آیا موج دوم اپیدمی کووید-۱۹ در راه است؟

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، به نقل از کارگروه تازه‌های پژوهشی معاون آموزشی:

_ در حالیکه اکثر کشورهای جهان و از جمله اروپایی‌ها همانند اسپانیا، یونان، آلمان و حتی انگلستان که آسیب جدی از بیماری کووید۱۹ خورده، مشغول سبک کردن فشار lockdown یا همان قرنطینه خانگی و بازگشایی اقتصاد هستند، مطالب و نظریات متفاوتی از همه سو در خصوص لزوم گشایش قرنطینه در جریان است که می‌توان مجموع آنها را به شرح زیر تحلیل و جمع‌بندی کرد. هرچند باید توجه داشت که موج دوم اپیدمی هنوز واقع نشده و نظریات بر اساس گمان و یا تجارب گذشته است.

_ این روزها اکثر صاحب نظران اپیدمیولوژیست، ویروس‌شناس و علوم اجتماعی و رفتاری در حال هشدار نسبت به بازگشایی قرنطینه‌ها هستند چون بخصوص با افزایش دما رفتار مردم طوری خواهد بود که کنترل فاصله اجتماعی و دستورات بهداشتی سخت‌نر خواهد شد. از جانب دیگر تجربه پاندمی‌های قبلی حاکی از احتمال ایجاد موج دوم ابتلا می‌باشد. این هشدارها در حدی است که کابینه اروپا در بروکسل آنها را جدی گرفته و در صدد اتخاذ استراتژی‌های متناسب می‌باشد. استفان کِرسمائکر سخنگوی کمیسیون اروپا از اعضا خواسته تا خود را برای موج دوم ابتلا آماده نگهدارند، کما اینکه در آلمان رشد مجدد در آمار ابتلا پس از ترقیق قرنطینه گزارش شده است. 

_ اتحادیه اروپا از اعضا خواسته تا گشایش تدریجی قرنطینه صرفا بر مبنای اطلاعات اپیدمیولوژیک موثق باشد. کلاوس سیچوتک از EU نیز می‌گوید زمان کوتاه است و تا پیش از موج بعدی باید به علم و Biomedicine برای واکسن و درمان روی آورد.  

_ از جمله آمادگی‌ها برای موج دوم تجهیز و تازه‌سازی امکانات ICU و ملزومات حفاظتی و ایجاد Stock مکفی برای تست‌های تشخیصی است که ترجیحا بهتر است به تست‌های رپید معتبر چشم داشت و پژوهش‌های مرتبط را در اسرع زمان بر روی Validation و ارتقای آنها متمرکز نمود. 

_ از سوی دیگر سازمان جهانی بهداشت نیز اعلام نمود که ویروس کرونا هرگز نخواهد رفت و موج دوم آن در حال شکل‌گیری است و چه بسا موج سومی نیز باشد. این هشدارها نگرانی را نسبت به شُل شدن محدودیت‌های lockdown و آزادسازی مراودات اجتمادی افزایش می‌دهد و  نهایتا نظریه نجات اقتصاد و اجتماع در تقابل با نظریه نجات سلامت و جان تدریجا قرار می‌گیرد.

یعنی از طرفی سیاستمداران و مدیران ارشد به فکر پیشگیری از فروپاشی ساختارهای اقتصادی و اجتماعی و حتی روانی جوامع هستند و با کاهش محدودیت‌ها موافقند ولی کنشگران بهداشتی و صاحب‌نظران پزشکی بر طبق پیش بینی‌های خود مخالف این امرند. 

_ جا دارد توجه کنیم که در بین دانشمندان و بخصوص اپیدمیولوژیست‌ها و ویروس‌شناسان نحوه ماندگاری ویروس هنوز مورد مناقشه است و تعدادی به آندمیک شدن شکل ضعیف آن در آینده اعتقاد دارند و تعدادی هم به احتمال حمله امواج کشنده بعدی همانند آنفلوانزای اسپانیایی در قرن ۲۰ اعتقاد دارند، بخصوص که هنوز از کیفیت و ماندگاری ایمنی پس از ابتلا به کووید۱۹ نیز اطمینان قطعی نداریم.

_ فی‌الحال سوال کلیدی هم در خصوص مفهوم موج بعدی وجود دارد که می‌پرسد: آیا منظور از موج دوم افزایش تعداد مبتلایان پس از کاهش در موج اول بدنبال عدم رعایت موازین بهداشتی و یا دلایل موثر دیگر است؟ و یا منظور بروز ورژن جدیدتری از بیماری با علائم متفاوت بدنبال جهش ژنتیکی در ویروس است؟ البته دانش فعلی ما می‌تواند به سوال اول پاسخ قاطعانه‌تری در قیاس با سوال دوم بدهد.

