دیابت؛ بزرگ‌ترین اپیدمی قرن

طی نیم قرن گذشته تغییرات چشمگیر در رفتار و شیوه زندگی بشر سبب بروز عوارض متعددی در محیط زیست و سلامت انسان‌ها شده است. امروزه مهم‌ترین علل مرگ و میر و ناتوانی، ۴ گروه بیماری غیرواگیر، شامل بیماری‌های قلبی‌عروقی، سرطان‌ها، بیماری‌های مزمن تنفسی و دیابت، هستند که بروز آن‌ها بار سنگینی به خانواده‌ها، جوامع و دولت‌ها تحمیل می‌کند.

این چهار گروه بیماری سالانه موجب ۳۵ میلیون مرگ (۶۰ درصد موارد مرگ) در جهان می شوند که ۸۰ درصد آنها در کشورهای با درآمد پایین و متوسط رخ می‌دهد. از بین این بیماری‌ها دیابت به عنوان بزرگ‌ترین اپیدمی قرن، بیشترین افزایش شیوع را در کل جهان دارد. اگرچه تعداد بیماران در همه کشورهای جهان در حال افزایش است، اما عمده مبتلایان در کشورهای درحال توسعه زندگی می‌کنند و بیشترین میزان افزایش در شیوع بیماری در آفریقا و خاورمیانه است. براساس برآورد فدراسیون بین‌المللی دیابت، در حال حاضر بیش از ۴۲۵ میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به دیابت هستند و برآورد می‌شود تعداد بیماران طی ۲۵ سال آینده از مرز ۶۲۹ میلیون نفر بگذرد.

تعداد سالمندان دیابتی که اکنون یک چهارم بیماران را تشکیل می‌دهند، (۹۸ میلیون نفر) با دو برابر افزایش، (۱۹۱ میلیون نفر) در سال ۲۰۴۵ یک سوم مبتلایان را شامل خواهند شد. افزایش نسبت سالمندان دیابتی به معنی افزایش بسیار چشمگیر هزینه‌های درمانی دیابت خواهد بود.

نتایج آخرین پیمایش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در کشور نشان می‌دهد که ۱۰ الی ۱۲ درصد بزرگسالان کشور به دیابت مبتلا هستند. این رقم در بعضی از استان‌های کشور به ۱۶درصد نیز می‌رسد. براساس نتایج این پیمایش، حدود یک چهارم از بیماران دیابتی از بیماری خود اطلاعی ندارند و فقط حدود ۵۰ درصد بیماران دیابتی تحت درمان قرار دارند. این بیماری و عوارض جدی آن مانند حوادث قلبی-عروقی، نارسایی کلیوی، اختلال اعصاب محیطی، زخم پای دیابتی و قطع عضو، عوارض چشمی و سایر عوارض این بیماری هزینه‌های زیادی به مبتلایان، خانواده آنها و نظام سلامت در کشور تحمیل می‌کند.

خوشبختانه دیابت نوع ۲ قابل پیشگیری است و اصلاح شیوه زندگی شامل رعایت رژیم غذایی سالم و انجام فعالیت بدنی کافی و منظم، راهکار پیشگیری از دیابت است.

۲۸ سال است که در سراسر جهان روز ۱۴ نوامبر برابر با ۲۳ آبان ماه، روز جهانی دیابت نامگذاری شده است. علت انتخاب ۱۴ نوامبر (۲۳ آبان) به عنوان روز جهانی دیابت به مناسبت سالروز تولد فردریک بانتینگ (کاشف انسولین) است. هدف از برگزاری این روز، شناساندن دیابت و تشویق وترغیب جامعه جهانی به پیشگیری و مراقبت از این پدیده روز افزون است.

برنامه های رادیویی و تلویزیونی، رخدادهای ورزشی، غربالگری رایگان برای تشخیص ابتلا به دیابت و عوارض آن، گردهمایی های عمومی، انتشار پوستر و پمفلت، برگزاری کارگاه های دیابت، ‌کنفرانس های خبری، چاپ مقالات در روزنامه ها و مجلات و فعالیت های مختلف دیگر برای کودکان و نوجوانان، از جمله برنامه های مهمی است که در این روز اجرا می شود.

شعار امسال روز جهانی دیابت نیز همچون سال گذشته با تمرکز و محوریت "خانواده" انتخاب شده که بر ترویج نقش خانواده در مدیریت، مراقبت، پیشگیری و آموزش در زمینه دیابت تاکید دارد.

از آنجایی که بخش عمده‌ای از مراقبت از بیماران دیابتی در منزل و در داخل محیط خانواده انجام می‌شود، این نهاد می‌تواند نقش چشمگیری در کنترل مناسب قند خون داشته باشد. حمایت خانواده سبب بهبود کنترل قند خون در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ می‌شود. لذا پیشنهاد می‌ شود، اعضای خانواده بیماران دیابتی به عنوان عضوی از تیم درمان در برنامه درمانی این بیماران مشارکت داده شوند.

در واقع با دیابت، تغییرات زیادی در ابعاد زندگی ایجاد می شود که بدون حمایت خانواده و جامعه کنترل آن دشوار است. خانواده ها در پیشگیری، شناسایی به موقع، مراقبت و کنترل بیماری دیابت نقش مهمی دارند.

ابتلای یک نفر در خانواده به دیابت به معنای در معرض خطر بودن سایر اعضای آن خانواده نیز هست. مصرف غذاهای سالم در کنار خانواده و پرداختن به فعالیت‌های ورزشی در کنار هم، باعث جلوگیری از دیابت نوع ۲ می شود. اگر یک نفر در خانواده مبتلا به دیابت باشد، سایر اعضای خانواده هم باید علائم هشدار دهنده دیابت را بیاموزند و یاد بگیرند که در مواقع بحرانی همچون حملات افت قند خون چه اقدامی انجام دهند.

خودمراقبتی روندی پویا و موثر برای کنترل عوارض بیماری دیابت تیپ ۲ است که باید با همکاری و حمایت تمام افراد خانواده  انجام گیرد. خانواده‌ها باید در فضایی زندگی کنند که "سالم" باشد و شیوه زندگی سالمی در پیش گیرند تا بدین وسیله بتوانند از دیابت نوع ۲ جلوگیری کنند.