تعارضی میان تخصص گوش، حلق و بینی و پلاستیک وجود ندارد

وی پس از گذراندن دوره عمومی، با رتبه اول وارد تخصص رشته گوش، حلق و بینی دانشگاه علوم پزشکی تهران شد. در نهایت عضو هیات علمی این دانشگاه شده و ۵ سال بعد درخواست گذراندن دوران تحصیلات تکمیلی کرد. خودش می‌گوید: «تحصیلات تکمیلی به نوعی دوره فلوشیپی در جراحی تلقی می‌شود. رشته‌ای که من به آن علاقه‌مند بودم، جراحی پلاستیک صورت بود. از دانشگاه استنفورد آمریکا در این رشته پذیرش گرفتم. »

آن زمان در کمیسیون‌های وزارت بهداشت رشته‌ای به نام جراحی پلاستیک صورت به عنوان رشته مصوب وجود نداشت اما بعد از بررسی‌ها و کمیسیون‌های مختلف، آن رشته مصوب و اولین پروانه متخصص گوش، حلق و بینی و فلوشیپ جراحی پلاستیک صورت برای دکتر سازگار صادر شد. البته هدف دکتر سازگار آن‌گونه که خود می‌گوید، این نبود که صرفا خود این پروانه را بگیرد، بلکه می‌خواست در دانشگاه معلم این رشته باشد.

وی تعارضی میان تخصص گوش‌،‌ حلق و بینی و جراحی پلاستیک نمی‌بیند و معتقد است که موارد تعارض ممکن است در موارد محدود به علت برخوردهای غیر حرفه ای  و یا مسائل اکونومیک و درآمدی مطرح باشد ولی: «بسیاری از همکاران بزرگوار بنده در رشته جراحی فوق تخصصی پلاستیک یا جراحی پلاستیک صورت و گوش حلق و بینی مافوق این مسائل فکر می‌کنند.»

دکتر سازگار در پاسخ به این سوال که متولی جراحی بینی، چه کسی است؟ می‌گوید: «من براساس اطلاعات جهانی می‌گویم که نه متخصصین گوش و حلق و بینی متولی هستند و نه جراحان پلاستیک. از نظر من ما جراحان پلاستیکی داریم که کار آنها صرفا در صورت است و از طرفی متخصصین گوش حلق و بینی هستند که تحصیلات تکمیلی آنها در حوزه صورت است.»

وی در نهایت تاکید می‌کند که حق رشته گوش و حلق و بینی در ایران خیلی بیشتر از این است که الان هست.

ورودی سال ۶۴ دانشگاه علوم پزشکی مشهد هستم.

در دوران عمومی جزء دانشجویان ممتاز دانشگاه بودم و این مساله را هم‌کلاسی‌های ورودی آبان سال ۶۴ تایید می‌کنند. در امتحانات آخر پزشکی آن سال رتبه ممتاز به دست آورده بودم و اگرچه علاقه من به رشته گوش و حلق و بینی بود اما قوانین وزارت بهداشت طوری بود که به من اجازه داده نشد تا در مقطع سال ۷۱ به شکل مستقیم بتوانم وارد رشته مورد علاقه خود شوم. لذا به دوره خارج از مرکز رفتم و بعد از آن مجددا در امتحانات تخصصی کشوری شرکت کردم و با رتبه نخست تخصص گوش، حلق و بینی وارد رشته گوش، حلق و بینی دانشگاه علوم پزشکی تهران شدم. بعداز آن به مدت ۴ سال در رشته گوش، حلق و بینی دانشگاه تهران در خدمت اساتید بزرگوار بودم.

استاد خالصی و استاد برقعه‌ای که امروز در قید حیات نیستند اما یاد آنها همواره ماندگار است. استاد حکمت آرا، استاد کریمی یزدی و ... که امیدوارم همواره سایه آنها بر سر ما مستدام باشد. من در خدمت این بزرگواران تحصیل کردم و در امتحان دانشنامه و گواهینامه جزء دستیاران ممتاز بودم. به قول بچه‌ها از رتبه‌داران بورد بودم و مستقیما عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران شدم. 

