جزییات طرح "هر خانه یک پایگاه سلامت" با فعالیت ۲۰میلیون سفیر سلامت

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، سعید نمکی در مراسم اعلام گسترش کشوری برنامه "هر خانه یک پایگاه سلامت" که به صورت ویدیو کنفرانس با دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور و از محل وزارت بهداشت برگزار شد، ضمن تشکر از دست‌اندرکاران تشکیل شبکه بهداشت کشور در اوایل انقلاب، درباره ایده شکل‌گیری "هر خانه یک پایگاه سلامت" گفت: مدت‌ها و از زمانی که در سازمان برنامه و بودجه بودم به این موضوع فکر می‌کردم که نظام شبکه بهداشت و درمان کشور گرچه یکی از کارآمدترین ابزار  در ارایه خدمات نظام سلامت در کشور پهناورمان با بیش از ۳۰ استان و اقوام مختلف بوده و تربیت بهورزها نیز نقش بسیار چشمگیری در کاهش مرگ‌ومیرها و ناتوانی‌ها داشته، اما لازم است که نظام ارایه خدمات سلامت جامعه محور شود.

وی افزود: همواره برایم مسجل بود که با ساختار دولتی و بدون جامعه محور کردن نظام ارایه خدمات راه به جایی نخواهیم برد؛ هرچند که بهورز تربیت شده قوم و ایل و نژاد خود است، اما باز هم فردی دولتی تلقی می‌شود و در برهه‌ای دیدیم که به دلیل هجمه‌ای در یک روستا، بهورزمان مجبور به کوچ شد، برای آنکه بخواهیم به صورت جامعه محور به مسایل نگاه کنیم، مجبور بودیم سطحی را قبل از خانه بهداشت و مرکز جامع سلامت قرار دهیم، بعد از آنکه برای ریل‌گذاری پرونده الکترونیک سلامت مصمم شدیم و با تلاش سه ماهه این ریل‌گذاری را فراهم کردیم، به فکر افتادیم که ساختار شبکه را نیز مرمت کنیم.

وزیر بهداشت در توضیح شکل‌گیری ایده "هرخانه یک پایگاه سلامت" گفت: برای رسیدگی به مسایل بهداشتی و درمانی زائر کربلا بودیم و در مسیر نجف و کربلا در مینی‌بوس با دکتر جمشیدی فکر کردیم که چگونه خون تازه‌ای به شبکه بهداشت کشور تزریق کنیم و به این ترتیب به ایده "هرخانه یک پایگاه سلامت" رسیدیم تا به این ترتیب از درون خانواده‌ها فردی را داشته باشیم که بتواند به عنوان رابط اصلی ما میان نظام سلامت و خانواده‌ها عمل کند، اجرای آزمایشی طرح "هر خانه یک پایگاه سلامت" در استان‌های سمنان، قزوین، کاشان و همدان انجام شد، قرار بود این طرح در ۱۲ اسفندماه در سطح ملی آغاز شود اما طوفانی آمد به نام کووید-۱۹.

نمکی گفت: البته با لطف خدا و همت عزیزان توانستیم موج سنگین این بیماری را آبرومندانه مهار کنیم، سه ماه شبانه‌روز فکر و اندیشه‌ام درگیر بود. این سه ماه تعویق باعث شد که ۱۲ خردادماه را برای آغاز کشوری این زیرساخت مهم "طرح هر خانه یک پایگاه سلامت" شروع کنیم، اگر در اوج کرونا این "هرخانه یک پایگاه سلامت" را همراه با ۲۰ میلیون سفیر سلامت که خانم‌ها محور حرکت آن هستند را داشتیم،   دیگر لازم نبود هر روز وزیر بهداشت بیاید و خواهش کند که مردم به سفر نروید و فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کنید و ...، در مجموع "هرخانه یک پایگاه سلامت" را در ماه‌های آینده خواهیم داشت و اگر در پاییز کووید-۱۹ و آنفلوآنزا را با هم داشتیم، ۲۰ میلیون سفیر سلامت هم خواهیم داشت که بسیار کمک کننده است؛ "خانه‌هایی که ز باد و طوفان نیابد گزند". این سفیران سلامت در اطلاع‌رسانی در زمینه بیماری‌های واگیر و غیرواگیر، تغذیه، بازتوانی، افزایش کیفیت زندگی سالمندان و ... بسیار کمک کننده خواهند بود.

