کمبودی درباره متخصص خون و سرطان شناسی نداریم

به گزارش پایگاه خبری پزشکان و قانون (پالنا)، سرطان با آن همه یال و کوپال ترسناک و اضطراب آور خود، جان عده بیشماری از مردم در اقصی نقاط دنیا از جمله ایران را گرفته و تابوی شکست کامل این بیماری هنوز به طور کامل شکسته نشده است. امروز 15 بهمن برابر با 4 فوریه، "روز جهانی سرطان" است.

همان بیماری که از کودک خردسال تا پیرمرد و پیرزن سالمند، جملگی قربانیان بیشمار آن بوده و هستند و با آنکه علم درمان این بیماری بسیار پیشرفت کرده، اما هنوز هم دیدن حال نزار و دردناک بیماران سرطانی و چهره مغموم آنها، بسیار آزار دهنده و متاثر کننده است، در این میان، هستند پزشکانی که عمر خود را در راه درمان بیماران سرطانی وقف کرده و با تلاش و کوشش خود، حال و روز بیماران بسیاری را بهبود بخشیده‌اند.

اردشیر قوام‌زاده، پدر پیوند مغز استخوان ایران پزشک با تجربه‌ای که بیش از 4 دهه سابقه تدریس در دانشگاه علوم پزشکی تهران را دارد و همه متخصصان خون و سرطان در کشور افتخار شاگردی او را داشته‌اند، بسیاری از جامعه پزشکی او را می‌شناسند. وی نخستین کسی است که عمل پیوند مغز استخوان را در ایران انجام داده‌ و به عنوان پدر پیوند مغز استخوان در درمان بیماران سرطانی در کشور و حتی در دنیا شناخته می‌شود.

بیش از 6 هزار بیمار سرطانی به دستان پرتوان او طی 28 سال گذشته پیوند مغز استخوان شده و درصد بالایی از این بیماران هنوز به حیات خود ادامه می‌دهندف وی در سال ۱۳۸۹ به عنوان استاد ممتاز دانشکده علوم پزشکی تهران و در سال ۱۳۹۰ به عنوان برترین پژوهشگر جهان در زمینه سرطان و بیماری‌های خونی برگزیده شد.

تربیت صدها دانشجو و متخصص در طی بیش از 40 سال از ثمرات عمر این استاد برجسته پزشکی است. ریاست بیمارستان شریعتی، ریاست دپارتمان پزشکی، ریاست بخش خون، سرطان و پیوند استخوان و عضویت در انجمن بین‌المللی پیوند مغز استخوان از جمله سمت‌های اوست.

آنچه در ادامه از نظرتان می‌گذرد، مشروح گفت‌وگو با اردشیر قوام‌زاده، پدر پیوند مغز استخوان ایران است. 

متولد سال 1319 در تهران بین خیابان وحدت اسلامی "شاپور سابق" و معز السلطان هستم. پدرو مادرم تحصیلات عالی نداشتند، اما یکی از عموهایم پزشک بود. 6 برادر و خواهر هستیم.درسم را در خیابان وحدت اسلامی شروع کردم. پدرم کارمند وزارت راه بود اما بعد از چند سال ادامه کار نداد و به تفرش رفتیم.

یکسال در آنجا بودم.دوره ابتدایی را در مدسه طهوری و منوچهری در پشت دبیرستان البرز خواندم. همچنین دورهراهنمایی ان زمان را در مدرسه محمد قزوینی در خیابان امام خمینی "سپه" و کوچه درگاهی تحصیل کردم. از سال دهم به دارالفنون رفتم و در سال ۱۳۳۹دیپلم را در رشته طبیعی اخذ کردم، سال 56 ازدواج کردم و سه فرزند؛ دو پسر و یک دختر دارم.دخترم دندانپزشک است؛ یک پسرم فوق لیسانس مکانیک دارد و پسر دیگرم پزشکی م‌‌خواند. 

بنده دوره پزشکی را در وین اتریش گذراندم؛ برای گذراندن دوره فوق تخصص به سوئیس رفتم. مدتی هم به امریکا رفتم، باز به سوئیس برگشتم و در نهایت به ایران آمدم. متخصص داخلی و فوق تخصص خون و سرطان هستم و بیشتر فعالیت پزشکی بنده در پیوند مغز استخوان بیماران مبتلا به سرطان بوده است، سابقه تدریس در دانشگاه علوم پزشکی سوئیس را دارم. در ایران نیز 41 سال استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران بوده‌ام و اکنون نیز با جهاد دانشگاهی همکاری دارم.

تعداد خیلی زیادی دانشجوی پزشکی در ایران تربیت کردم؛ به طوری که بنده فقط 450 فوق تخصص سرطان در ایران تربیت کردم. در کنار این تعداد فوق تخصص، چندین برابر آن نیز رزیدنت تربیت کرده‌ام.

