پلاسما فریزیس تعطیل نشده بلکه از سیاست کاری سازمان خارج شده است

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، پیمان عشقی در نشستی خبری که در سازمان انتقال خون برگزار شد در پاسخ به سوال ایسنا درباره خروج جمع‌آوری پلاسما از دستور کار سازمان انتقال خون، گفت: اینکه سیاست سازمان انتقال خون بعد از چند سال تجربه تغییر کند، موضوع عجیبی نیست؛ چراکه یک سیستم زنده بر اساس تجربیات و نتایج، شرایط را تغییر می‌دهد. این تصمیم مهم به دلیل نتایج اقداماتی بود که طی سال‌های گذشته انجام شده بود.

مدیرعامل سازمان انتقال خون ادامه داد: باید توجه کرد که برای گرفتن پلاسما دو راه وجود دارد؛ یک راه این است که وقتی فردی خون اهدا می‌کند از خون اهدایی او گلبول قرمز، پلاکت و پلاسما جدا شده که این نوع پلاسماگیری را پلاسمای بازیافتی می‌گوییم. این پلاسما فریز شده و نگهداری می‌شود. بخشی از آن در اختیار بیماران نیازمند قرار می‌گیرد و بخش اضافه آن برای تولید داروهای مشتق از پلاسما به کمپانی‌های تولید داروهای پلاسما ارسال می‌شود.

وی افزود: حال باید توجه کرد که یکی از پیشرفت‌های سازمان انتقال خون این است که پلاسما با کیفیت در اختیار کمپانی‌های تولید کننده داروهای مشتق از پلاسما قرار می‌دهد؛ به طوری که سازمان بهداشت جهانی، ایران و برزیل را به عنوان الگوهای جمع آوری و ارسال پلاسما در دنیا معرفی کرده است. بنابراین ما آن قدر طبق استاندارد و با کیفیت پلاسما را جمع‌آوری می‌کنیم که می‌توان از آنها به عنوان مواد اولیه تولید پلاسما استفاده کرد. بر همین اساس از سال ۸۳ تاکنون سیاست سازمان انتقال خون، افزایش میزان پلاسمای بازیافتی بوده است تا بتوانیم بخش اضافه آن را برای تبدیل به داروهای مشتق از پلاسما به پالایشگاه‌های بین‌المللی ارسال کنیم. سیاست سازمان در این حوزه تغییری نکرده است. به همین دلیل است که هر زمان با کاهش اهدای خون مواجه می‌شویم، نگرانیم؛ چرا که میزان پلاسمای ما هم به تبع اهدای خون کاهش می یابد.

عشقی گفت: روش دوم گرفتن پلاسما، روش پلاسما فرزیس است که فرد به مدت یک ساعت زیر دستگاهی می‌نشیند و سپس خون او وارد دستگاه شده پلاسمای خون جدا می‌شود و مجددا خون به بدن فرد باز می‌گردد. در این روش از هر فرد می‌توان نیم لیتر پلاسما دریافت کرد. حال سازمان انتقال خون طی چند سال اخیر به سمت افزایش پلاسما فرزیس رفته بود، اما این اقدام الزاماتی مانند تامین نیرو، تامین دستگاه، تامین فضا و تجهیزات و در عین‌حال تبلیغات داشت. انجام این اقدام با یکی دو بار مراجعه صرفه اقتصادی ندارد. در حال حاضر بخش خصوصی در این حوزه بسیار فعال‌تر است.

مدیرعامل سازمان انتقال خون تاکید کرد: فعالیت بخش خصوصی در این زمینه نه غیرقانونی بوده و نه غیر عادی، بلکه با مجوزهای وزارت بهداشت انجام می‌شود. البته موسسات خصوصی دریافت پلاسما باید استانداردها را رعایت کرده و تحت نظارت های سرسختانه قرار گیرند. این اقدامی است که در دنیا هم انجام می‌شود. در دنیا عمده پلاسما را بخش خصوصی تولید می‌کند، اما نظارت‌های بسیار سختگیرانه‌ای بر آنها اعمال می‌شود.