وی اظهار کرد: این طرح را به دلیل آنکه طرح خانواده است و بانوان اصلی‌ترین محور این خدمت هستند را با یاد و نام حضرت فاطمه (س) شروع می‌کنیم و به برکت اسم این بانوی بزرگ امیدواریم که این طرح از طرح‌های با برکت برای جمهوری اسلامی ایران باشد، امیدوارم به عشق خانه گِلین حضرت فاطمه در مدینه بتوانیم برکت ویژه ای را به این طرح ملی ببخشیم تا خانواده های ما بتوانند از این طرح ملی بهره ببرند و بانوان این مملکت به عنوان اصلی ترین محور سفیر سلامت، بتوانند محور موثری در عشق، مهر و ایجاد خدمت برای خانوارها باشند.

وزیر بهداشت گفت: توصیه ام به دانشگاه های علوم پزشکی این است‌ که افراد عاشق را برای اجرای این طرح بگذارید. این طرح با رفع تکلیف قابل جمع شدن نیست، بلکه آدم عاشق می‌خواهد. همان افراد عاشقی که توانستند نظام شبکه را با بهورز شش کلاس برپا کنند و بتوانند این اثر را در کاهش مرگ و میرها داشته باشند. دوم اینکه تمام بخش های دانشگاه ها باید درگیر شوند؛ این طرح فقط مختص معاون بهداشتی نیست، بلکه برای تمام دانشگاه است‌ اعم از معاونت درمان، آموزشی و ...‌. . ما باید دانشجو را برای آموزش جامعه محور در خانواده وارد کنیم.

نمکی اضافه کرد: اگر بخواهیم دانشجویی تربیت کنیم که دردی را از نظام ارائه خدمت بردارد، این دانشجو باید متولی امور خانواده و برای حل و فصل مشکلات خانواده‌ها باشد. ما مدل‌های این مباحث را بررسی کردیم. اگر قرار شد دانشجوی پرستاری ما مراقبت در منزل انجام دهد، نباید فقط در کنار تخت بیمارستان آموزش ببیند، بلکه باید در خانه هم آموزش ببیند. اگر دانشجوی توانبخشی می‌خواهد آموزش ببیند، باید بتواند مشکلات سالمند درون خانواده را حل کند و به افراد خانواده و سفیر سلامت هم مراقبت از سالمند را بیاموزد.

وی افزود: حتما باید آموزش درون جامعه را به جای بیمارستان به دانشجوهایمان یاد دهیم، چه در حوزه پزشکی و چه در حوزه دندان پزشکی و...‌ باید آموزش جامعه محور را آموزش دهیم. چرا شاخص های پوسیدگی دندان و میزان دندان های کشیده و ترمیم شده در کشور زیاد است، زیرا دانشجوی دندانپزشکی جامعه محور تربیت نمی شود. ما نباید این کار را در وزات بهداشت و دانشگاه ها خلاصه کنیم، بلکه باید از سایر بخش ها هم برای اجرای آن کمک بگیریم. بخش های درون یا بیرون دولت و به خصوص سازمان های مردم نهاد، خیرین و ... همه باید در این طرح مشارکت کنند. این طرح، طرح وزارت بهداشت نیست، بلکه طرح ملت ایران و همه افرادی است که می‌توانند در آن مشارکت کنند. ائمه جمعه و جماعت، بسیج، نیروهای مسلح و... باید کمک کنند.

وزیر بهداشت تاکید کرد: در عین حال ما باید با زبان سفیر سلامت صحبت کنیم، ما حق نداریم کلمات قلمبه قلمبه به مردم بدهیم. البته خیلی هم دنبال لیسانس و فوق لیسانس نگردید. البته اگر بود بهتر اما لیسانس و فوق لیسانس و... به افراد دانش اجتماعی نمی‌دهد. در خانواده دنبال باهوش‌ترین و عاشق‌ترین آدم برای خدمت بگردید و بعد با زبان خودش با او صحبت کنید. با مردم باید با زبان مردم صحبت کرد که بهترین زبان برای انتقال دانش به مردم است.