6386 پیوند مغز استخوان انجام داده‌ام که این در بازه زمانی اسفند 69 تا 1397 صورت گرفته است. سال 2012 جایزه انجمن بین‌المللی پیوند سلول‌های بنیادی بهترین محقق جهان را به بنده دادند.

در اثر تغییرات محیطی، در بدن می‌تواند سلولی جهش پیدا کرده و شروع به تکثیر کردن کند؛ به طوری که تکثیر غیر قابل کنترل سلول، توموری را تشکیل می‌دهد و منجر به سرطان می‌شود.

حدود 200 نوع سرطان وجود دارد. بنده 70 نوع سرطان را در بیمارستان شریعتی پیوند کرده‌ام.

موثر است، اما درصد آن پایین است؛ حداکثر تا 5 درصد تاثیر دارد.

نه، سرطان دیگر این طور خوفناک نیست. سرطان می‌تواند از 5 درصد تا 100 درصد قابل کنترل باشد. الان برخی از سرطانها بسته به نوع آن، بین 70 تا 80 درصد قابل درمان بوده و حتی برخی سرطانها تا 100 درصد قابل درمان است؛ البته بستگی به شرایط جوانی یا سالمندی افراد دارد.

برای نمونه باید ببینیم که چرا فردی دچار خون ریزی از بینی شده؟ آیا دست خود را در بینی کرده و رگ آن پاره شده یا اینکه به نوعی سرطان مبتلا شده است. اگر چشم یا گوش فرد دچار مشکل شده باید کنترل شود؛ همچنین بررسی کنیم  دلیل اینکه فرد دچار سردرد شده چیست و باید تحت کنترل قرار گیرد.

به هر سردرد یا گردن دردی باید توجه کرد؛ چون احتمال ابتلا به سرطان مغز وجود دارد. اگر فردی سرفه می‌کند باید ریه خود را کنترل کند، اگر در ادرار فرد خون وجود دارد، باید بررسی شود تا فرد مطمئن شود به سرطان کلیه دچار نشده باشد، اگر در مدفوع فردی خون است، ممکن است دچار سرطان کولون یا روده بزرگ شده باشد. اگر فردی زیاد نفخ می‌کند، ممکن است سرطان معده داشته باشد؛ همچنین اگر بیضه مردی بزرگ شده باشد، ممکن است به سرطان بیضه مبتلا شده باشد.

هر فرد باید حداقل سالی یکبار چکاب کند؛ یعنی یک پزشک عمومی فرد را معاینه کند یا برای آگاهی از ابتلای احتمالی به سرطان، آزمایش کلی و معاینه و کنترل صورت گیرد؛ این آزمایشات می‌تواند تا 80 درصد پیشگیری از ابتلا به سرطان داشته باشد.

این موضوع بستگی به نوع بیماری دارد و دقیقا نمی‌توانم بگوییم.بستگی به جهش سلولی است که چطور باشد. البته مسلم است هرچه فرد در مراحل اولیه بیماری باشد، درمان بهتر است.مثلا اگر فردی دچار سرطان روده بزرگ شده و زود متوجه آن شود، قابل درمان است؛ همچنین اگر سرطان معده را زود متوجه شویم قابل درمان است.سرطان خون اگر شروع شود به دلیل پخش شدن در بدن امکان درمان خیلی سخت است. 

این بستگی به میزان جواب ندادن بدن بیمار به درمان است؛ مثلا اگر دیر متوجه سرطان معده  شویم به درمان جواب نمی‌دهد و سرطان معده اگر پیشرفت کرده باشد میزان درمان خیلی پایین است.

 باید هر خانواده یا عده‌ای از افراد یک پزشک عمومی خانواده داشته باشند تا این پزشک مراحل اولیه بیماری را ببیند و تا احساس کرد علائمی در فرد است، او را به متخصص راهنمایی کند. همچنین سالی یکبار هم چکاب کلی کرده و این کار از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند، چکاب شامل آزمایش خون کامل و معاینه است. عکس ریه یا سونوگرافی سینه به اضافه معاینه، حداقل چیزی است که هر فرد باید در این رابطه چکاب کند.

اگر فردی دچار سرطان بیضه باشد معمولا بسیاری از آنها فرزند دار نمی‌شوند. اگر درمان کنند بسته به نوع دارو مصرفی، شرایط فرد نرمال می‌شود.

 کودک می‌تواند از بدو تولد مبتلا به سرطان شود؛حتی جنین هم می‌تواند مبتلا شود.

وقتی مادر نوزاد تغذیه می‌کند، همین نوع تغذیه در ابتلای فرزند به سرطان موثر است؛چون تغذیه جنین از بند ناف است. نوع تغذیه، ژنتیک و پدر و مادر بزرگ فرد می‌تواند در ابتلا به سرطان اثر گذار باشند.