۵ سال بعد از اینکه در دانشگاه تهران استاد شدم، درخواست گذراندن دوران تحصیلات تکمیلی کردم. تحصیلات تکمیلی به نوعی دوره فلوشیپی در جراحی تلقی می‌شود. رشته‌ای که من به آن علاقه‌مند بودم، جراحی پلاستیک صورت بود. از دانشگاه استنفورد آمریکا در این رشته یک دوره ویزیتینگ اسکولار گرفتم. کاری که تا آن مقطع، کسی در ایران آن را انجام نداده بود. در دانشگاه استنفورد به مدت یک سال در خدمت اساتید آنجا مثل پروفسور ماسک و پروفسور گوده بودم و گواهی تایید و گذراندن این دوره تحصیلات تکمیلی را به ایران آوردم. آن زمان در کمیسیون‌های وزارت بهداشت رشته‌ای به نام جراحی پلاستیک صورت به عنوان رشته مصوب وجود نداشت اما بعد از بررسی‌ها و کمیسیون‌های مختلف، آن رشته را مصوب و اولین پروانه متخصص گوش، حلق و بینی و فلوشیپ جراحی پلاستیک صورت را صادر کردند. بعد از آن سایر همکاران متخصص گوش و گلو بینی و جراحی سروگردن که در کشورهای اروپایی یا آمریکا موفق به طی این دوره شدند توانستند پروانه فعالیت در رشته جراحی پلاستیک صورت دریافت نمایند.

بله. اولین پروانه در زمینه جراحی پلاستیک صورت تا جایی که من اطلاع دارم به نام بنده بود. اما هدف من این  نبود که خودم این پروانه را بگیرم. هدف من این بود که در دانشگاه معلم این رشته باشم. بنابراین وقتی در سال ۹۰ برگشتم، از سال ۹۱ استارت یک دوره‌ ۶ ماهه را از بین متقاضیانی که تعداد آنها کم هم نبود و ما فقط یک نفر را می‌توانستیم بگیریم، زدیم. ۹ دوره ۶ ماهه را برگزار کردیم و در ادامه، آن را به دوره مهارتی حرفه‌ای یک ساله ارتقا دادیم و بسیاری از اساتید سایر دانشگاه‌ها که در امتحان ما قبول شدند، این دوره را گذراندند. اما متاسفانه بعد از ۱۰ سال، هنوز این دوره به‌عنوان دوره ‌دارای مدرک در ایران تصویب نشده است. به این معنا که در حال حاضر این دوره‌ها را به صورت صدور گواهی تایید می‌کنیم. افراد به مدت یک سال در دانشگاه علوم پزشکی تهران، مجتمع بیمارستانی امام خمینی این دوره را زیر نظر همکاران بنده و بنده می‌گذرانند. همکاران من شامل آقایان دکتر ساعدی، دکتر صادقی و دکتر آمالی هستند و علاوه‌بر این دوستان، گروه‌های دیگری هم در آموزش این دوره نقش دارند. متاسفانه همچنان بعد از انتهای این دوره، صرفا گواهی گذراندن دوره را صادر می‌کنیم و علی‌رغم درخواست ‌های متعدد هنوز به عنوان مدرک تحصیلی تکمیلی مورد عنایت وزارت بهداشت قرار نگرفته است. 

کشورهای متعدد دنیا مثل آمریکا، کشورهای اروپایی، کره، مکزیک، ترکیه، و ... بالغ ‌بر ۵۰ سال است که این دوره را با مدرک تحصیلی می‌گذرانند. 

من تعارضی در این بین نمی‌بینم. بنده از اساتید بزرگوار رشته جراحی پلاستیک که از جراحان عمومی به دوره فوق تخصصی جراحی پلاستیک وارد می‌شوند، مطالب بسیاری آموختم که در زندگی روزمره کاری من مورد استفاده قرار می‌گیرد. از طرفی تعارضات بین این ۲ رشته از سال‌های سال قبل در آمریکا، کانادا و اروپا حل شده است.