نمکی ادامه داد: بنابراین دانشگاه‌های ما باید الگوهای مناسب با فرهنگ‌های مختلف را طراحی کنند. نمی‌توان با یک الگویی که در تهران طراحی شده، انتظار داشت که در روستای سیستان و بلوچستان هم با همان الگو سفیر سلامت تربیت کنیم. باید با مقتضیات خود افراد و مبتنی بر فرهنگ اقلیم، زبان اقلیم و اولویت‌های اقلیم افراد را آموزش دهند. در عین حال امروز زمانی نیست که از ابزار آموزش از راه دور و پزشکی از راه دور استفاده نکنیم، اما در کنار آن حتما از ابزار چهره به چهره و سایر مکانیزم‌ها هم استفاده کنیم، باید اجازه دهیم که استان‌هایمان به نحوه مطلوب از قابلیت‌هایشان استفاده کنند، اما استفاده از این قابلیت‌ها نباید فراتر از چارچوب‌هایی باشد که برای طرح معین کرده‌ایم. یعنی نباید اجازه ندهیم که یک سفیر سلامت هر چقدر هم خوب کار می‌کند، فکر کند که پزشک است. در عین حال باید ساختار نظارت و ارزشیابی یکنواخت و مدون داشته باشیم.

وی اظهار کرد: امروز کمتر از روزی نیست که در روسیه سابق بحث PHC را آغاز کردیم. ما فصلی نو در نظام ارائه خدمات بهداشتی و درمانی جهان آغاز کردیم و امروز پیوست جدیدی به مراقبت‌های بهداشتی اولیه و پوشش همگانی اضافه کردیم که مطمئنا در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار می‌گیرد و مطمئنم در سال آینده سازمان بهداشت جهانی این اقدام را به عنوان الگویی موفق برای جهان معرفی می‌کند. به شرطی که دانشگاه‌ها این کار را جدی بگیرند و همانطور که توانستیم در PHC به عنوان اولین کشور شرق مدیترانه مطرح شویم، تردید ندارم با لطف خدا و همت همکاران‌مان می‌توانیم در طرح هر خانه یک پایگاه سلامت هم به عنوان یک الگوی موفق جهانی مطرح شویم. همانطور که در مدیریت کرونا با استفاده از زحمت بی‌حد همکاران‌مان در فاز دفاع و با ظرفیت شبکه بهداشتی و درمانی در فاز حمله، توانستیم به یک الگوی موفق جهانی بدل شویم.

وزیر بهداشت اضافه کرد: چند روز قبل انگلیس‌ها غربالگری ما را به عنوان یک روش برای خودشان انتخاب کردند. بسیاری از کشورها بعد از مدت‌ها کج و معوج رفتن، اکنون دارند در ریل ما قرار می‌گیرند. امیدواریم بتوانیم ماهانه یک ارزیابی عملکرد داشته باشیم و سه ماه دیگر با مهار کامل کرونا در کشور در یک جا جمع شویم و اولین فاز توفیق‌آمیز طرح را جشن بگیریم. اگر در پیک بعدی و در پاییز هجمه جدید از کرونا و همزمان با آنفلوآنزا آمد، در آنجا ۲۰ میلیون سفیر آگاه سلامت را از میان خانواده‌ها خواهیم داشت و خواهیم دید که این بار چقدر برایمان سبک‌تر خواهد شد.

نمکی در حاشیه این مراسم با حضور در جمع خبرنگاران نیز گفت: ما از روزهایی که وارد وزارت بهداشت شدیم و با تجربه‌ای که از سال‌های قبل داشتیم و با توجه به نگاهی که در سازمان برنامه و بودجه برای تغییر در ساختار نظام شبکه در ذهنم بود، به محض ورود متوجه شدیم که نیازمند یک ریل‌گذاری هستیم که آن ریل‌گذاری با پرونده الکترونیک سلامت انجام شد و در زمان کوتاهی توانستیم آن را انجام دهیم، شبکه بهداشتی و درمان که از خانه بهداشت در روستاها شروع می‌شد و تا مراکز بهداشتی و درمانی در روستاهای بزرگ، شهرها و حاشیه شهرها ادامه داشت، یکی از ظرفیت‌هایی بود که در مدیریت کرونا هم به داد ما رسید و در فاز اول مدیریت کرونا که درمان بود با جان‌فشانی همکاران‌مان در بیمارستان‌ها این دفاع را به خوبی انجام دادیم.