وی اظهار کرد: حال در کشور ما بعد از سه سال این اقدام را ارزیابی کردیم و دیدیم به دلایلی مانند نیرو، تجهیزات و... به صرفه نیست. باید توجه کرد که در برخی مراکزمان پزشک نداریم و پیام تلخی است که اعلام کنم در برخی استان‌ها فقط پزشک طرحی داریم و با توجه به مسائل فرهنگی در کشور که مردم تمایل به اهدای خون دارند، انجام این کار توجیه ندارد؛ به طوری که برخی وقتی متوجه می‌شوند که این پلاسما برای تولید دارو ارسال می‌شود می‌گویند سازمان انتقال خون وارد تجارت شده است. حال کسی نیست که بگوید ما وارد تجارت نشده‌ایم و فقط می‌خواهیم مواد اولیه داروها را تامین کنیم اما  باز هم می‌گویند این مقدمه‌ای برای ورود به تجارت است.

عشقی ادامه داد: بخش خصوصی برای دریافت پلاسما هزینه‌ کمی را به عنوان هزینه‌ رفت و آمد به مردم پرداخت می‌کند، اما سازمان انتقال خون، با توجه به رسالتش که اهدای خون بدون چشم داشت است، نمی‌تواند این اقدام را انجام دهد، در عین حال سازمان انتقال خون تصور می‌کرد که می‌تواند از طریق روش‌ پلاسما فریزیس سالانه ۲۰۰ هزار لیتر پلاسما داشته باشد، اما علی رغم تمام تلاش‌های صادقانه در این سازمان، سال گذشته فقط توانستیم ۱۴ هزار لیتر پلاسما از طریق پلاسما فریزیس تولید کنیم. حال سازمانی که ۴۰۰ میلیارد تومان کمبود اعتبار دارد و در عین حال با مشکل جذب و اهدا و غیره روبرو است، چگونه می‌تواند وارد این حیطه شود.

مدیرعامل سازمان انتقال خون گفت: در عین حال ورود سازمان به این عرصه طی دو سال گذشته باعث شد که شاخص‌های اهدا از ۲۷ واحد در هر ۱۰۰۰ نفر به ۲۵.۵ واحد در هر هزار نفر کاهش یابد. از طرفی هم تولید پلاسمای بازیافتی‌مان سالانه حدود ۱۰ تا ۲۰ هزار لیتر کاهش یافت. از طرفی از طریق پلاسما فریزیس ۱۰ تا ۲۰ هزار لیتر پلاسما تولید کردیم که در واقع افزایشی وجود نداشت. این در حالی است که اعتماد مردم هم کمتر شد و با خود می گفتند حداقل بخش خصوصی مبلغی را برای این کار به ما پرداخت می‌کند اما انتقال خون این کار را انجام نمی‌دهد.

وی تاکید کرد: البته ما به صورت صد در صد در موسسات بخش خصوصی در حوزه‌ تولید پلاسما نظارت می‌کنیم و تاکنون هم مشکلی با آنها نداشته‌ایم. فعلا همین موسسات خصوصی می‌توانند در این حوزه اقدام کنند. اما اگر ما خودمان نتوانیم میزان مورد نیاز پلاسمایمان را از طریق پلاسمافریزیس تولید کنیم و در عین حال جلوی کار موسسات خصوصی را هم بگیریم، چگونه می‌خواهیم نیاز کشور به پلاسما را برطرف کنیم. کشور برای داروهای مشتق از پلاسما به یک میلیون لیتر پلاسما نیاز دارد. حال ۲۰۰ هزار لیتر پلاسما را از طریق پلاسمای بازیافتی تامین می‌کنیم و ۲۰۰ هزار لیتر هم بخش خصوصی تامین می‌کند.