در سال ۱۹۶۹ وقتی جراحی پلاستیک صورت به‌عنوان اولین رشته تکمیلی از گوش حلق و بینی در امریکا به وجود آمد، جراحان پلاستیک اگر هم در این زمینه اختلاف نظری با متخصصین گوش، حلق و بینی داشتند، بعد از مدتی متوجه شدند که این ۲ رشته، بیشتر در حال هم‌افزایی بر علم هم هستند تا اینکه بخواهند تعارضی داشته باشند. به‌همین دلیل است که آکادمی جراحان پلاستیک صورت آمریکا مشتمل بر افرادی از جراحان پلاستیک، جراحان پلاستیک صورت و جراحان گوش و حلق و بینی تشکیل می‌شود. 

موارد تعارض ممکن است در سطوح پایین‌تر و مسائل اکونومیک و درآمدی مطرح باشد. بسیاری از همکاران بزرگوار بنده در رشته جراحی فوق تخصصی پلاستیک یا جراحی پلاستیک صورت و گوش حلق و بینی مافوق این مسائل فکر می‌کنند. وقتی می‌بینیم مقالاتی از جراحان پلاستیک مملکت در مجلات بین‌المللی چاپ می‌شود، این باعث افتخار ماست. همانطور که اگر به وسیله همکاران گوش، حلق و بینی مقاله‌ای در مجلات جراحی پلاستیک چاپ می‌شود، مطمئنا بسیاری از اساتید جراحی پلاستیک به آن افتخار می‌کنند.

مهمترین نکته‌ای که وجود دارد این است که سطح فرهنگی کشور ایران از تمام همسایگان خود یک سرو گردن بالاتر است. جراحی‌های پلاستیک مورد عنایت مردم ما قرار گرفته و این مساله باعث شده بسیاری از بیماران از اقصی نقاط دنیا مثل اروپا و امریکا برای جراحی‌های خود به ایران بیایند. این فرایند، به جنبه‌های هزینه‌ای هم مربوط نیست، کمااینکه نتیجه‌ای که در ایران می‌توانند به دست بیاورند، در جای دیگر نمی‌توانند. من می‌توانم ویس‌هایی را در اختیار شما قرار دهم که بیمار به ترکیه رفته و گفته که در آنجا سلاخی شدم و برای عمل مجدد می‌خواهم به ایران بیایم. وقتی کانال علمی باشد، نه تنها تعارض وجود ندارد، بلکه هم‌افزایی به وجود می‌آید. یعنی من از اینکه ببینم استادی مثل استاد حافظی، استاد منافی و ... مقالات خوبی را در مجلات بین‌المللی چاپ می‌کنند، این اعتباری برای رشته ما در ایران است. کمااینکه بنده حقیر هم اگر مقاله‌ای چاپ می‌کنم، مطمئن هستم که آن دوستان من از اینکه یک نفر هم‌وطن خودشان این کار را کرده، مورد اقبال آنها قرار خواهد گرفت. بنابراین نه‌تنها تعارض نیست، بلکه دامن زدن به این مسائل هم اخلاقی نبوده و کاملا غیر علمی است. لذا بهترین کاری که می‌توان در این زمینه انجام داد این است که ما از پتانسیلی که در کشور از این جهت به وجود آمده، کمال استفاده را ببریم. یعنی هم در زمینه علمی پیشرو باشیم و هم از لحاظ اقتصادی بتوانیم جذب سرمایه  از سایر کشورها کنیم. این خیلی مهم است که به این صورت بتوانیم از هر دو طریق کمکی به مملکت خود بکنیم.