کمبودی درباره متخصص خون و سرطان شناسی نداریم

درمان سرطان در ایران از نظر علمی و پیشرفت مثل خارج از کشور است؛ فقط امکانات لازم همیشه در دسترس نیست. ممکن است به خاطر تحریم، داروها دیرتر به دست ما برسد اما کمبودی درباره متخصص خون و سرطان شناسی نداریم؛ البته ممکن است امکانات همیشه در دسترس نباشد و داروهای مهم، دیرتر به دست ما برسد.

اولین کار این است که افراد از مصرف نمک، الکل، تریاک، چربی به ویژه افرادی که فعالیت فیزیکی نمی‌کنند پرهیز کنند.همه افراد باید ورزش کنند ضمن اینکه مصرف سبزیجات خیلی مهم است و مردم باید از مصرف فست فود و گوشت زیاد بپرهیزند.

چون در آن زمان این بیماری را تشخیص نمی‌دادند. همچنین به این موضوع توجه کنید که میوه‌هایی که می‌خوردیم، سم پاشی نشده بود و بیشتر با فلفل و تنباکو سم پاشی می‌شدند، اما  اکنون با مواد شیمیایی سم پاشی می‌کنند یا کود شیمیایی که به درخت و گیاهان می‌دهند، این مواد شیمیایی جذب  شده و شما آن را از طریق مصرف مواد غذایی مصرف می‌کنید، در شیر و آب هم همین طور است، در هوا سرب و مواد آزار دهنده مختلفی وجود دارد ضمن اینکه باید توجه کنیم مردم در آن زمان فعالیت بدنی بیشتری داشتند.

نه، حتما این طور نیست که چون مادرش مبتلا به سرطان بوده، فرزندش هم مبتلا شود؛ اما اگر خانمی مادر، خاله یا عمه‌اش مبتلا به سرطان پستان بوده، احتمال اینکه این خانم مبتلا شود زیاد تر هست؛ اما نه این طور که  هرکس مادرش سرطان گرفت، آن هم مبتلا می‌شود و این اشتباه است.

در ایران بیشترین نوع، سرطان معده و مری است. اکنون در دنیا سرطان ریه از همه نوع بیشتر شده البته کم کم این میزان در حال پایین آمدن است. سرطان پروستات و روده بزرگ نیز در خارج کشور بیشتر است.

درمان سرطان باید در کشور تیمی باشد یعنی جراح، روانشناس، پاتولوژیست، رادیولوژیست و متخصص ژنتیک همه با هم در قالب یک تیم درمانی فعالیت کنند.

اکنون کمبودی از نظر متخصص سرطان در کشور نداریم و این متخصصان دارای علم روز درمان سرطان هستند، اما فقط باید امکانات لازم را برای درمان فراهم کنیم، در پیوندهایی که بنده انجام داده‌ام دیدیم حدود 71.5 درصد بیماران درمان شدند.مثلا حدود 900 بیمار تالاسمی را پیوند کردیم و یکی از بزرگترین مراکز پیوند تالاسمی هستیم به طوری که  بین 80 تا 95 درصد به درمان جواب مثبت می‌دهند.

_ چند درصد داروهای درمان سرطان در کشور تولید می‌شود؟ تحریم چقدر در تامین داروی سرطان اثر گذار بوده است؟

بنده درصد مشخصی در خصوص تولید داروهای سرطان در داخل کشور ندارم اما مقداری از این داروها در داخل تولید می‌شود، البته باید کنترل کیفی بیشتری روی تلید داروها در داخل وجود داشته باشد. ما برای سلول درمانی نیاز به دارویی داریم که در اثر تحریم دچار مشکل هستیم.

باید کسی رشته پزشکی بخواند که عاشق کار پزشکی است. بنده به جوانان نصیحت می‌کنم هر فردی باید کاری را آغاز کند که آن کار را برای اثر گذاری در جامعه انجام دهد یعنی ببیند این کار او چه اثری در جامعه می‌گذارد؟، اگر این فکر را کرد که چگونه می‌تواند در جامعه اثری بگذارد، مطمئنا خودش هم می‌تواند پیشرفت اقتصادی و درآمدی داشته باشد در نتیجه هرکاری که می‌خواهید انجام دهید باید ببینید چقدر می‌توانید اثر گذار باشید.

اگر چنین فکری را کردید، حتما موفق خواهید شد، اما اگر فکر کنی چطور می‌توانی پول در آوری حتما موفق نخواهی شد. البته باید نگاه اقتصادی داشته باشی، اما باید اول بگویی که من می‌خواهم کار اقتصادی انجام دهم تا به جامعه هم کمک کنم، چون شما فکر کرده‌اید چیزی درست کنید که به جامعه کمک کرده و اثر گذار باشید؛ در نتیجه اگر این طور فکر کنید موفق می‌شوید و درآمد هم خواهید داشت.

بنده تاکید می‌کنم واقعا افرادی که به پزشکی علاقه دارند این رشته را بخوانند و به خاطر درآمد در رشته پزشکی تحصیل نکنند چون وقتی فرد تحصیل کرده در رشته پزشکی به سن 40 سالگی به بعد می‌رسد تازه کار او شروع می‌شود. فارس