عشقی تصریح کرد: بنابراین مجبوریم ۵۰۰ هزار لیتر دیگر را از پلاسمای خارجی‌ها تامین کنیم. در حال حاضر طبق سیاست گذاری که انجام شده و بر روی این سیاست در وزارت بهداشت در میان سازمان غذا و دارو، سازمان انتقال خون، معاونت‌های مرتبط و شخص وزیر انسجام وجود دارد، بنا شده تا مراکز پلاسماگیری در راستای راه اندازی پالایشگاه خون اقدام کنند و این مشوقی برایشان باشد. اگر برای وزارت بهداشت ثابت شود که پالایشگاه در حال راه‌اندازی است، به شرکت‌های پلاسماگیری بیش از این مجوز می‌دهیم. در غیر این صورت باید پرسید که ۵۰۰ هزار لیتر پلاسمای مورد نیازمان را چه کنیم. بهتر است بخش خصوصی ایران آن را تولید کند یا بخش خصوصی خارج از کشور و یا این که آنقدر بودجه به سازمان انتقال خون بدهیم که با هزینه فایده پایین خودش این اقدام را انجام دهد. البته تاکید می‌کنم که مدیر عامل سابق این سیاست را بر اساس مبانی علمی راه انداخت و مشکلی در این حوزه وجود نداشت، اما نتیجه‌ آن طی سال‌های گذشته مناسب نبود.

مدیرعامل سازمان انتقال خون اضافه کرد: نظارت ما بر موسسات خصوصی که در این حوزه مجوز دارند سختگیرانه بوده و در حال حاضر ۱۱ شرکت تحت نظارت ما و با مجوز قانونی در این زمینه کار می‌کنند. در عین حال با کوچکترین خطایی با آنها برخورد می‌کنیم، اما  مردم بدانند که این موسسات وابسته به انتقال خون نیستند و نباید لوگوی انتقال خون را نصب کنند. بنابراین پلاسما فریزیس سازمان انتقال تعطیل نشده بلکه از سیاست کاری ما خارج شده است. در عین حال ارسال پلاسما از سوی موسسات خصوصی هم فرایندی دارد؛ به طوری که پلاسما را گرفته آن را ذخیره می‌کنند، سلامت آن تایید می‌شود و سپس نماینده پالایشگر خارجی نظارت‌هایش را که بسیار سختگیرانه است انجام می‌دهد و سپس پلاسما ارسال می‌شود.

وی در خصوص کسری بودجه سازمان انتقال خون گفت: ما ۴۰۰ میلیارد تومان کسری بودجه داشتیم که البته تقصیر کسی هم نیست، بلکه فرایند خدمات دهی سازمان انتقال خون و بودجه و اعتبارات آن به گونه‌ای است که این مشکل ایجاد می‌شود. ما در حوزه کیت‌های غربالگری و کیسه خون و... در حد شاخص‌های کشورهای توسعه یافته خرج می‌کنیم و بهترین سیستم را فراهم می‌کنیم، اما هزینه اینها به ما بازنمی‌گردد و عمده آن در خزانه می‌ماند. مجلس شورای اسلامی و سازمان برنامه و بودجه باید این مساله را مورد توجه قرار دهند. این اقدام باعث می‌شود که بدهی های ما افزایش یابد و قسمت عمده کسری اعتباراتمان به این دلیل است.

عشقی ادامه داد: درخواست ما این است که بجای اینکه پول در خزانه بماند، آن را مستقیما به ما بدهند. باید توجه کرد که سازمان انتقال خون از سوی پدافند غیر عامل به عنوان سازمانی مهم تلقی می‌شود. بنابراین در بودجه بندی‌ها کاری کنند که پول کیت‌های غربالگری ویردسی، کیت گروه بندی‌های خونی، کیسه خون و پول نیروهای قراردادی به ما پرداخت شود، امیدواریم انتخابات مجلس شورای اسلامی به خوبی برگزار شود و از نمایندگان می‌خواهم که به صورت ملی فکر کنند. خون موضوعی است که به درآمد استان ها ارتباطی ندارد. مجلس یکبار برای همیشه به بودجه انتقال خون فکر کند.