سوال خوبی پرسیدید. من براساس اطلاعات جهانی می‌گویم که نه متخصصین گوش و حلق و بینی متولی هستند و نه جراحان پلاستیک. از نظر من ما جراحان پلاستیکی داریم که کار آنها صرفا در صورت است و از طرفی متخصصین گوش حلق و بینی هستند که تحصیلات تکمیلی آنها در حوزه صورت است. جراحی صورت بسیار مهم است. مثلا چشم را در نظر بگیرید. همکاران ما قرنیه، شبکیه، اوربیت و ... را به صورت جداگانه فلو می‌گیرند. به این معنا که چندین و چند رشته در مورد تنها یک عضو یعنی “چشم” کار می‌کنند. این کاسه چشم هم به وسیله جراحان پلاستیک عمل می‌شود هم متخصصین گوش، حلق و بینی که رشته جراحی صورت را می‌گذارنند، هم به وسیله جراحان فک و صورت و هم جراحان چشمی که اکولوپلاست هستند. 

عرض بنده این است که آموزش دیدن در یک زمینه خاص، برای مقاصدی خاص انجام می‌شود. جراحی‌هایی وجود دارد که سخت و مشکل تلقی نمی‌شوند و هر کسی که در رشته گوش، حلق و بینی یا رشته جراحی پلاستیک آموزش دیده باشد، می‌تواند آنها را انجام دهد. جراحی مثل هنر است، بعضی در این هنر بهتر کار می‌کنند و بعضی بدتر. در جراحی‌های مشکل‌تر یا اصطلاحا advance surgery که نیاز به مهارت زیادی دارد، نمی‌توان جان مردم را در اختیار آدمی قرار داد که تجربه کافی ندارد. چه متخصص گوش حلق و بینی باشد که در این زمینه کار اختصاصی انجام نداده و چه متخصص جراحی پلاستیک. کمااینکه بنده متخصص گوش حلق و بینی هستم و کار حنجره انجام نمی‌دهم. زمانی که بیماری با اختلال صوت برای معاینه به من مراجعه می‌کند، من او را به متخصص گوش حلق و بینی که فلوشیپ حنجره گرفته، ارجاع می‌دهم. متخصص پلاستیک نیز همین کار را می‌کند. یک متخصص پلاستیک در زمینه سوختگی بیشترین تجربه را دارد. همکاران دیگر هم می‌دانند که او بیشترین تجربه را دارد. مسلم است که اگر یک سوختگی کوچک در دست یک نفر اتفاق بیفتد، همکار متخصص جراحی پلاستیک من آن را درمان می‌کند اما اگر ببیند نیاز به جراحی دارد که تجربه بیشتری می‌خواهد، برای او می‌فرستد. 

به طور خلاصه جراحی‌های ساده‌تر به وسیله عموم جراحان پلاستیک و جراحان گوش و حلق و بینی قابل اجراست اما جراحی‌های پیشرفته هم توسط جراحان پلاستیکی که صرفا تجربه آنها در صورت است باید انجام شود و هم متخصصین گوش و حلق و بینی که در این زمینه تبحر دارند. 

من خود را جراح پلاستیک صورت می‌دانم. کمااینکه اطلاعاتی که در مورد جراحی‌های گوش و مهارتی که در این زمینه مثلا دربیماری‌های حنجره دارم، مربوط به زمانی است که کار عمومی گوش، حلق و بینی انجام می‌دادم. مقالات من عمدتا در مجلات جراحان پلاستیک چاپ می‌شود تا در مجلات گوش، حلق و بینی. من آموزش دهنده و استاد دستیاران و فلوهای گوش، حلق و بینی هستم. آنها هم در این قالب من را می‌شناسند و برای من بیمار حنجره نمی‌آورند. لذا تصوری که از خودم دارم در مطب هم همین است. من مریض غیر از پلاستیک صورت نمی‌بینیم و پلاستیک صورت هم مریض زیبایی نیست. راحت‌ترین تصور از مریض جراحی پلاستیک صورت این است که مثلا فردی سرطان بینی گرفته و سر بینی او را قطع کردند و من مجبور هستم بینی او را بازسازی کنم. یا گوش فردی در نزاعی کنده شده و من برای او گوش بسازم. صورت فردی در اثر یک حادثه تصادف با موتورسیکلت فلج شده و من باید آن را بازتوانی کنم. جراحی پلاستیک صورت به معنی جراحی زیبایی صورت نیست، بلکه جراحی‌های بازتوانی ترمیمی و امثال صورت هم در این رسته هستند. وقتی بیماری مراجعه می‌کند و می‌گوید بنده مشکل گوش یا حنجره دارم، دستیاران بنده آنها را به همکاران من که در این زمینه‌ها کار می‌کنند، ارجاع می‌دهند و من مریض‌های خودم را می‌بینم. 

