آیا صرفه‌جویی ارزی دارویی اتفاق افتاده است؟

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، مسئله تامین ارز برای واردات کالاهای اساسی به عنوان یکی از موضوعات حیاتی کشور در دوران تحریم‌ها همواره مورد توجه مسؤولین کشور قرار گرفته است. در سال 97، مبلغ 17میلیارد دلار از درآمدهای ارزی کشور به تامین کالاهای اساسی اختصاص یافته است و این عدد در سال 98 به 14 میلیارد دلار رسیده است.

در بین لیست 25گانه کالاهای اساسی کشور، کالاهای سلامت‌محور شامل دارو و تجهیزات پزشکی از اهمیت دوچندان برخوردار است چراکه هرگونه خلل در تامین این کالاها تاثیری مستقیم بر سلامتی مردم و حفظ جان بیماران خواهد داشت. سالانه حدود 3 میلیارد دلار ارز دولتی برای تامین دارو و تجهیزات پزشکی اختصاص داده می‌شود که از این مقدار حدود 1.5 میلیارد دلار سهم دارو و حدود 1.5 میلیارد دلار سهم تجهیزات پزشکی است

با روی کار آمدن سعید نمکی به ‌عنوان وزیر بهداشت در اواخر سال 97، سیاست صرفه‌جویی ارزی با تکیه بر توان تولید داخل دارو و تجهیزات پزشکی در دستور کار وزارت بهداشت قرار گرفت که از جمله رویکردهای صحیح این وزارتخانه محسوب می‌شود.

در هفته‌های گذشته غلامحسین مهرعلیان مدیر کل دارو در سازمان غذا و دارو با بیان اینکه در سال 98 نسبت به سال 97، حدود 400میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی در حوزه دارو اتفاق افتاده است، از موفقیت این رویکرد خبر داد.

نمکی نیز در مراسم افتتاح فاز نخست اولین شهرک تولید مواد موثره دارویی در خاورمیانه در این مورد گفت: سال گذشته توانستیم ۷۰۰ میلیون یورو در ارز دارویی کشور صرفه‌ جویی کنیم. علت کاهش این ارزبری، آن بود که ما توانستیم با تکیه به صنعتگران و تولید کنندگان داخلی و پرهیز از واردات بی رویه محصولات دارای نمونه مشابه داخلی، به میزان ۲۵ درصد کم کرده و تولید داخل را ۳۰ درصد افزایش دهیم.

هرچند رویکرد وزارت بهداشت در کاهش ارزبری دارو با تکیه بر تولید داخل، رویکردی قابل تقدیر است و با سیاست‌های کلی کشور به‌ویژه در سال جهش تولید هم‌راستا است اما اعلام موفقیت در این رویکرد صرفاً با تکیه بر آمار سال 97 و 98 محل مناقشه است و ممکن است باعث آدرس‌دهی غلط به سیاست‌گذاران کلان کشور شود. در این راستا، بررسی اتفاقات سال 97 و 98 و آمار سال‌های قبل می‌تواند قضاوت منصفانه‌تری درباره صرفه‌جویی ارزی دارو در اختیار قرار دهد.

در این باره گفتنی است که شرکت‌های دارویی با اطلاع از خطر عدم تمدید معافیت‌های فروش نفت ایران در اردیبهشت سال 98، اقدام به واردات بیش از نیاز دارو و مواد اولیه دارویی در طول سال 97 و انبارش آن برای سال 98 کردند. این اقدام پیشگیرانه شرکت‌های دارویی که به دلیل ترس از کمبود ارز دولتی ناشی از تحریم مجدد فروش نفت ایران صورت گرفت، باعث شد ارزبری دارو در سال 97 در مقایسه با سال 96 حدود 660 میلیون یورو افزایش یابد.

در نمودار زیر میزان ارزبری دارو از سال 95 تا سال 98 نشان داده شده و همان‌طور که در نمودار مشخص است، در سال 98 افزایش غیرعادی 42 درصدی در تخصیص ارز اتفاق افتاده است.

بررسی تعداد ثبت سفارش‌های واردات دارو در جدول زیر نیز حکایت از افزایش 38 درصدی تعداد ثبت سفارشات در سال 97 نسبت به سال 96 به‌دلیل ترس از تحریم‌های اردیبهشت 98 دارد.

بر اساس توضیحات و آمار فوق می‌توان نتیجه گرفت که کاهش ارزبری مورد ادعای مسؤولین وزارت بهداشت در سال 98 در مقایسه با سال 97، نه به دلیل اتکا به تولید داخل، بلکه به دلیل غیرعادی بودن عدد سال 97 "به دلیل واردات بیش از حد نیاز در شرایط غیرعادی ترس از تحریم" بوده است. همان‌گونه که در نمودار و جدول فوق مشخص است، در سال 98 بار دیگر شرایط به حالت عادی سال 96 برگشته است و قضاوت دقیق‌تر آن است که ارزبری دارو در سال 98 با ارزبری دارو در سال 96 مقایسه شود. با انجام چنین مقایسه‌ای مشخص می‌شود که میزان کاهش ارزبری دارو در سال 98 در مقایسه با سال 96 فقط 70 میلیون یورو بوده است.

ارائه تحلیل‌های آماری همواره با ظرافت همراه است و چنانچه مسئولین امر چه در وزارت بهداشت و چه در سایر وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های کشور به این نکته توجه کافی نداشته باشند، باعث آدرس‌دهی غلط به سیاست‌گذاران کلان کشور خواهند شد؛ کما اینکه پیشتر در ادعاهای خلاف واقع و حاشیه‌ساز دیگری مانند "گم شدن 1.3 میلیارد دلار ارز دارو" نیز شاهد موارد مشابه بوده‌ایم. فارس