشور در این شهر زندگی می‌کنند. ضمن‌اینکه بیماری سل هنوز در این منطقه ریشه‌کن نشده و مقاوم به درمان نیز شده‌اند و اکثر این بیماری‌ها ناشی از ازدواج‌های فامیلی بوده که هزینه سنگینی را به دولت تحمیل می‌کند و هیچ تحقیقات میدانی اصولی هم برای رفع علل بروز این بیماری‌ها در این استان انجام نمی‌شود.

یارمحمدی در ارائه راهکار برای برون‌رفت از این مشکلات تصریح کرد: مردم سیستان و بلوچستان به ویژه در بخش مرکزی و جنوبی این استان در حالی با مشکلات جدی در حوزه سلامت مواجه هستند که فاصله 8700 روستای موجود در این مناطق با هر کدام از شهر یا روستای بعدی حداقل 50 کیلومتر است و تنها هلال احمر و اورژانس‌ها به مردم این مناطق خدمات ارائه می‌دهند، اما جامعه علوم پزشکی مرزی انگیزه‌ای برای رفع مشکلات حوزه سلامت این مناطق ندارد که می‌طلبد دولت و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به این موضوع ورود پیدا کنند و در این مورد از دو عضو کمیسیون بهداشت مجلس که از این استان هستند، مشاوره بگیرند و اعتباراتی را  برای درمان یا کنترل بیماری‌های تکان‌دهنده‌ای که در این مناطق وجود دارد، تخصیص دهند.

محمد نعیم امینی فرد  نماینده مردم ایرانشهر در مجلس که در کمیسیون بهداشت و درمان عضویت دارد ضمن بیان دلیل کمبود امکانات بهداشتی و درمانی در این استان نویدبخش اتفاقی مبارک برای مردم این منطقه بود. 

وی اظهار کرد: سیستم ارائه خدمات بهداشتی و درمانی دارای سطوح مختلفی است، کما اینکه ارائه خدمات بهداشتی از خانه‌های بهداشت آغاز می‌شود و در سطح یک خدمات مراکز بهداشتی و درمانی و بعد از آن کلینیک‌ها و بیمارستان‌های تخصصی قرار دارند که استان سیستان و بلوچستان در هر کدام از آنها نسبت به شاخص‌های کشوری از سطح پایینی برخوردار است.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ادامه داد: البته کارهای بزرگی در حوزه بهداشت و درمان در سطح این استان انجام شده است و برخورداری از خدمات سطح یک در سه دانشگاه علوم پزشکی که در سیستان و بلوچستان وجود دارد، امکانپذیر است.

امینی‌فرد از دانشگاه علوم پزشکی زاهدان به عنوان قدیمی‌ترین دانشگاه این استان یاد کرد که  امکانات زیادی هم به آن تخصیص پیدا کرده و افزود: بعد از این دانشگاه، دانشگاه‌های علوم پزشکی زابل و ایرانشهر وجود دارند که دانشگاه ایرانشهر متشکل از محرومترین نقاط استان بوده که دارای بیشترین مرز با کشورهای همجوار بوده و حتی از طریق دریا با عمان هم مرز است که می‌طلبد تعاریف سیستم شبکه درمانی در این استان مورد بازنگری قرار گیرد.

وی اضافه کرد: تعاریفی از ارائه خدمات بهداشتی و درمانی در مناطقی که تمرکز جمعیت در آنها قابل ملاحظه بوده، وجود دارد، کما اینکه تعداد مشخصی افراد باید در روستاها وجود داشته باشند تا در آنها خانه بهداشت و مرکز بهداشتی و درمانی ایجاد شود.

این نماینده مردم در مجلس دهم تصریح کرد: سیستان و بلوچستان 11/5 درصد کل مساحت و 3 درصد از جمعیت کشور را در برگرفته و پراکندگی در این استان بیش از حد است و معضل کنونی این منطقه هم این بوده که تعاریف از سیستم ارائه خدمات متناسب با مختصات این استان نبوده و مشابه سایر بخش‌های کشور است و این موضوعی است که وزیر بهداشت و درمان نیز آن را تایید کرده و قرار بر این شده است که تعاریف نظام سطح‌بندی خدمات بهداشت و درمان در سیستان و بلوچستان مورد بازنگری قرار گیرد.

امینی فرد گفت: هم‌اکنون بر اساس سیستم سطح‌بندی کنونی درصد برخورداری مردم سیستان و بلوچستان از خدمات بهداشتی و درمانی سطح اول نیز با متوسط کشوری فاصله دارد، کما اینکه در دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر که نیمی از مساحت استان و حدود 40 درصد جمعیت استان را در برمی‌گیرد، درصد برخورداری مردم از خانه‌های بهداشت و سطح اول خدمات حدود 66 درصد است، بنابراین با این نظام برنامه‌ریزی سال‌ها طول خواهد کشید تا به سطح متوسط کشوری برسیم.

وی اظهار کرد: مشکلات موجود در این حوزه می‌طلبد که منابع بیشتری به وزارت بهداشت و درمان اختصاص پیدا کند تا منابع بیشتری نیز در اختیار استان سیستان و بلوچستان بالاخص دانشگاه علوم پزشکی ایرانشهر که نقاط محرومتری را تحت پوشش دارد، قرار گیرد تا بتوانیم حداقل خدمات اولیه بهداشتی و درمانی را به آنها ارائه دهیم.

نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، تاکید کرد: آنچه مسلم است شاخص سواد در مناطق روستایی به ویژه در بلوچستان پایین است و درصد برخورداری از فضاهای آموزشی و سرانه آموزشی با متوسط کشوری فاصله زیادی دارد، در عین حال تفاوت شمال و جنوب هم قابل ملاحظه است، ضمن اینکه در داخل این استان توزیع متناسب امکانات هم وجود ندارد که باعث می‌شود سواد سلامت شهروندان و روستائیان کمتر از متوسط معدل سواد سلامت کشور باشد.

به گزارش خبرگزاری خانه ملت یکی از مسائلی که ذهنم را به خود مشغول می‌کند، این است که تامین رفاه و آسایش امثال ما در پایتخت و دیگر استان‌های بزرگ برخوردار باعث محرومیت مردم ساکن در مرزها شده است که نبودشان خواب و آسایش را بر ما حرام خواهد کرد. دستمان خالی است، اما انتظارمان این است که مسئولان به دلیل دوری مسافت، این مرزبانان شریف را فراموش نکنند. بر اساس قانون تمام افراد باید از حداقل امکانات مورد نیاز برای زندگی بهره‌مند شوند. ضمن اینکه انسانیت مانع از این می‌شود که هموطنانمان در مناطق محروم که تنها آرزویشان تامین آب شیرین و داشتن پزشک مستقر است را نادیده بگیریم. امید است انتشار این قبیل اخبار تلنگری باشد بر آنان که بیدارند، اما به قصد ثروت‌اندوزی خود را به خواب می‌زنند.