رشته بسیار سختی است. نه از لحاظ تکینیکی و جراحی، بلکه به این دلیل که مقیاس ندارد. مثلا یک نفر می‌گوید قد من ۱۷۴ سانتی‌متر است و این عدد مشخصی دارد. اما نمی‌توانم بگویم مثلا این فردی که بینی خود را در یک نزاع از دست داده و من آن را بازسازی کردم، ۲ کیلو بهتر شده است. لذا راضی کردن خیلی از بیماران در این زمینه مشکل است. حقیقتا این مسائل باعث می‌شود که گاهی اوقات کار شما خیلی سخت شود. بیماری را می‌بینید که بسیار تغییر کرده و زیبا شده است. اما بیمار همچنان راضی نیست چون نمی‌توانید او را  روی ترازو ببرید و نشان دهید که مثلا ۵ کیلو زیبا‌تر شده است. در نتیجه هیچ معیاری ندارید. 

علاوه‌ بر آن این رشته نیاز به افرادی دارد که در زمینه هنری، طراحی، ریاضیات و مطالعات ابعاد کاملا حوصله داشته باشند. در حال حاضر پیشرفت‌های زیادی در زمینه طراحی‌های ۳ بعدی و امثال آن داریم که نیاز به آگاهی زمینه‌ای از عکاسی، نرم‌افزارهای مختلف و امثالهم دارد. بنابراین من مشوق دوستان به جذب شدن در این رشته هستم و خودم علاقه‌مندم که هرچه بیشتر بچه‌ها به این رشته علاقه‌مند شوند اما با چشم باز. زیبایی کیلویی نیست.

بنده جزء هیات‌مدیره انجمن راینولوژی ایران هستم. انجمن راینولوژی ایران در حال حاضر متولی جراحی‌های صورت، از جمله جراحی پلاستیک صورت و جراحی بینی و سینوس است. افتخار این را دارم که همکاران محترم گوش حلق و بینی به بنده اطمینان کردند و با رای آنها عضو هیات مدیره انجمن شدم. در انجمن در حد بضاعت خودمان و امکاناتی که داریم، به دغدغه‌های صنفی دوستان در این رشته می‌پردازیم. به طور مثال در سال گذشته بنده رئيس کنگره راینولوژی و جراحی پلاستیک ایران بودم که خیلی مورد استقبال قرار گرفت. تعداد بسیار زیادی شرکت کننده نه از گوش، حلق و بینی بلکه از جراحان پلاستیک و از جراحان دیگر داشتیم و میزبانی از این دوستان باعث افتخار ما بود. امسال نیز این کنگره را داریم اما به دلیل مسائل کرونا برنامه‌ها به هم ریخته است. انجمن گوش حلق و بینی و انجمن راینولوژی ۲ انجمن همکار هستند که یک سال درمیان کنگره‌ها را برگزار می‌کنند. 

از آنجا که رشته تخصصی من جراحی پلاستیک صورت است، در هیات مدیره انجمن راینولوژی بیشتر می‌توانستم مثمر ثمر باشم. از طرفی به عنوان استاد دانشگاه در بسیاری از کمیسیون‌ها و جلسات در وزارت بهداشت، نظام پزشکی، پزشکی قانونی و دانشگاه‌های مختلف مشارکت می‌کنم و در حد بضاعت خودم تلاش می‌کنم به‌عنوان معلم جراحی به همکاران جوان خود در این زمینه کمک کنم. اعتقاد من این است که که حق رشته گوش و حلق و بینی در ایران خیلی بیشتر از این است که الان هست.