هفت سالگی مناسب‌ترین سن مشاوره تخصصی ارتودنسی است

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، سوده طهماسب، با بیان اینکه در ذهن عموم مردم کاربرد ارتودنسی فقط شامل مرتب و ردیف کردن دندان ها می شود، گفت: حیطه درمان های ارتودنسی بسیار وسیع تر از مرتب و منظم کردن دندان هاست و درمان ناهنجاری های فکی را در بر می گیرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: درمان ارتودنسی شامل جا به جایی های دندانی و اصلاح رشد فک بالا و پایین می شود، واژه ارتودنسی از دو بخش ارتو و دانسی به معنی دندان های صاف و راست تشکیل شده است، اگر مشکلات فکی کودکان به موقع تشخیص داده شود و به متخصص ارجاع شوند، می توان بسیاری از این مشکلات را در سن رشد اصلاح کرد تا در آینده به درمان های پیچیده ای مانند جراحی های فک و صورت نیاز نشود.

وی افزود: حتی برخی از ناهنجاری های خاص مانند شکاف لب و کام و یا سندروم های خاصی که ناحیه فکر و صورت را درگیر می کند نیاز به درمان های ارتودنسی دارند که هم شامل اصلاح وضعیت دندان ها و هم اصلاح وضعیت فک ها می شود، بنابر این علی رغم اینکه در ذهن عموم مردم کاربرد ارتودنسی مربوط به جنبه های زیبایی می شود، اما در کنار این کاربرد ارتودنسی جنبه اصلاح ناهنجاری های فکی و بهبود کیفیت جویدن غذا و همپوشانی های دندانی نیز دارد.

طهماسب گفت: برخی درمان های ارتودنسی به منظور کمک به سایر درمان های دندانپزشکی مانند گذاشتن برخی پروتزها، ایمپلنت های دندانی و جراحی های فک و صورت انجام می شود، طبق استانداردها تمامی کودکان در ابتدای دوره دندانی مختلط یعنی حدود 6 تا 7 سالگی لازم است که تحت مشاوره تخصصی ارتودنسی قرار بگیرند.

معاون آموزشی گروه ارتودنسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی یادآور شد: مشاوره ارتودنسی تخصصی به این معنی نیست که حتما باید در صورت وجود مشکل در همین سن درمان آغاز شود، بلکه مشاوره کمک می کند که تشخیص داده شود آیا کودک به پیگیری های بعدی نیاز دارد یا خیر، همچنین اگر مشکلی وجود دارد نیاز به شروع درمان است و یا اینکه باید در سنین بالاتر انجام شود، ممکن است مشکلاتی وجود داشته باشد که در همان سن نیاز به درمان های پیشگیرانه و مداخلات اولیه داشته باشد، تاکید کرد:  بنابر این لازم است همه کودکان از سن هفت سالگی مورد مشاوره تخصصی ارتودنسی قرار گیرند.

وی اظهار کرد: البته بزرگسالانی هم وجود دارند که از وضعیت فک و دندان هایشان راضی نیستند و در سنین پایین تر امکان درمان برایشان وجود نداشته و یا اینکه به این مسئله توجه نکرده اند و تازه در سنین بزرگسالی توجهشان به این موضوع جلب شده است، این افراد نیز می توانند هم از درمان های ارتودنسی و هم در صورت نیاز از جراحی فک بهره ببرند، حرکت دندانی را می توان در هر سنی  انجام داد، البته در سنین بالاتر درمان های ارتودنسی به ملاحظات خاصی نیاز دارد، اما امکان پذیر است، البته اگر سن رشد گذشته باشد، اصلاحات ناهنجاری ها و مشکلات فکی، فقط با انجام جراحی و ارتودنسی امکان پذیر است.

طهماسب درباره انواع دستگاه های ارتودنسی گفت: به طور کلی این دستگاه ها به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم می شوند، دستگاه های متحرک دستگاه هایی هستند که بیمار خودش می تواند آن را داخل دهانش قرار دهد و دستگاه های ثابت دستگاه هایی هستند که در دهان بیمار به طور ثابت قرار می گیرند و اجزای دستگاه با مواد مخصوص روی دندان ها چسبانده می شوند و بیمار قادر نیست این نوع دستگاه ها را از دهانش خارج کند و خود مجددا آن را داخل دهانش قرار دهد.

