تشخیص زود هنگام ناتوانی ذهنی از عوارض جبران‌ناپذیر آن پیشگیری می‌کند

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، سمانه کرمعلی اسماعیلی با گرامیداشت روز کم توانی ذهنی "۳۰ تیر ماه" گفت: دوران کودکی، بهترین زمان برای انجام مداخلات لازم به منظور بهبود عملکرد مغز است و استفاده نکردن از این فرصت طلایی، عوارض جبران ناپذیری را به همراه دارد. این اختلال در رشد مغز است که باعث می شود مغز کارآمدی مناسب نداشته باشد و فرد نتواند از توان هوشی و ذهنی خود به درستی استفاده کند.

استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران ادامه داد: معمولاً این اتفاق قبل از ۱۸ سالگی می افتد و فرد در تمام طول سال های زندگی خود توانمندی‌های رشد متناسب با سن را ندارد و در اصطلاح گفته می شود رفتار تطابقی ندارد، تشخیص اصلی این اختلال با انجام تست های استاندارد هوشی انجام می شود و افرادی که بهره هوشی آنها کمتر از ۷۰ باشد، دچار این اختلال هستند، این افراد چه در کودکی چه در بزرگسالی دارای مشکلات شناختی شدید در حافظه، ادراک، توانایی گفتار و زبان، مهارت ارتباط برقراری با دیگران، هماهنگی و مهارت های حرکتی هستند.

وی افزود: آمارهای دنیا نشان می‌دهد ۸۵ درصد این افراد در طیف خفیفی از اختلال قرار دارند.  ۱۰ درصد در طیف متوسط ، ۴ درصد در طیف شدید و یک درصد در طیف عمیق هستند، بسته به بهره هوشی افراد وضعیت زندگی آنها متفاوت است؛ برای مثال در نوع عمیق افراد گفتار خاصی ندارند و از همه جهت وابسته اند ولی در نوع خفیف افراد می توانند مهارت های لازم را فرا گیرند و صحبت کنند. افراد در نوع متوسط آن می‌توانند با حضور یک ناظر شغلی برای خود داشته باشند، به طور کلی می توان گفت کیفیت زندگی آنها با بقیه متفاوت است، لذا باید یک سری مراقبت های بهداشتی درمانی برای آنها فراهم شود. این اختلال یک بیماری نیست که روزی تمام شود، بلکه مشکلی است که در طول زندگی وجود دارد و فرد به مراقبت و توانبخشی نیاز دارد.

اسماعیلی گفت: علل بروز این اختلال متنوع است و حداقل ۵۰۰ علت برای آن تعیین شده است. شایع‌ترین علت مربوط به سندرم های ژنتیکی از قبیل سندرم ‌داون، ایکس شکننده و الکل جنینی است، ۳۰ درصد از اختلالات ناتوانی ذهنی مربوط به همین عوامل ژنتیکی است. البته علل دیگری هم می‌تواند در بروز این اختلال نقش داشته باشد. اختلالات مربوط به قبل از تولد مثل: اختلالات متابولیک و عفونت های مادر و علل بعد از تولد ؛مانند آسیب های مغزی، بیماری زردی و عفونت خونی است. همچنین علل مربوط به سبک زندگی نظیر مصرف مواد مخدر، امواج تلفن همراه، آلاینده‌ها و سطح سواد اجتماعی و اقتصادی والدین را دربرمی گیرد.

استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران تاکید کرد: اگر خیلی از این اختلالات ذهنی به موقع و در زمان نوزادی تشخیص داده شود، می توان از عوارض جبران ناپذیر آن جلوگیری کرد. این کار در مراکز غربالگری و جامع تکامل انجام می‌شود و هرچه مراقبت و خدمات توانبخشی بیشتر باشد، صدمات کمتری دارد، در دانشکده توانبخشی از ابعاد مختلف نیاز در زمینه های کاردرمانی، گفتار درمانی، شنوایی شناسی و بینایی سنجی به افراد خدمات ارائه می‌شود، در دانشکده توانبخشی و کلینیک های تابعه و در ابعاد آموزشی پژوهشی و کارآموزی به اختلال ناتوانی ذهنی در دانشکده توانبخشی و کلینیک های تابعه پرداخته می‌شود. اگر افراد نیاز به خدمات سرپایی داشته باشند به کلینیک ها و بیمارستان ها ارجاع داده می‌شوند. البته باید توجه داشت خیلی از این افراد مستعد اختلالات روانپزشکی از جمله اختلالات رفتاری پرخاشگری هستند و نیاز به دارو درمانی و بستری دارند.

وی از راه اندازی مرکز جامع تکامل با همکاری بیمارستان کودکان حضرت علی اصغر (ع) خبر داد و آن را گامی موثر در تشخیص زودهنگام نوزادانی که اختلالات ذهنی دارند برشمرد و افزود: انجام مداخلات در دوران خردسالی می‌تواند عملکرد مغز را بهبود بخشد. اگر از دوران طلایی کودکی به درستی استفاده نشود امکان درمان در بزرگسالی هم وجود ندارد. در واقع اهمیت شناسایی زودهنگام این اختلال در ارتقای توانمندی‌های افراد تاثیر مثبت دارد و هر چه این بیماری خفیف و متوسط باشد اقدامات درمانی در مورد آن موثرتر است. در این طیف فرد می‌تواند در جامعه حضور یابد، فعالیت کند و زندگی مستقل داشته باشد و هر چه به سمت طیف شدید و عمیق پیش رود، نتایج درمانی آن در حد مراقبت های شخصی و بهداشتی است و در همین حد باید انتظار تغییر داشته باشیم.

به گزارش ایرنا اسماعیلی در پایان اضافه کرد: خیلی اوقات به خاطر مسائل شدید رفتاری وخودآزاری ضروری است فرد به مراکز شبانه روزی انتقال یابد تا با اقدامات درمانی مناسب رفتارهای شخص مدیریت شود، با شیوع کرونا شرایط برای افراد ناتوان ذهنی و خانواده‌های آنها خاص تر شده است. جلسات درمانی و توانبخشی لغو شده و خانواده ها در کنترل رفتار آنها با مشکل مواجه شدند، همچنین به دلیل درک پایین افراد کم توان و ناتوان برای رعایت مسائل بهداشتی، امکان ابتلا به بیماری کرونا بیشتر است. لذا نظارت بیشتر از سوی خانواده ها در شرایط فعلی ضروری است، در این راستا  تیم درمان دانشکده از طریق فضای مجازی خدمات درمانی و آموزش های لازم را ارائه می کند تا خلاء جلسات حضوری جبران شود.