وی افزود: دیدید که در کشورهایی که تعداد تخت، آی‌سی‌یو و پرستار فراوان‌تر از ما داشتند، این بازی را باختند، اما همکاران ما توانستند این موج سنگین و نفس‌گیر را مهار کنند و ۱۰ به یک و پنج به یک از اروپا و آمریکا جلو افتادیم. در فاز دوم که فاز حمله ما بود ما به سراغ غربالگری از طریق شبکه بهداشتی و درمانی کشور رفتیم و از خانه‌های بهداشت کار را شروع کردیم، سامانه ۴۰۳۰ را راه انداختیم و به شدت جلو افتادیم؛ به طوری که بار بیمارستان‌ها را کاهش دادیم. بیمارستان‌هایمان به دلیل بار کمتر، بیشتر به بیماران توجه کردند و در نتیجه مرگ و میرها کاهش یافت. همچنین توانستیم بیماران سرپایی را شناسایی و قرنطینه کنیم و بار بیماری را از دوش کشور در فازهای خطرناک برداریم.

وزیر بهداشت گفت: یکی از اقداماتی که باید انجام می‌دادیم، توسعه زیرساخت‌های نظام سلامت است. در فاز دولتی توسعه زیرساخت‌ها پایین‌تر از خانه بهداشت دیگر قابل انجام نبود. به همین دلیل فکر کردیم که دو اقدام را انجام دهیم؛ یکی جامعه‌محور کردن خدمات در نظام سلامت و دوم ایجاد یک شریک از درون خانواده برای ماندگاری ارائه‌دهنده خدمت در کنار اولین سطح شبکه بهداشتی؛ یعنی خانه بهداشت که بر همین اساس طرح "هر خانه یک پایگاه سلامت" را مطرح کردیم. باید توجه کرد که ما زمانی می‌توانیم بگوییم که نظام سلامت "ز باد و ز طوفان نیابد گزند" که بتوانیم این خدمات را درون خانواده‌ها ببریم و افرادی از درون خانواده به کمک ما بیایند به عنوان یک پل ارتباطی میان ما و خانواده باشند.

نمکی گفت: این طرح در آینده نشان می‌دهد که به مراتب بیش از PHC به کارمان می‌آید و باعث می‌شود که ارائه خدمت را جامعه‌محور کنیم، فردی را درون خانواده داشته باشیم تا حداقل ۱۰ مورد شایع را در رابطه با بیماری‌ها آموزش ببیند. مثلا اگر فردی دچار سوختگی شد، دچار مشکل قلبی و مشکلات دیگر شد، این فرد چه کند. در عین حال این فرد درباره واکسیناسیون، تغذیه، مسائل بهداشتی، مسائل توانبخشی و... نیز آموزش ببیند تا کیفیت زندگی افزایش یابد.

وی تصریح کرد: در حال حاضر در کشور ما طول عمر افزایش یافته است، اما کیفیت زندگی کاهش یافته است. با کمک افراد آموزش دیده در خانواده می‌توانیم کیفیت زندگی را افزایش دهیم. ما قرار است یک شبکه‌ای درست کنیم که فردی سرتیم هر ۱۰ نفر سفیر سلامت باشد، همه این‌ها به یک پزشک خانواده در محل متصل شوند تا آن پزشک خانواده کار را مدیریت کند. از طرفی می‌خواهیم دانشجویان را به سمت آموزش جامعه‌محور بریم. دانشجوی دندان پزشکی ما روز اول فکرش این است که در شمال شهر ارتودنسی می‌کند، اما متوجه نیست که در روستاها و در فقرای ما و... ده‌ها دندان پوسیده به دلیل عدم آشنایی با بهداشت دهان و دندان است، حال این دانشجو باید در طول آموزش متولی بهداشت دهان و دندان چندین خانواده نیز باشد.