دانشیار ارتودنسی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، درباره این دستگاه ها توضیح داد: هریک از این دستگاه ها انواع مختلفی دارند، ممکن است دستگاه های متحرک از نوع پلاک های ساده، یک فک، دو فک و یا نامرئی باشند. این ها با توجه به ظاهر و کارایی با یکدیگر متفاوت اند و وجه اشتراکشان این است که توسط بیمار داخل دهان قرار می گیرند، کارایی انواع دستگاه های متحرک با یکدیگر متفاوت است، اثر بخشی این دستگاه ها کاملا وابسته به همکاری بیمار است، هرچقدر بیمار بهتر و بیشتر از این دستگاه ها استفاده کند اثربخشی آن ها بیشتر خواهد بود، این دستگاه ها می توانند حرکات دندانی را برای بیمار ایجاد کنند و یا اینکه حتی برخی از اصلاحات رشدی نیز را امکان پذیر کنند.

وی درباره دستگاه های ثابت که بر روی دندان ها به صورت ثابت چسبانده می شوند افزود: این دستگاه ها نیز انواع مختلفی دارند، این دستگاه ها شامل سیم ها و براکت های فلزی و یا براکت هایی به رنگ دندان، سرامیکی و پلاستیکی  می شوند که هریک از آن ها کارایی های خاصی دارند و می توانند برای حرکات دندانی استفاده شوند، دستگاه های ثابت و متحرک از نظر رعایت بهداشت و کارایی با یکدیگر متفاوت اند؛ دستگاه های متحرک از این حیث که در دهان بیمار به صورت ثابت قرار دارند نیاز به صرف زمان و دقت بیشتری برای کنترل بهداشت دارند.

طهماسب ادامه داد: افرادی که دستگاه های ثابت ارتودنسی در دهانشان قرار دارد، خصوصا کودکان و نوجوانانی که ممکن است آگاهی زیادی نسبت به اهمیت رعایت بهداشت دهان و دندان نداشته باشند، اگر وقت و دقت کافی برای تمیز کردن دستگاه ها صرف نکنند احتمال پوسیدگی و آسیب به دندان ها و لثه هایشان افزایش می یابد.

معاون آموزشی گروه ارتودنسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره نکات بهداشتی ضروری ارتودنسی توضیح داد: قبل از ارتودنسی به بیماران هشدار می دهیم که بعد از ارتودنسی زمان مسواک زدن و استفاده از نخ دندان و رعایت بهداشت حداقل دو برابر خواهد شد، بنابر این در صورت امکان صرف دقت و وقت ارتودنسی را انجام می دهیم، ما برای برخی از بیمارانی که مراجعه می کنند به دلیل وضعیت بهداشت دهانشان درمان ارتودنسی را انجام نمی دهیم، زیرا برای این دسته از افراد ضرر ارتودنسی بیشتر از منفعت آن است.

وی تاکید کرد: بنابر این تا مطمئن نشویم که وضعیت بهداشتی دهان بیمار خوب است و فرد وقت و دقت کافی برای رعایت بهداشت صرف می کند، درمان ارتودنسی را پیشنهاد نمی کنیم، رعایت بهداشت دستگاه های متحرک، به دلیل امکان خروج از دهان ساده تر است، احتمال گیر کردن مواد غذایی در این دستگاه ها کمتر است، اما کارایی آن ها با دستگاه های ثابت متفاوت است، زیرا ممکن است لازم باشد که درمان فردی با دستگاه های ثابت انجام شود و درمان با دستگاه متحرک امکان پذیر نباشد.

طهماسب درباره مبنای انتخاب نوع دستگاه اعم از ثابت و متحرک تصریح کرد: انتخاب ثابت یا متحرک بودن دستگاه مبتنی بر تشخیص پزشک است، زیرا امکان درمان بعضی از بیماران با دستگاه متحرک وجود ندارد، یا اینکه در صورت استفاده از دستگاه متحرک درصد کمتری بهبود برای آن ها حاصل می شود و یا برعکس، البته در بعضی موارد خیلی خاص و معدود که بین استفاده از دستگاه ثابت و متحرک از نظر کارایی و اثربخشی تفاوتی وجود نداشته باشد، حق انتخاب بر عهده بیمار گذاشته می شود.