مدیرعامل سازمان انتقال خون در خصوص تفاهم این سازمان با یک شرکت دانش بنیان تحت نظر سازمان انرژی اتمی برای ارائه سانتریفیوژ به سازمان انتقال خون گفت: قرارداد با یک شرکت دانش بنیان که از سازمان انرژی اتمی ریشه گرفته بود، بسته شده و قرار شد ۵۰ سانتریفیوژ را برای ما تامین کنند که برای جداسازی خون مورد استفاده قرار می‌گیرد. حال مشکلاتی در تامین اعتبار این سانتریفیوژها داریم که باید منابع مالی آن تامین شود تا بعد قرارداد نوشته شود. اکنون در حال تامین این منابع مالی هستیم.

وی تاکید کرد: بحث حمایت از صنعت داخلی و تامین نیازهای سازمان انتقال خون توسط شرکت‌های فناورانه داخلی، مطلوب هر ایرانی است، اما اگر کیفیت دستگاه ایرانی مشکل‌ساز باشد، نام آن حمایت از صنعت ملی نیست، بلکه خیانت به صنعت ملی است. شرکتی دستگاه‌هایی را به ما داد و حالا سرویس‌های پشتیبانی ارائه نمی‌دهد، اگر این اقدام را انجام ندهد نامش را به وزارت بهداشت خواهیم داد تا در لیست سیاه قرار گیرد. شرکت‌ها باید جنس خوب و خدمات پشتیبانی ارائه دهند.

عشقی درباره انجام تبادلات در حوزه خون و فرآورده‌های خونی گفت: ما نمی‌توانیم خون و فرآورده‌های خونی را برای سایر کشورها ارسال کرده و یا از آن‌ها خون و فرآورده‌های خونی دریافت کنیم. حتی اهدای خون هم از افراد دارای تابعیت بیگانه ممنوع است. البته درباره خون‌های نادر قضیه متفاوت است؛ چرا که طبق مقررات و طی فرآیندهایی امکان تبادل آن وجود دارد.

مدیرعامل سازمان انتقال خون با اشاره به راه‌اندازی فلوشیپ طب انتقال خون در سازمان انتقال خون تصریح کرد: طب انتقال خون موضوعی مغفول مانده و بر زمین مانده است و حتی در آموزش پزشکی هم مورد توجه قرار نگرفته است؛ به طوری که در رشته‌های پزشکی و پرستاری واحدی به نام اهدای خون یا انتقال خون وجود ندارد. البته راه‌اندازی موسسه طب انتقال خون از دستاوردهایی بود که که از سال ۱۳۸۷ با هدف پرورش نیروهای تخصصی و فنی مرتبط با بانک خون در رده‌های کارشناسی، کارشناسی ارشد و PHD فعالیتش را آغاز کرد. در حال حاضر هم ضروری است که فلوشیپ طب انتقال خون را در وزارت بهداشت به تصویب برسانیم. در حال حاضر ۹۵۰ بیمارستان کشور، در حد پیشرفت‌های سازمان انتقال خون نیستند. آن‌ها سیستم هموویژلانس دارند، اما نه در حدی که سازمان انتقال خون می‌خواهد؛ چراکه دانش انتقال خون در حدی که باید، آموزش داده نشده است.

وی اضافه کرد: راه‌اندازی فلوشیپ طب انتقال خون منجر به کاهش ضایعات خون در بیمارستان‌ها و کاهش عوارض ناشی از تزریق خون خواهد شد. بنابراین این اقدام ضروری است؛ چرا که برای درخواست، تزریق، تحویل، مراقبت و نگهداری از خون و فرآورده‌های خونی و همچنین پایش و کاهش عوارض ناشی از آن نیاز به تخصص در این زمینه وجود دارد. بنابراین فارغ از اینکه پزشک و متخصص در چه رشته‌ای فارغ التحصیل شده‌اند، ‌ برای ورود به این مقوله‌ها نیاز به گذراندن دوره فلوشیپ یکساله طب انتقال خون دارند. این افراد می‌توانند به عنوان مشاور در بیمارستان‌ها و بانک‌های خون مستقر شوند و این مشاوره تعرفه‌گذاری و قانونمند نیز خواهد شد.