وزیر بهداشت اضافه کرد: دانشجوی توانبخشی باید به خانواده رود و افراد مسن را در خانواده ویزیت کند. این هم یک جنبه مهم است که دانشجویان از سال دوم به بعد متولی دو تا پنج خانوار خواهند شد. متاسفانه دانشجویان ما با مولفه‌های اجتماعی موثر بر سلامت آشنا نمی شوند و این طرح در این زمینه به ما کمک می‌کند، امیدوارم بتوانیم در آینده نقصان‌های این طرح را برطرف کرده و آن را تکمیل‌تر کنیم.

نمکی درباره وضعیت کرونا در کشور و همچنین در پایتخت گفت: در روزهای اول کرونا دیدیم که پزشک و پرستاران ما با سختی کار می کنند. متاسفانه عده ای این دستاورد بزرگ را ساده انگاشتند و تصور کردند که به راحتی همه چیز مهار شد و دیگر کرونا نداریم.

وی افزود: من دیروز به مشهد مقدس مشرف شدم و واقعا در رفت و برگشت صحنه‌های غم انگیزی دیدم. در هواپیمایی سوار شدم که مردم کیپ تا کیپ نشسته بودند، گرچه ماسک را هم همکاران پرواز می‌دادند، اما از آنجایی که یک ربع تا پرواز طول کشید، ماسک‌ها را برمی داشتند و در فضایی دم کرده با یکدیگر صحبت می‌کردند. هرکسی از سرزمینی آمده بود. این موضوع من را به عنوان وزیر بهداشت که بعد از سه ماه، اولین سفرم را می‌رفتم و شما رسانه‌ها می‌دانید که طی این چند ماه ما چه کشیدیم تا غول پریشان و وحشی را مهار کردیم و تمام روح و روان‌مان گرفته شد. تمام این وضعیت به روح و روان من مانند شلاق بود که این چگونه نشستن و فاصله گذاری است. در صحن هم حرم‌ مطهر هم به نحوه دیگری غصه خوردیم.

وزیر بهداشت ادامه داد: متاسفانه دو اتفاق بد در حال وقوع است؛ یکی اینکه مردم فکر می کنند که کرونا تمام شده است. این تصور مردم برای ما دو پیام دارد؛ یکی اینکه وقتی مردم دل به دریا می‌زنند، خاطرشان جمع است‌که حکومت، دولت‌ و وزارت بهداشت کنارشان هست و برای ما پیامی مثبت است که مردم به دولت و وزارت بهداشت‌شان اعتماد دارند، اما یک پیام منفی هم دارد و آن اینکه مردم نمی‌دانند که کرونا می‌تواند به همین راحتی بازگردد. بارها این را اعلام کرده‌ام که با این روالی که اکنون می‌بینم، ما دقیقه ۹۰ از گوشه‌های زمین گل خواهیم خورد و امروز صبح هم این را به رئیس جمهور عرض کردم که یکی از نگرانی های عمده من عادی انگاری کرونا از سوی مردم است.

نمکی تاکید کرد: دوم اینکه متاسفانه برخی مسوولان هم تصور کرده‌اند که کرونا تمام شده و همواره به من فشار می‌آورند که اینجا و آنجا را باز کنیم. آقایی از فلان ستاد یا فلان وزارتخانه باورشان شده که همه چیز عادی‌ است، همه جا را راه بیندازیم. فلان لیگ را راه بیندازیم و...؛ اینطور نیست، کرونا نه تنها تمام نشده، بلکه هر لحظه ممکن دچار پیک خطرناک شویم، از طرفی یک باور غلط شکل گرفته بود که در فصل گرما کرونا جمع می‌شود که این باور غلط به دلیل نگاهی بود که به اجداد قبلی این ویروس مانند سارس و مرس داشتیم که روز اول به همکارانم گفتم که این ویروس هیچ شباهتی به همکارانش ندارد و فریبش را نخورید.

وی اظهار کرد: اکنون در استان های سیستان و بلوچستان، کرمانشاه، هرمزگان گرفتار پیک هستیم. ما مرگ‌ها را به زیر ۳۰ کاهش داده بودیم و این یعنی واقعا نفس‌مان گرفته شد تا این اتفاق افتاد؛ آن هم در اوج تحریم؛ اما دیروز ۵۰ درصد از مرگ هایمان برای سه استان بود. حال اگر خدایی نکرده این اتفاق استمرار پیدا کند، مرگ ها می‌تواند دوباره سه رقمی شود، تعداد قابل توجهی از عزیزان‌مان را از دست بدهیم و آبرویی که در عرصه بین المللی داریم، از دست دهیم.