معاون آموزشی گروه ارتودنسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه بعد از همه درمان های ارتودنسی نیاز به دوره نگهداری وجود دارد تصریح کرد: این دوره از این لحاظ ضروری است که همه ناهنجاری ها اعم از دندانی و فکی، بعد از اصلاح تمایل به برگشتن به حالت قبل را دارند، این تمایل طبیعی است زیرا سالها دندان ها، فکین و بافت های نرم در موقعیت ناهنجار قرار داشتند وقتی این موقعیت را در یک مدت زمان کوتاه مثلا یک ساله تغییر می دهیم، طبیعی است که این بافتها تمایل داشته باشند به وضعیت قبلی بازگردند.

وی افزود: برای مقابله با این تمایل بعد از درمان های ارتودنسی یک دوره نگهداری باید انجام شود، البته  این دوره نگهداری وابسته به شدت و نوع ناهنجاری اعم از فکی و دندانی متفاوت خواهد بود، دوره نگهداری باعث کاهش تمایل دندان ها و فک به حالت قبلی می شود، دوره نگهداری با دستگاه های مختلف انجام می شود و ممکن است از پلاک های متحرک و یا دستگاه ها و سیم های ثابت برای این دوره استفاده شود، اگر این دوره نگهداری به خوبی انجام شود، تمایل به بازگشت کمتر رخ می دهد ولی در صورت بازگشت نیز هرگز دندان ها و فکین کاملا به حالت اولیه بازنمی گردند.

طهماسب درباره مسواک های مخصوص ارتودنسی گفت: زمانی که سیم ها و برکت ها داخل دهان قرار می گیرند نواحی از گیر موادغذایی و میکروبی ایجاد می شود که با مسواک معمولی قابل تمیز کردن نیست، همان طور که نواحی بین دندانی با مسواک تمیز نمی شود و استفاده از نخ دندان برای آن لازم است، زمانی هم که دستگاه های ارتودنسی در داخل دهان بیمار قرار دارد برای تمیز کردن اطراف براکت ها ضروری است حتما از مسواک های مخصوص استفاده شود زیرا مسواک های معمولی نمی تواند کارایی لازم را داشته باشد.

معاون آموزشی گروه ارتودنسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره درمان دندان ها در دوره ای که دستگاه های ارتودنسی در دهان بیمار وجود دارد گفت: با توجه به اهمیت رعایت بهداشت  در زمانی که دستگاه های ارتودنسی در دهان وجود دارد، اگر بیماری دچار پوسیدگی دندانی شد، حتما باید تحت معاینه دندانپزشک قرار بگیرند تا اگر تشخیص داده شد به ترمیم دندانی و یا درمان لثه نیاز دارند درمان را آغاز کنند.

وی درباره آسیب های احتمالی ناشی از ارتودنسی افزود: اگر سیم و یا کشی که سیم را به براکت متصل کرده، به علت مواردی همچون بازی کردن بیماران خردسال با دستگاه و یا خوردن و گاز زدن خوراکی های سفت،دچار جا به جایی و یا چرخش شود، ممکن است گونه و یا دهان بیمار دچار آزار دیدگی شود؛ در چنین مواقعی بیمار می تواند با استفاده از موم مخصوص ارتودنسی برای جلوگیری از زخم و آسیب دیدگی مانعی بر روی سیم یا براکت بیرون زده ایجاد کند تا در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کند.

طهماسب درباره اثر پستانک ها وسر شیشه شیرهای ارتودنسی گفت: تحقیقات زیادی در مورد اثر این وسایل انجام شده است تا مشخص شود این نوع سر شیشه ها چه تفاوتی با سرشیشه های معمولی دارند، نتایج این تحقیقات متفاوت بوده است، اما به نظر می رسد نوع سرشیشه یعنی فیزیولوژیک یا معمولی بودن آن تاثیر زیادی در ایجاد ناهنجاری ندارد، مهمترین مسئله درباره اثر سرشیشه بر ناهنجاری های دندانی، مدت زمان استفاده از این سرشیشه هاست، هر مدل از این سرشیشه ها و یا پستانک ها اگر طولانی تر از مدت لازم استفاده شود می تواند منجر به ایجاد ناهنجاری هایی در ناحیه دندان های کودکان شود.

به گزارش مهر وی در پایان اضافه کرد: پیشنهاد ما به والدین این است که نگرانی زیادی درباره نوع سرشیشه و یا پستانک کودکانشان نداشته باشند، زیرا مهم ترین مسئله در این زمینه مدت زمان استفاده از این وسایل است و بهتر است که در موعد مقرر یعنی دو سالگی وسایل مکیدنی از کودک گرفته شود تا در دراز مدت آثار سویی بر روی دندان های کودک ایجاد نشود.