عشقی با اشاره به تعرفه‌های حوزه آزمایشگاه‌های تخصصی و فوق تخصصی در حوزه انتقال خون گفت: تعرفه‌ها در حوزه آزمایشگاه‌های تخصصی و فوق‌تخصصی در حوزه انتقال خون غیر واقعی است. برای مواردی مانند تشخیص مقاومت پلاکتی، ایمنوهماتولوژی و شناسایی گروه‌های خونی و... یا تعرفه وجود ندارد یا در حد غیر واقعی است که آزمایشگاه‌ها متضرر می‌شوند. این در حالی است که اگر کسی بر اثر نبود این آزمایش‌ها دچار مقاومت پلاکتی شود، هزینه تامین داروی خارجی برای شکستن این مقاومت ۱۰۰ برابر یافتن پلاکت سازگار برای شخص است. بنابراین برای جلوگیری از این ضرر به سیستم سلامت، سازمان‌های بیمه‌گر باید به این حوزه ورود کنند. ما آمادگی برگزاری نشست و جلسات مشترک با بیمه‌ها را در این حوزه داریم. بیمه‌ها اگر دلشان برای منابع خودشان می سوزد، تعرفه‌های انتقال خون را واقعی کنند.

مدیرعامل سازمان انتقال خون ادامه داد: در حال حاضر که در دهه فجر قرار داریم، امیدواریم بتوانیم با شتاب بیشتری به شعارهای اول انقلاب دست یابیم. در عین حال یاد شهدا اسلام، انقلاب و دفاع مقدس را هم گرامی می‌دارم.   امیدوارم در سازمان انتقال خون به عنوان سازمانی خدمت‌رسان و حیاتی که در قبال جان مردم وظیفه دارد، بتوانیم به وظایف‌مان در قبال مردم و خانواده شهدا عمل کنیم، سرمایه اصلی سازمان انتقال خون ارتباط مردم و اعتماد مردم است، در آمارها هم مشخص است که مردم با چه اعتماد و رویکرد مثبتی نسبت به انتقال خون همواره پشتیبان ما بوده‌اند و هر زمان که کمک خواسته‌ایم، به کمک ما آمده‌اند؛ به‌گونه‌ای که چند روز بعد از هر فراخوان اعلام کرده‌ایم که نیاز رفع شده و مردم دیگر مراجعه نکنند.

وی ضمن تبریک فرا رسیدن ولادت حضرت فاطمه زهرا (س) و روز مادر گفت: یکی از اهداف اصلی سازمان انتقال خون رویکرد جدی به نقش بانوان چه در حوزه تعاملات با جامعه و چه در حوزه افزایش اهدای خون در بین بانوان است. مساله فقط افزایش اهداکنندگان زن نیست، بلکه در هر جا که بانوان پا در میدان می‌گذارند، آن عرصه برجسته می‌شود، سازمان انتقال خون در سال ۱۳۵۳ تاسیس شد و تاکنون نقاط عطف بسیاری داشته است، سازمان انتقال خون در جنگ تحمیلی و حوادث و بلایای طبیعی مانند زلزله بم، نشان داد که با تمام توان و تخصص، خون و فرآورده‌های خونی را تامین می‌کند. نقطه عطف دیگر سازمان انتقال خون، تصویب اساسنامه آن به عنوان سازمانی فراگیر در حوزه ارائه خون و فرآورده‌های خونی است که این اقدام پراکندگی جذب، اهدا، توزیع و پخش خون را از بین برد و همه این مباحث را در سازمان انتقال خون به عنوان موسسه‌ای فنی و علمی متمرکز کرد.

عشقی گفت: نقطه عطف دیگرمان در حوزه فرآورده‌های پلاسمایی و پالایشگاه بود. بر این اساس سازمان برای گسترش فعالیت‌های پلاسمایی، پالایشگاه انتقال خون را گسترش داد و از ۲۰ هزار لیتر به ۸۰ هزار لیتر رساند و شرکت پالایش پلاسما آغاز به کار کرد که البته به دلیل عدم دسترسی به تجهیزات، تعطیل شد. ما از این موضوع هم به عنوان فرصت استفاده کردیم و بر روی ارتقاء شاخص‌های سلامت خون و جلوگیری از زایل شدن پلاسماهایی که داشتیم، تمرکز کردیم و با ارتباطی که با شرکت‌های پالایشگر بین‌المللی برقرار کردیم، اقدام به پالایش قراردادی پلاسما کردیم. بر همین اساس داروهای مشتق از پلاسمای ایرانی تا حد زیادی از پلاسمای ایرانی تامین می‌شدند.