وزیر بهداشت ادامه داد: هرچه از مردم خواهش کردیم که عروسی و عزا برگزار نکنید، اما گوش نکردند و در استانی مانند خوزستان‌ همه مراسمات را برگزار کردند و قبیله‌ای آمدند و رفتند و روبوسی و هلهله کردند، اما ما می‌دانستیم که این یک زنگ خطر است برای شیون‌های آینده. هرچه هم گفتیم متاسفانه کسی گوش نکرد، وقتی یک آمار مرگ به من گزارش می دهند، نه به این خاطر که به عنوان وزیر بهداشت مورد مواخذه‌ام، بلکه خودم را فرزند یا عضو خانواده هر شهروند ایرانی می‌دانم که می‌میرد و غم آن همچون خنجر در دلم فرو می‌رود. در هفته گذشته تمام همکاران ستادی آواره استان‌هایی بودند که روند ابتلا در آن ها صعودی بوده و من‌هم شب تا صبح با آنها در تماس بوده‌ام. مدیریت این کار بسیار سخت است. کشوری در اوج تحریم، با بی پولی و گرفتاری و هزار دغدغه باید کرونا را مدیریت کند.

نمکی تصریح کرد: ما همزمان با اینکه داریم کرونا را جمع می‌کنیم، گیر سایر بیماری های عفونی و هر ساله هم می‌افتیم. وقتی همه خوشحالند که امسال در سیستان و بلوچستان بارندگی خوب بوده، ما گرفتار آب‌های راکد و مالاریا هم می‌شویم. باید همه اینها را ببینیم و نمی‌توان از یکی از این مسائل غفلت کرد. به همین دلیل از مردم خواهش می‌کنم که کمی به ما و همکاران من و به جان خودشان رحم کنند، فاصله گذاری را جدی بگیرند، استفاده از ماسک را جدی بگیرند. حتی می‌بینم که برخی از اصحاب رسانه هم ماسک را جدی نمی گیرند. زیرا هوا گرم است و خسته می‌شوند. ما هم خسته می‌شویم. فکر کنید که ما چقدر باید در طول شبانه روز تحمل کنیم. خواهشم این است که مردم بدانند که کرونا تمام نشده و هر لحظه ممکن است دوباره ما را غافلگیر کند.

وی افزود: در تهران علائمی از افزایش را به ما گزارش می‌کنند. البته همه ما در برج‌های مراقبت متعددی که طراحی کردیم، شبانه روز وضعیت را دیده بانی می‌کنیم، با وجود همه امکانات تشخیصی و آزمایشگاهی که ایجاد کردیم، نباید غفلت کنیم، ایجاد این امکانات به این معنی نیست که اگر لحظه ای غفلت کنیم، ضربه نمی‌خوریم. ما با پوریای ولی و تختی کشتی نمیگیریم، بلکه با ویروس چموشی کشتی می‌گیریم که نگاه نمی کند در کجای بدن التهاب هست و به آنجا نفوذ نکند، بلکه او نگاه می کند که از کجا بهتر می‌تواند لطمه بزند و آنجاست که ما را گرفتار کرده و مرگ و میر را بالا می برد.

به گزارش ایسنا وزیر بهداشت در پایان با اشاره به برخی اظهارات مبنی بر ضعیف‌تر و آرام‌تر شدن فعالیت کرونا، گفت: این ویروس نه تنها آرام‌تر و نجیب‌تر نشده، بلکه به مراتب نانجیب‌تر شده است. ما در خوزستان می‌بینیم که جوان از بین می رود. در سیستان و بلوچستان افراد ۳۲ ساله و ۴۰ ساله را از دست دادیم. سه روز پیش در بندرعباس پرستار ۴۲ ساله ما فوت کرد، هیچ بیماری زمینه‌ای هم نداشت و از بین رفت. بنابراین ویروس نه تنها آرام نشده بلکه یک چهره چموش‌تری را هم در برخی جاها از خودش بروز می‌دهد. بنابراین مساله بسیار جدی است و خواهشم این است که مردم کرونا را جدی بگیرند.