_ یک مثال از قرن پیش می‌گوید که در سال ۱۹۱۸ آنفلوانزای اسپانیایی ۳ موج پست سر هم داشت که اولی در مارس ۱۹۱۸ بود و بیماری در موج دوم که بسیار موج قوی‌تر و کشنده‌تری بود و احتمالا در اثر جهش در ویروس ایجاد شده بود به peak بالاتری در انتهای همان سال رسید. موج سوم نیز در ابتدای سال ۱۹۱۹ شروع و تا میانه سال طول کشید‌. جای ذکر است که مطالعات فعلی در مورد ویروس کرونای جدید SARS-CoV-2 تا بحال حاکی از ثبات ژنوم آن با احتمال کمتر برای پدیدار شدن جهش‌های متحول کننده در ویروس است، هرچند همه صاحب‌نظران علمی با این نظریه موافق نیستند. 

_ اکنون سوال این است که آیا باید کمی بیشتر در قرنطینه خانگی و lockdown بمانیم؟ و یا می‌شود بدون واهمه از عواقب و حملات بعدی اپیدمی کووید۱۹، از محدودیت‌های موجود کاست؟ اگر برای جامعه‌ای پاسخ مثبت به سوال دوم مد نظر است، آنگاه چه تمهیداتی باید برای این بازگشایی‌ها اندیشید؟ مثلا چه تسهیلات لازمی برای جداسازی و segmentation در اماکن آموزش باید تعبیه نمود؟ و توان تامین مستمر ملزومات حفاظتی موجود در این اماکن را چگونه به حدود قابل اعتماد رسانده و سپس مراکز آموزشی را گشود؟ 

_ مثلا در ایران از ۲۷ اردیبهشت مراجعه اختیاری به مدارس آزاد اعلام شد ولی کسی توضیح دقیقی نداد که چه تمهیدات و تسهیلاتی برای پیشگیری از شیوع در این اماکن ایجاد شده، مگر اینکه در رسانه‌های رسمی مراجعین به مدارس را بطور شخصی دعوت به فاصله‌گذاری هوشمند نمودند. البته سوال بعدی این است که فاصله‌گذاری هوشمند ترکیبی از دو واژه فاصله‌گذاری با تعریف مشخص بعد و کلمه هوشمند است که توضیح داده نشده یعنی چه؟ آیا منظور از هوشمند شناسایی همزمان با غربالگری عمومی از طریق تست‌های تشخیصی می‌باشد؟
باید متذکر شد که این گشایش اختیاری مدارس در حالی است که بدترین اولویت در بازگشایی‌ها محسوب می‌شود چون ابتلای کودکان به دلیل بی‌علامتی و یا کم‌علامتی بدترین اثر را بر گسترش بیماری در جامعه دارد. در حقیقت گشایش lockdown باید از مراکز و دفاتر اقتصادی مهم و یا مشاغل حیاتی‌تر آغاز گردد و نه از مراکز پر جمعیت آموزشی که این یک اشتباه استراتژیک در مهار اپیدمی محسوب می‌شود. 

نتیجه می‌گیریم که: 

۱_ منتظر امواج بعدی اپیدمی باشیم.
۲_ دولت و ارگان‌های مسول و مراکز بهداشتی و درمانی با درایت و آینده‌نگری ملزومات حفاظتی، پیشگیری و درمانی را در ابعاد معقول تهیه و نگهداری کنند تا در موج‌های بعدی با کمبود مواجه نشوند.

۳_ تست‌های تشخیصی رپید اعتبارسنجی شده و انواع معتبر برای غربالگری‌ها تهیه و نگهداری شود.
۴_  کادرهای پزشکی در فرصت بین دو موج بطور گسترده تست شده و بهبودیافتگان بطور کامل به کار برگردند.
۵_ در بازگشایی‌ها مراکز اقتصادی و خدماتی حیاتی ابتدا باز شده و مراکز آموزشی در انتهای لیست قرار گیرند.

۶_ از اطمینان بخشی بیش از حد به مردم همزمان با وحشت پراکنی ممانعت بعمل آید.
۷_ تهیه بودجه مناسب برای پوشش خدمات پزشکی و جبران زحمات کادرهای پزشکی که باید در موج‌های بعدی نیز تلاش و جانفشانی نمایند.
۸_ تمرکز بر پژوهش‌های علمی که با تازه‌های پیشگیری، تشخیص و درمان سر و کار دارند.

۹_ در نظر داشتن اعمال مجدد قرنطینه وقتی اپیدمیولژیست‌ها در خصوص موج‌های بعدی هشدار دهند.
۱۰_ گسترش زیر ساخت‌های فضای مجازی و بهبود سرعت و قیمت آن جهت ترغیب مردم به تماس فیزیکی کمتر.
۱۱_ هرگونه تصمیم‌گیری برای سفت یا شل کردن قرنطینه و یا فاصله‌گذاری باید بر مبنای مشاهدات اثبات شده اپیدمیولوژیک باشد.

۱۲_ دولت‌ها باید بطور شفاف وضعیت را به مردم با آمار قابل اتکا و به همراه آموزش مداوم ارائه دهند چون رفتار مردم مهمترین مولفه در گسترش بیماری است. روابط عمومی سازمان نظام پزشکی