مدیرعامل سازمان انتقال خون ادامه داد: یکی از دستاوردهای انتقال خون ایران، رفتن به سمت اهدای خون ۱۰۰ درصد داوطلبانه و بی‌چشمداشت بود، این موضوع استانداردی برای کشورهای توسعه‌یافته است، اما ایران با درآمد سرانه‌ای که با کشورهای توسعه‌یافته قابل مقایسه نیست، توانست اهدای خون را به صورت ۱۰۰ درصد داوطلبانه انجام دهد. این موضوع به همراه افزایش اهداکنندگان مستمر، خودحذفی محرمانه اهداکنندگان، غربالگری و ... سبب شد که شاخص‌های سلامت خون در کشور ارتقاء یابد.

وی با اشاره به شاخص اهدای خون در کشور، اظهار کرد: شاخص کل اهدای خون در کشور ۲۷ در هر ۱۰۰۰ نفر است و شاخص اهدای خون مستمرمان حدود ۶۰ درصد است. در عین حال میزان آلودگی به عفونت‌های منتقله از خون در حد کشورهای توسعه‌یافته است. همه این موارد برای کشوری در منطقه اِمرو، دستاوردی کاملا مستند و مورد تایید سازمان بهداشت جهانی است.

عشقی تصریح کرد: در عین حال در ۹ مرکز سازمان انتقال خون فرآورده‌های اشعه‌دیده برای بیماران نقص ایمنی و بیماران سرطانی آماده می‌کنیم. پلاکت را هم از طریق آفرزیس تامین می‌کنیم. میزان پلاکت‌های مصرفی در کشور نشان دهنده این است که خدمات درمانی به بیماران خونی، شیمی درمانی و... در حال ارتقاء است. در حال حاضر میزان تامین پلاکت به روش آفرزیس نسبت به سال ۱۳۹۷، دو برابر شده است. همچنین میزان پلاکت مصرفی‌مان در سال ۱۳۹۷، حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار واحد بوده است که از این میزان ۲۰ هزار واحدش از طریق آفرزیس بوده و در اختیار بیمارستان‌ها قرار گرفته است. امسال هم ۳۷ هزار و ۹۰۰ واحد پلاکت به روش آفرزیس تولید کردیم که تا پایان سال به ۴۰ هزار واحد خواهد رسید. در عین حال باید از شورایعالی بیمه و سازمان‌های بیمه‌گر تشکر کنیم که تعرفه نسبتا مناسبی را برای پلاکت آفرزیس تقبل کردند. البته این پلاکت‌ها برای بیمارستان‌ها هزینه‌بر است که قسمت عمده‌ای از این هزینه را بیمه‌ها می‌پردازند، اما تا بیمه پول بیمارستان را بدهد، بیمارستان طلبکار می‌ماند.

مدیرعامل سازمان انتقال خون با اشاره به تاثیر تحریم‌های آمریکا بر فعالیت‌های انتقال خون افزود: علی‌رغم اینکه آمریکا در بوق و کرنا می‌کند که تحریم‌های علیه ایران به سلامت مردم آسیب نمی‌زند، اما ما در تامین کیسه و کیت‌های لازم برای یکی از دستگاه‌هایمان دچار مشکل هستیم و به سختی آن‌ها را فراهم می‌کنیم.

به گزارش ایسنا وی در پایان در خصوص وضعیت شرکت پالایش و پژوهش پلاسما گفت: در سال ۱۳۹۳، این پالایشگاه به بخش خصوصی واگذار شد. طی این پنج سال با چالش‌هایی حقوقی مواجه شده است که وزارت بهداشت و سایر دست‌اندرکاران در حال رفع و رجوع این چالش‌ها هستند. البته من عزم جدی را برای ایجاد پالایشگاه می‌بینم و امیدواریم در سال آینده خبرهای خوبی درباره این موضوع بدهیم.